De warme band tussen Yildirim en Nederland

De Eilandenbuurt in Almere-Buiten West is een wijk van speelse nieuwbouwhuizen in overzichtelijke rijtjes. Mannen in joggingpak laten er hun hond uit, wassen hun auto of werken in hun tuintje. In het pand van de lokale tandartspraktijk De Compagnie klinken Marco Borsato en Michael Jackson uit de plafondspeakers in de lege wachtkamer.

Wat de meeste patiënten niet weten – en waarover de tandarts beslist geen vragen wil beantwoorden - is dat ze hun gebit laten behandelen in een pand van Erkam Yildirim, de oudste zoon van de Turkse premier Binali Yildirim.

Het is geen voor de hand liggende locatie voor deze 35-jarige zakentycoon, die vorig jaar in opspraak raakte toen foto’s van hem uitlekten terwijl hij aan het gokken was in Singapore. Zijn vader, loyaal adjudant van de Turkse president Erdogan, hamerde de afgelopen jaren juist op vroomheid en het belang van investeren in de Turkse economie. Ook kondigde hij in maart „de zwaarst mogelijke maatregelen” aan tegen Nederland, na de rellen bij het Turkse consulaat in Rotterdam.

Toch moet de premierszoon te spreken zijn over het zakelijke klimaat in Nederland. Een andere verklaring lijkt er niet voor de curieuze mix van vastgoed, boten en religieuze liefdadigheid die hij bestiert vanuit Almere. Erkam Yildirim zelf wil geen opheldering geven. De telefonist in Almere wil niets zeggen en hij reageert niet op vragen van NRC.

Een hoekhuis in Almere

Yildirims eerste sporen in Nederland dateren van 2007, toen hij een non-descript hoekhuis in Almere overnam van een Turks-Nederlands stel. Het duo zou zich in de jaren daarna ontpoppen tot zijn zakelijke afgezanten. Inmiddels zijn zij weg bij Yildirim en runnen ze een webwinkel in woon- en tuinaccessoires. De man wil niets zeggen over „zijn oude werkgever”.

Volgens Het Parool, de krant die als eerste de zakelijk beslommeringen van Yildirim in Nederland beschreef, vertrok het duo vanwege grote verliezen die het bedrijf maakte. Diezelfde krant beschreef een telefoontje dat de voorzitter van de Sultan Ahmet-moskee in Almere pleegde met Erkam Yildirim, de avond na de Turkse couppoging in de zomer van 2016. Daarbij vertelde Yildirim de moskeevoorzitter dat hij ondergedoken zat maar dat alles goed ging en deed hij de groetjes aan de Almeerse moskeegangers.

Behalve het hoekhuis bezit Yildirim twee kantoren aan de Guamstraat in Almere (waaronder dat van de tandarts), twee woonhuizen in Utrecht, een pand in Schoonhoven met op de begane grond een kapperszaak en daarboven woningen en een winkelpand waar een schoenmaker in zit, in Den Haag. Allen gekocht zonder hypotheek, tussen 2008 en 2014. Totale aankoopwaarde: 2,2 miljoen euro.

In het gebouw naast de tandartspraktijk zit Yildirims vastgoedbedrijf Castillo Real Estate, dat panden voor hem aankoopt, ontwikkelt en beheert. En daar huist ook Zealand Shipping, het scheepvaartbedrijf waarin Yildirims grote geld omgaat.

In 2007 kocht hij zijn eerste vrachtschip en inmiddels bezit hij via Zealand Shipping acht grote schepen, die zo’n 130 miljoen euro waard zijn en de wereldzeeën bevaren. Zijn band met Nederland komt naar voren in de namen van de vrachtschepen, zoals de Zealand Beatrix, de Zealand Amsterdam en de Zealand Alexia.

Dat zijn schepen onder Nederlandse vlag varen, is op het eerste gezicht niet vreemd. De maritieme infrastructuur van de haven in Rotterdam behoort tot de beste ter wereld. En Yildirim heeft al jaren een innige samenwerking met Q-Shipping, een Barendrechts bedrijf dat zorgt voor de vrachtopdrachten en bemanning van schepen. Een oudoom van Yildirim is aandeelhouder in dit bedrijf.

