Fraude mag handel niet in weg staan

De Nederlandse regering ontvangt de komende dagen de Mozambikaanse president Filipe Nyusi om de handelsrelatie te versterken, ondanks een miljardenfraude die leden van zijn partij pleegden via een in Amsterdam gevestigde brievenbusfirma. Vanaf vandaag legt Nyusi een driedaags officieel bezoek aan Nederland af, op uitnodiging van het kabinet.

NRC berichtte een jaar geleden uitgebreid over de megafraude. Nederland is nu de eerste westerse donor die de banden met de Mozambikaanse regering weer aanhaalt.

Het ging om frauduleuze bank- en obligatieleningen ter waarde van ongeveer 2,3 miljard euro, waardoor Mozambique bijna bankroet ging. De zaak dwong internationale donoren om financiële hulp aan de centrale overheid stop te zetten. Na de publicaties over de fraude bevroor het Nederlandse kabinet vorig jaar 10,2 miljoen euro aan overheidssteun. De helft van dat bedrag wordt nu besteed aan niet-gouvermentele hulp, waaronder gezinsplanning.

Terwijl andere donoren verder onderzoek naar het schandaal afwachten, wil de Nederlandse regering de handelsrelatie aanhalen. Nyusi ontmoet premier Rutte, de ministers van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking, de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer en koning Willem-Alexander. Ook spreekt hij met Nederlandse gas- en oliebedrijven. Tijdens een Nederlands-Mozambikaans businessforum geeft de CEO van het Mozambikaanse staatsbedrijf voor olie en gas een presentatie over de „kansen in de sector”.

In een verklaring meldt Buitenlandse Zaken dat Nederland de relatie met Mozambique „wil verbreden op het gebied van handel, investeringen en een gelijkwaardig partnerschap op lange termijn”. Het ministerie zegt verder: „Ook heeft Mozambique de potentie zich te ontwikkelen tot één van de grootste LNG-leveranciers in de wereld.”

De warme ontvangst in Nederland leidt in Mozambique tot gefronste wenkbrauwen. „Mijn belangrijkste vraag is: waarom nu?”, zegt onderzoeksjournalist en activist Erik Charas. Hij is hoofdredacteur van de Mozambikaanse krant Verdade. Charas werd vanwege zijn publicaties over het schandaal meermalen bedreigd. Volgens hem wekt het bezoek de indruk „dat Nederland geen problemen heeft met wat voor zaken dan ook, legitiem of niet.”

Strafrechtelijk onderzoek

De Mozambikaanse president komt op een cruciaal moment. Afgelopen vrijdag ontvingen hij en de openbaar aanklager van zijn land een rapport over het verdwenen geld. Het Amerikaanse bureau dat het onderzoek deed – betaald door Zweden – heeft geen namen openbaar gemaakt.

Nyusi omarmde het rapport, wat Buitenlandse Zaken „een belangrijk positief signaal” noemt. „Het blijft van belang om te bezien welke concrete acties de Mozambikaanse regering onderneemt om herhaling te voorkomen en hoe het strafrechtelijk onderzoek wordt voortgezet.”

Lees ook: Miljoenenroof Mozambique liep deels via Amsterdam

Een deel van de leningen verliep via Amsterdam: 850 miljoen werd binnengehaald op de internationale kapitaalmarkt, middels de Nederlandse brievenbusfirma Ematum Finance 2020 b.v.. Het Amsterdamse trustkantoor TMF voerde de administratie. Officieel was het geld bedoeld voor vissersboten en marineschepen. Maar volgens The Wall Street Journal is maximaal 400 miljoen dollar aan boten en beveiliging besteed. De rest van het geld is spoorloos.

„Het is schandalig dat een Mozambikaanse president met zoveel poespas in Nederland wordt verwelkomd, terwijl onderzoek loopt naar deze grote fraudezaak”, zegt Indra Römgens van bureau SOMO, dat onderzoek doet naar internationale handel. „In de zaak was niet alleen een discutabele rol weggelegd voor de Mozambikaanse overheid, maar ook voor de Nederlandse trustsector.” Een onderzoek van toezichthouder De Nederlandsche Bank naar TMF loopt nog.

Nyusi was zelf minister van Defensie toen de leningen werden gesloten. Volgens uitgelekte documenten zou hij er wel weet van hebben gehad – onduidelijk is hoeveel.