Den Haag worstelt met ‘asielhoppers’

Het is frustrerend voor Nederlandse politici: elke maand vragen zo’n tweehonderd Marokkanen en Algerijnen in Nederland asiel aan. Hun verzoeken zijn meestal kansloos, omdat ze niet voor hun veiligheid hoeven te vrezen in hun thuisland. Gedwongen uitzettingen zijn echter onmogelijk omdat de Noord-Afrikaanse landen daar niet aan meewerken. Deze donderdag praat de Tweede Kamer erover met demissionair staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie, VVD).

Veel van deze Noord-Afrikanen doen aan ‘asielhoppen’: ze reizen door verschillende EU-landen waar ze tot de afwijzing van hun asielverzoek gratis onderdak en voedsel krijgen in asielzoekerscentra. Eind vorig jaar veroorzaakte een aantal van hen overlast in Groningen, waar ze gingen zakkenrollen en stelen.

Dijkhoff wil binnenkort met minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken, PvdA) naar Marokko om de terugname van afgewezen asielzoekers te bespreken. Zo’n bezoek stond al in januari gepland, maar dat werd afgezegd wegens de moeizame kabinetsformatie in Marokko en de Nederlandse verkiezingen. Nu wordt een nieuwe datum gezocht.

De bewindslieden kunnen zich voorbereiden op pittige onderhandelingen. Marokko zit er niet op te wachten zijn probleemjongeren terug te krijgen. En koning Mohammed VI laat zich niet onder druk zetten door andere landen. Hij is de politiek en geestelijk leider van een land waarin de cultuur van onderhandelen diepgeworteld is: voor wat hoort wat. Hij werkt alleen mee als daar een compensatie tegenover staat.

Veel landen in Afrika en het Midden-Oosten hebben zo’n harde opstelling. De Algerijnse ambassadeur in Nederland, Nourredine Ayadi, zei in december in De Telegraaf dat zijn land alleen wil meewerken aan uitzettingen als Nederland een deal sluit over juridische en economische samenwerking.

Stennis schoppen

Zelfs zo’n akkoord is geen garantie voor succes. Duitsland sprak vorig jaar met Marokko af dat dat land zijn onderdanen sneller zou identificeren, zodat ze ook sneller teruggestuurd kunnen worden. Onduidelijk is of daar een tegenprestatie tegenover stond. Het aantal uitzettingen steeg daarna weliswaar van 61 in 2015 naar 119 vorig jaar, maar er waren eind vorig jaar nog ruim 3.700 Marokkanen die Duitsland moesten verlaten.

Een belangrijk probleem voor Duitsland is dat Marokko geen speciale ‘uitzetvluchten’ accepteert. Op reguliere lijnvluchten kunnen steeds maar enkele uitgewezen asielzoekers mee. Zij hebben ontdekt dat het effectief is om stennis te schoppen aan boord, zodat de gezagvoerder hen niet wil meenemen en ze dus in Duitsland kunnen blijven.

De samenwerking tussen Marokko en Spanje verloopt wel al jaren naar tevredenheid. De Nederlandse regering heeft al eens laten weten daar met een jaloerse blik naar te kijken. Maar Spanje deinst er in zijn pragmatische benadering niet voor terug om internationale verdragen te schenden.

Spanje heeft in een overeenkomst vastgelegd dat het buitenlanders zonder verblijfsvergunning kan terugsturen naar Marokko zonder enige procedure. In 2015 werden er wetten aangenomen waarmee ook illegale ‘grensbestormers’ zonder veel problemen door Marokko kunnen worden teruggenomen. Daarbij gaat het om illegale Marokkanen én andere Afrikaanse migranten, soms ook politieke vluchtelingen.

Nieuwe regels

Het is een publiek geheim dat Marokko tegenprestaties verlangt. Amnesty International heeft tevergeefs gevraagd om op papier te kunnen zien wat er is afgesproken. Volgens diplomatieke bronnen krijgt Marokko van Spanje verschillende vormen van compensatie, van handelsvoordelen tot materieel om de grens te bewaken.

Dijkhoff heeft niet al zijn hoop gevestigd op Marokko. Hij kan ‘asielhoppers’ ook overdragen aan het EU-land waar die persoon als eerste asiel heeft aangevraagd. Dat land is dan verantwoordelijk voor de uitzetting.

Maar zo’n overdracht moet van tevoren worden aangekondigd aan de migrant, waarna die vaak spoorloos verdwijnt – soms in de illegaliteit, soms naar een ander EU-land.

De staatssecretaris zoekt de oplossing in nieuwe Europese asielregels, waarover nu wordt onderhandeld. Dijkhoff wil daarin de bevoegdheid krijgen om asielzoekers gevangen te zetten voordat ze overgedragen worden aan ander EU-land, zegt zijn woordvoerder: „Om te voorkomen dat mensen uit beeld verdwijnen.”