‘Europese Marokkanen steunen onze strijd’, zegt de protestleider van de Rif

Nasser Zafzafi (37) is overal op voorbereid. Zelfs op zijn dood. Sterker nog: een witte lijkwade heeft hij al. Gekregen van zijn moeder. „Ik ben niet bang om te sterven. Ik vecht voor mijn volk. We hebben niets te verliezen”, zegt de leider van de Marokkaanse protestbeweging in het Rifgebied. „Ik stop alleen als al onze eisen worden ingewilligd.”

Een interview met Nasser Zafzafi in het Nederlands ondertiteld.

Het vraaggesprek met Zafzafi vindt plaats op woensdagavond 24 mei, achterin een restaurant in Al Hoceima. Hij oogt ontspannen en zelfverzekerd. Zafzafi vertegenwoordigt de stem van de Riffijnen die het zat zijn voortdurend te worden achtergesteld. „Het volk zal mij beschermen”, zegt hij met een smartphone in zijn hand. „En als ze me oppakken, zullen anderen opstaan. Ze kunnen toch nooit alle Riffijnen opsluiten?”

Twee dagen later is Zafzafi op de vlucht geslagen. Er is een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd nadat hij het vrijdaggebed – waarin werd opgeroepen de protesten te stoppen – had verstoord. Zafzafi beschuldigt de imam ervan in opdracht van de staat te spreken. Daarmee raakt hij een gevoelige snaar. Een grote politiemacht probeerde Zafzafi vrijdag bij zijn huis op te pakken, maar honderden aanhangers verhinderden dat. Zafzafi wist ternauwernood te ontkomen en zet zijn strijd voorlopig op een geheime plaats voort via boodschappen op Facebook.

Terug naar het gesprek eerder in de week. Wie is deze man? Waar komt de grote onvrede vandaan? Wat voor toekomst ziet hij voor het Rifgebied? En welke rol kunnen Marokkaanse Nederlanders met Riffijnse roots spelen? Zafzafi neemt de tijd om antwoord te geven. In het Berbers. Zijn moedertaal, die pas in 2011 officieel is erkend. Zafzafi wordt omringd door zes andere activisten, onder wie Habib Hannoudi. Deze buschauffeur heeft tien jaar in Nederland gewoond en vertaalt.

Eind oktober kwam Zafzafi voor het eerst als protestleider in beeld, op de avond dat zwaardvishandelaar Moshin Fikri in een vuilniswagen werd vermorzeld. „Iedereen had die rol op zich kunnen nemen. Net zo goed als iedereen hetzelfde lot had kunnen treffen als Fikri. Een gewone man die is vermorzeld door een systeem waarbij dieven en leugenaars de dienst uitmaken. Als we nu niet actie blijven voeren, dan zal dit standhouden”, zegt Zafzafi, die in het verleden een winkel met mobiele telefoons runde.

Serieus genomen worden

Al snel na de dood van Fikri blijkt dat de onvrede in het Rifgebied diep zit. Er begint een nieuw verzet, waarmee de huidige generatie jongeren zich verbonden voelt. Het houdt niet op bij een paar manifestaties. De beweging spreidt zich uit over de Rif en wekt sympathie onder vele Marokkanen in Europa die ooit zijn weggetrokken uit het gebied. Zo komen ook voor ambassades in Madrid en Den Haag protesten op gang. De Marokkaanse overheid beschuldigt de Riffijnen van separatisme met buitenlandse steun. Volgens de Marokkaanse minister van Binnenlandse Zaken, Abdelaoui Laftit, zou er „een onzichtbare hand” achter de demonstraties zitten.

Zafzafi gaat even verzitten als hem de beschuldigingen worden voorgelegd. „We zijn geen separatisten. We willen ons helemaal niet afscheiden van Marokko. Wíj zijn van oudsher de bewoners van dit gebied. We strijden nu al zeven maanden op vreedzame wijze. Onze eisen zijn heel simpel en legitiem. We willen net als de andere gebieden in Marokko serieus genomen worden. Rabat en Casablanca zijn moderne steden met alles erop en eraan. Hier leven we in de bossen. Zonder ontwikkeling. Er moet werk komen voor de jongeren. De gezondheidszorg moet worden verbeterd. Er moet een universiteit komen. We willen af van de corruptie en de militaire zone. We willen in vrijheid kunnen leven. Gewoon zaken waar ieder volk recht op heeft.”

