Bijles te duur? Voor deze vakkenvullers is het gratis

Normaal gesproken vult Anwar Serrar (17) in zijn vrije uren de vakken in de plaatselijke Albert Heijn, maar vandaag zit hij met twee collega-vakkenvullers te blokken achter een stapeltje examenbundels. In de bibliotheek in Amsterdam-West zitten de drie scholieren om de tafel met een alfa- en een bètabegeleider.

En Albert Heijn betaalt. In Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Amsterdam worden sinds april tweewekelijks examenklassen georganiseerd voor de 8.000 vakkenvullers en caissières die eindexamen doen. Ook is er gratis online examenbegeleiding. De supermarkt wil haar jonge werknemers naar eigen zeggen een goede start geven op de arbeidsmarkt.

Schaduwonderwijs

Het is een opvallend initiatief nu examentrainingen steeds populairder worden en cursussen bij particuliere instituten meer dan honderd euro per dag kosten. Dit zogenoemde schaduwonderwijs – bijles, huiswerkbegeleiding en examentraining waarvoor ouders zelf betalen – is in opmars. Het aantal bedrijven dat dit aanbiedt is in negen jaar verachtvoudigd, becijferde het ministerie van Onderwijs vorig jaar. Het bedrag dat huishoudens besteden aan schaduwonderwijs is volgens het CBS tussen 2000 en 2015 verviervoudigd: van 45 miljoen naar 189 miljoen euro.

Albert Heijn is geen Sinterklaas

Peter van der Put, FNV-bestuurder

De VO-raad, de koepel van middelbare scholen, waarschuwt voor kansenongelijkheid; schaduwonderwijs is duur. De gratis AH-klasjes waren de raad nog niet bekend. „Mooi voor kinderen die geen rijke ouders hebben”, reageert een woordvoerder. „Tegelijkertijd is het belangrijk dat de kwaliteit goed is, dat kan ik op deze afstand natuurlijk niet beoordelen.”

„Albert Heijn is geen Sinterklaas”, zegt FNV-bestuurder Peter van der Put. „Ik vind het slim bedacht om kinderen op deze manier binnenboord te houden. Zo maak je het kinderen makkelijker om werk te combineren met school en heeft AH voldoende handjes om de vakken te vullen.” Voor zover hij weet is Albert Heijn de enige grote bijbaanwerkgever die dit doet.

Anwar Serrar is er blij mee. Naar een dure examentraining was hij zelf niet gegaan, zegt hij tussen het leren voor zijn economie-examen door. „Ik ken genoeg mensen die extra begeleiding nodig hebben, maar van wie de ouders het niet kunnen betalen.”

Ouders willen iets extra’s

Het overgrote deel van de scholen (82 procent) biedt haar leerlingen extra training aan buiten de gewone schooluren. Die trainingen worden vaak gegeven door de eigen docenten, maar in toenemende mate in samenwerking met een externe partij (vorig jaar 19 procent). Vaak op kosten van de ouders.

Op het Anna Lyceum in Nieuwegein werd zeven jaar lang examentraining gegeven door Studiekring, een externe partij. „Dat was kostbaar”, zegt Roger Last, toenmalig teamleider van de bovenbouw. „Je bent al snel drie- à vierduizend euro kwijt. Dat hebben we al die jaren als school zelf betaald, omdat we het niet wilden laten afhangen van de financiële draagkracht van ouders.”

Sinds dit jaar werkt de school samen met Lyceo en zijn de kosten wel voor de ouders. Teamleider Wouter Luckel: „Dat stuit me tegen de borst. Als school doe je er alles aan om je leerlingen goed voorbereid het eindexamen in te laten gaan. Ik heb daar alle vertrouwen in, maar veel ouders en leerlingen willen toch iets extra’s.” Ook concurrentieoverwegingen spelen een rol. „Alle scholengemeenschappen doen het, dus we trekken daarin graag één lijn.”

Op het Anna Next vmbo, de school waar Last nu afdelingsleider is, doen ze het dit jaar wel op eigen kracht. „Er stond een goed docententeam voor de klassen en er was geen uitval, dus ik zag nu niet de noodzaak om een extern bureau in te schakelen.”

Maatwerk en individuele aandacht geven lukt niet met dertig leerlingen in de klas

Gilbert Hoek van Dijke, examentrainer

Proefexamens oefenen in het examenklasje van AH. Foto Simon Trel

Keihard knallen

Op het Wolfert Dalton in het Rotterdamse Hillegersberg werden de afgelopen weken lokalen verhuurd aan Studiekring, een bedrijf dat examentraining aanbiedt. Eén van de docent-begeleiders bij Studiekring is Gilbert Hoek van Dijke (59). „Sommige leerlingen hebben veel potentie, maar meer tijd nodig. Zo begeleid ik een meisje dat door maatwerk tot ongekende hoogte groeit. Zij krijgt die kans, omdat haar ouders zich dat kunnen veroorloven. Maar wat als de ouders uit een ander milieu komen?”

Het knaagt aan zijn geweten. „Ik heb voor de klas gestaan vroeger en weet: maatwerk en individuele aandacht geven lukt niet met dertig leerlingen in de klas. Binnen het reguliere onderwijs moeten meer mogelijkheden komen voor deze leerlingen.”

De VO-raad deed in januari een voorstel daartoe in een rondetafelgesprek met de Tweede Kamer. De raad roept de politiek op extra te investeren in vormen van onderwijstijdverlenging. Vier uur extra onderwijstijd per week aan kinderen van laagopgeleide ouders vergt een investering van ten minste 160 miljoen, becijferde de raad.

„Wie wil nu geen gratis professionele hulp”, vraagt Anwar zich hardop af in het examenklasje. „Iedereen die het nodig heeft, heeft er recht op.” Straks staat hij weer onbekommerd vakken te vullen, maar eerst moet hij nog „keihard knallen”. „Zodat ik straks drie maanden vrij ben. Dan kan ik eindelijk uitslapen.” Hij lacht. „En omdat ik mijn havo-diploma wil halen natuurlijk.”