Directeur Jurry Hofland van Q-Shipping: „Ik heb Erkam Yildirim twee keer de hand geschud. Hij leek me een vriendelijke man. Zijn Zealand Shipping is klant bij ons. In de dagelijkse gang van zaken kom ik hem nooit tegen.”

Maar in de Turkse context van de afgelopen jaren, waarin het land onder president Erdogan een steeds nationalistischer koers is gaan varen, is de keuze voor Nederland wel opmerkelijk.

In 2009 zei Erkam Yildirims vader, toen nog minister van Transport, op een havendiner in Istanbul dat hij tabak had van Turkse bedrijven die hun schepen onder buitenlandse vlag lieten varen. „We hebben ze drie maanden de tijd gegeven om kosteloos van vlag te veranderen”, aldus Yildirim senior toen. „Nu hebben ze geen excuus meer. Als ze weigeren de Turkse vlag aan te nemen, gaan we niet langer uit van hun goede bedoelingen.” Een van de toehoorders bij het diner: zijn zoon Erkam, die toen al zeker één buitenlands schip bezat – op de Nederlandse Antillen.

Nooit openheid

Over zijn eigen activiteiten in de scheepvaart is premier Binali Yildirim nooit open geweest. Het enige wat hij erover kwijt wilde was in een interview op CNN Turk in 2013. Toen zei hij dat hij al zijn bezittingen in die sector al in 2002 had overgedaan aan zijn kinderen. Behalve Erkam zijn dat nog een zoon en een dochter.

Behalve de acht Nederlandse schepen bezit de familie momenteel ook nog drie schepen op Malta, blijkt uit onderzoek van onderzoeksnetwerk EIC. In juni 2016, twee weken nadat Binali Yildirim begon als premier, werden de vaartuigen daar geregistreerd - deze keer op naam van een neef.

Met de Nederlandse schepen gaat het financieel slecht. Zealand Shipping in Almere maakte tussen 2012 en 2015 zo’n 13,6 miljoen euro verlies, blijkt uit jaarverslagen. De schuldenlast bedraagt meer dan 100 miljoen euro.

Dat komt door de malaise in de internationale scheepvaart, die maar niet herstelt van de wereldwijde economische crisis. „Er zijn te veel schepen”, vat directeur Hofland van Q-Shipping de situatie samen. „Het duurt nog wel een paar jaar voordat het evenwicht terug is.”

Toch had Erkam Yildirim in 2014 nog geld over voor een royale religieuze schenking aan Turkije, blijkt uit onderzoek van NRC. Vanuit het inmiddels opgeheven bedrijf Neshatech BV in Almere maakte hij 600.000 euro over aan een bedrijfje in Istanbul, Elia Spa Kozmetik, dat op papier aan schoonheidsbehandelingen doet. Dat schonk het geld vervolgens aan het gemeentebestuur van Pendik, een door de AKP van Erdogan gedomineerde deelgemeente van Istanbul.

Ik had nooit eerder zo’n grote donatie gezien

Er waren twee voorwaarden aan de schenking verbonden: het geld moest worden besteed aan een moskee en die moest Amine Hatun (Vrouwe Amine) gaan heten. Inmiddels staat het grote, witte complex in Pendik in de steigers.

Locatie van de moskee:

Volgens de Turkse wet moeten donaties worden goedgekeurd door de gemeenteraad. Dat bleek een formaliteit: binnen een dag was de raad van Pendik akkoord. Vragen van raadslid Tarik Balyali van oppositiepartij CHP werden weggewuifd. „Ik had nooit eerder zo’n grote donatie gezien”, zegt Balyali. „Ik vermoedde dat het geld van iemand binnen de AKP kwam als politiek gebaar, maar ik heb nooit kunnen achterhalen van wie.”

De schimmige donatie van Yildirim is niet de enige kwestie. De bouwsom van de moskee is al vier keer over de kop gegaan. En een door lokale politici gedomineerd bedrijf van de deelgemeente zelf is de moskee aan het bouwen, terwijl Turkse aanbestedingsregels dit soort vermenging van politiek en zaken juist verbiedt.