Hij is wars van politiek. Volgens Zafzafi worden de Riffijnen niet vertegenwoordigd door de partijen in de regering van premier Saadeddine Othmani. „Politici zijn dieven en leugenaars”, zegt hij op ongemeen felle toon. „Er is ons van alles beloofd. Zo was er een groot project gepland voor de Rif in 2015, maar dat is allemaal alweer gestopt. De ministers praten niet met de gewone mensen. Daar zijn ze bang voor. Ze denken de protesten met harde hand te kunnen stoppen. Dat zal ze niet lukken.”

Volgens Zafzafi zit de strijdbaarheid in het bloed van de Riffijnen. In de jaren twintig van de vorige eeuw boden zijn voorouders steun aan verzetsheld Abdelkrim el-Khatabi in diens gewonnen strijd tegen de Spanjaarden. Zafzafi wordt nu al wel eens gekscherend ‘de nieuw el-Khatabi’ genoemd. Hij moet er niets van hebben. Toch kan Zafzafi niet ontkennen dat hij het gezicht van de beweging is. „Mensen willen graag dingen met elkaar vergelijken. Ik hou daar niet van. Onze strijd heeft bijvoorbeeld niets met de Arabische lente te maken. We komen op voor de rechten van de Riffijnen. De ouderen onder ons zijn niet vergeten hoe in 1956 en in 1984 opstanden werden neergeslagen door koning Hassan II.”

Hete zomer

Als de rol van de huidige koning ter sprake komt, dan praat zelfs Zafzafi met meel in de mond. Mohammed VI komt sinds zijn aantreden in 1999 ieder jaar op vakantie naar de Rif, maar hij levert tot dusver geen wezenlijke bijdrage aan het wegnemen van de onrust. Verder dan het ontslag van gouverneur Mohamed Zhar eind maart en het uitspreken van beloftes door politici is het nog niet gekomen. Directe resultaten ontbreken. „Voor de koning zouden alle Marokkanen even belangrijk moeten zijn”, stelt Zafzafi kortaf, in de wetenschap dat het uiten van rechtstreekse kritiek op het staatshoofd spelen met vuur is.

Zafzafi voorspelt een hete zomer in de Rif met de komst van misschien wel een miljoen vakantiegangers met Marokkaanse wortels. „Dit jaar zullen door tal van omstandigheden meer mensen naar het Rifgebied komen. Ik merk dat we uit alle delen van Europa steun krijgen bij onze strijd. Velen volgen ons via de sociale media. De hulp kunnen we goed gebruiken. De tijd dat de onderdrukking in alle stilte buiten het oog van de wereld plaats kan vinden, is voorbij. Marokkaanse Nederlanders die kritiek hebben op onze strijd roep ik op hun Nederlandse paspoorten in te leveren. Wees dan zo flink om in Marokko te komen wonen.”

De volksleider heeft nog wel een waarschuwing voor de Marokkaanse Nederlanders in petto. „Ik weet dat er in Nederland imams zijn die de islam misbruiken met boodschappen tegen ons. Die worden door het Marokkaanse regime aangestuurd om de mensen te doen geloven dat onze activiteiten bestreden moeten worden. Dat is zeer gevaarlijk.”

Als Zafzafi twee dagen later in zijn eigen Al Hoceima een zelfde soort preek hoort, ontsteekt hij in woede. Vol vuur gaat de activist tijdens de preek in moskee Mohammed V in tegen de woorden van de imam. Een stap te ver volgens de autoriteiten. Het zal voorlopig zijn laatste toespraak in het openbaar zijn. Zafzafi is nu de meest gezochte man in Marokko.

NarjissiMohamed mohamed narjissi https://t.co/RcxuXRGbKN
#الحسيمه #hirak zefzafi 28 mei 2017 @ 11:17

Volgen