Hard veiligheidsbeleid is juist niet gediend met zwakke advocaten

Oud-staatssecretaris Teeven  houdt de gemoederen weer bezig. De Groene Amsterdammer onthulde eerder deze maand zijn werkelijke drijfveren voor de bezuiniging op rechtsbijstand aan verdachten in 2015: “Als je aan een advocaat niet al te veel tijd geeft om aan een verdachte te besteden, wordt het ook niet zo veel, die verdediging.”

De bezuiniging betrof destijds onder meer de vergoeding voor grotere, bewerkelijke strafzaken, die omlaag ging. Nadat over het citaat commotie ontstond, liet Teeven weten dat hij niet geïnterviewd was, dat hij het stuk evenmin had geaccordeerd en dat hij er ook niet achter zou staan. Hij zou zelfs juridische stappen tegen het weekblad overwegen. Maar duidelijkheid over wat hij dan wel zou hebben gezegd gaf de gewezen bewindsman niet, laat staan dat hij zich distantieerde van de gedachte die uit het citaat naar voren komt.

Woedend

Begrijpelijk is dat de advocatuur woedend op de uitspraak van Teeven reageerde, vooral omdat de balie indertijd uitvoerig met hem en zijn ambtenaren overleg heeft gevoerd  over de bezuinigingen. De verenigde strafrechtadvocaten voelden zich na de publicatie in De Groene ‘vierkant in het pak genaaid’, geschokt en verbijsterd. De landelijk deken vond de woorden van Teeven ontluisterend. Toch  verbaasde de gewraakte uitlating mij ook weer niet echt. Teevens partij, de VVD, won de Kamerverkiezingen van 2012 met de slogan “Meer straf en minder begrip voor criminelen”.

Hoe duidelijk wil je het krijgen?   Binnen  de politieke ruimte die hij had, gaf Teeven als  staatssecretaris van veiligheid en justitie  met een minimum aan nuance invulling aan die verkiezingskreet. Stel nu dat hij de korting op de advocatenvergoeding indertijd niet louter als budgettair noodzakelijk had voorgesteld , maar met zijn nu genoemde motief had onderbouwd.  Dat zou de relatie met coalitiepartner PvdA  onder flinke spanning hebben gebracht. Dat Teeven op de valreep van de samenwerking  in Rutte-II alsnog zijn werkelijke agenda toont, zou je met enig politiek cynisme  ook openhartig  kunnen noemen. Inmiddels heeft de Tweede Kamer het kabinet gevraagd om opheldering. Mogelijk debatteert de Kamer  binnenkort alsnog over de werkelijke drijfveren van Teeven.

Verstrenging

Dat zou interessant zijn, want de vraag is of een hard veiligheidsbeleid eigenlijk wel gediend is met het beperken van de ruimte voor de verdediging. Het aan Teeven toegeschreven citaat suggereert dat verband. Blijkens het Groene-artikel zou hij  ook gezegd hebben dat verdere verstrenging van het strafrecht er met de PvdA niet meer in zat en dat de bezuiniging hetzelfde effect, verstrenging dus, zou hebben.

Maar klopt deze suggestie? Ik denk dat zo’n simpel verband niet bestaat. Niemand zal van het plegen van een strafbaar feit worden weerhouden omdat advocaten een lagere vergoeding ontvangen. Slecht voorbereid optreden van advocaten kan vaker tot onterechte voorlopige hechtenis leiden en vervolgens tot fikse schadeclaims op de overheid. Een verdachte die niet goed wordt bijgestaan, zal eerder switchen naar een andere advocaat, met alle kosten en oponthoud van dien. Een strafrechter moet begrijpen waarom een strafbaar feit is gepleegd en bepalen wat een adequate straf is en heeft daarbij niets aan een raadsman met een weinig zeggend standaardverhaal. Een advocaat die forensisch-technisch  onderzoek niet kan (laten) analyseren zal de waarheidsvinding  niet dichterbij brengen met een  groter risico op tunnelvisie en rechterlijke dwalingen als gevolg.  Een openbaar ministerie dat de verdediging geen deuk in een pakje boter ziet slaan, verliest uiteindelijk scherpte  en overtuigingskracht.

Onveilig

Landen waar de verdediging in strafzaken is gemarginaliseerd, zijn doorgaans onveilig. Daarmee is niet gezegd dat een betere positie van de verdediging een land automatisch veiliger maakt. Maar een omgekeerd verband, de gedachte dat Nederland veiliger zou worden als advocaten minder tijd aan hun werk kunnen besteden,  is verre van vanzelfsprekend. Hopelijk grijpt de Kamer de jongste Teevenrel  aan om niet louter een politiek nummer te maken, maar om het belang van goede rechtsbijstand zorgvuldiger en onbevangener dan Teeven  te wegen.

Diana de Wolff is advocaat en bijzonder hoogleraar advocatuur aan de UvA. De Togacolumn wordt wekelijks geschreven door een rechter, advocaat of officier van justitie.