Examentijd. Wie heeft er meer stress: de kinderen of de ouders?

Wat nu als hij een blackout krijgt? „Dat is een beetje mijn angstbeeld”, zegt Wikke Huizing, de moeder van Elias Marseille, havo-scholier uit Den Burg, Texel. Ze kijkt haar zoon aan. „Dat je straks een opgave ziet en denkt: jee, daar weet ik helemaal niks van en dat je in paniek raakt en blokkeert.” Elias lacht. „De examens zijn onverbiddelijk. Het moet in één keer goed zijn in een uur of drie. Dat maakt het spannend.”

Examenstress! Woensdag beginnen de eindexamens voor een groot deel van de middelbare scholieren, maar wie heeft er eigenlijk meer stress: de kinderen of de ouders? Zo’n 213.000 scholieren nemen dit jaar deel aan de centrale examens: 113.000 op het vmbo, 60.000 op de havo en 40.000 op het vwo.

Het is de spannendste tijd aan het eind van de middelbare school. Ook voor ouders. ‘Heeft mijn kind wel genoeg gestudeerd?’ ‘Is de lesstof niet te moeilijk?’

„Ouders doen eigenlijk examen zonder te weten waarin, wat en hoe”, zegt Willem Maltha, directeur van Maltha Studiecoaching, een instituut dat scholieren al 35 jaar begeleidt, ook bij de voorbereiding van hun examens. „Een ouder is zich er totaal niet van bewust wat er op school gebeurt. Ze willen er alles uithalen bij hun kind, maar weten helemaal niet hoe. Ze gaan zich zorgen maken en overcompenseren met stresserende praat zoals: ‘Ben je er wel klaar voor?’ en ‘Heb je dat vak al geleerd?.’”

Herkenbaar, zegt Martinette Selten, onderwijsdirecteur van de Nijmeegse middelbare school NSG Groenewoud. „Ouders zijn zeer betrokken, maar ze weten vaak niet of hun kinderen goed voorbereid zijn en welke lesstof ze wel en niet snappen.” Dat weten de meeste leerlingen zelf toch echt beter, aldus Selten. „Mijn nichtje is deze week bijvoorbeeld op vakantie in Salou. Dan denk je misschien: mijn god, daar ga je toch ná je eindexamen naartoe. Maar ze heeft zich het hele jaar goed voorbereid en heeft twee vakken die haar goed liggen in de eerste week. Haar vader zag het eerst helemaal niet zitten, maar die heeft ze uiteindelijk toch weten te overtuigen.”

Toch zullen de meeste examenkandidaten niet zo relaxt op vakantie gaan met de eindexamens in zicht. Die examenstress is niet zo gek, zegt Willem Maltha, omdat kinderen pas heel laat beseffen dat ze eindexamen moeten doen. „In oktober denken ze er niet over na, in december niet, in januari niet. En dan is het half maart ineens: potverdorie, de examens komen eraan, en ze tellen voor vijftig procent mee voor mijn eindcijfer. Ja, dan heb je nog maar kort de tijd om je voor te bereiden en dan ontstaat er stress.” Hij ziet het elk jaar weer.

Van gezondheidsinstellingen zoals de GGD tot blogs en scholen; iedereen geeft tips om de examenstress te bestrijden. Niet alleen aan scholieren, ook aan de ouders. Probeer het huishouden zo normaal mogelijk te laten verlopen, zorg voor een koelkast vol gezonde snacks, help met overhoren en vraag vooral niet continu hoe het gaat met leren.

Het is een spannende tijd, maar je moet er vooral niet hysterisch over doen, zegt Wikke Huizing, moeder van Elias. „Wij leven als ouders erg mee. ” Elias: „Maar mam, je bent wel positief toch?” Hij kijkt zijn moeder lachend aan. „Zeker, ik heb er nog geen nacht van wakker gelegen.”

Elias Marseille (17)

Scholier: Elias (17, doet havo-eindexamen op de OSG De Hogeberg).
Gezin: Hans Marseille (57,dominee) en Wikke Huizing (50, dominee), Felix (15, 4 vwo) en Hester (14, 2e klas havo/vwo).
Woonplaats: Den Burg, Texel.

Een wekelijks radioprogramma op Radio Texel, een bijbaantje in de boekhandel, voorzitter van de leerlingenraad, meehelpen in de lokale politiek. Normaal gesproken doet Elias Marseille het allemaal tegelijk. Maar niet in de examentijd. Nu zit hij overdag boven op zijn kamer achter de boeken, en ’s avonds bespreekt hij de stof met zijn vader aan de keukentafel. Vader Hans: „Vooral de bètavakken: wiskunde en economie.”

„Er is enige spanning in huis”, zegt moeder Wikke. „De school, een kleine eilandschool, is vorig jaar met een nieuw lessysteem begonnen; minder lesuren, meer zelfstandig werken. Daar kijk ik wel met argusogen naar.”
„We hebben niet minder gedaan, hoor”, stelt Elias haar gerust. Nu de examens dichterbij komen, neemt de spanning toch wel toe. Elias: „De examens zijn vrij onverbiddelijk. Het moet in één keer goed zijn in een uur of drie. Terwijl één slecht cijfer in een proefwerkweek, daar kon je wel mee wegkomen.”

Ook al is moeder Wikke weleens bang dat hij straks een blackout krijgt - „dat is mijn angstbeeld” - echt veel zorgen maakt ze zich niet. „Elias doet het heel goed op school, ik heb er alle vertrouwen in.” Nog extra regels in huis? Wikke: „Nee, hij doet alles uit zichzelf. We houden alleen de bedtijd een beetje in de gaten. Verder doen we er niet hysterisch over. Hij blijft ook iedere avond afwassen, heel fijn”, ze lacht.

Zusje Hester: „Eigenlijk is het op een bepaalde manier wel rustig in huis. Het is voor het eerst dat Elias álleen maar met school bezig is.” Wikke: „Hij heeft al een lijst gemaakt met dingen die hij straks weer gaat oppakken, dan gaat hij helemaal los.” Sommige van zijn klasgenoten zijn al bezig met het uitzoeken van een kamer, zegt Elias: „Dat is wel gek. Ik blijf thuis wonen, want ik ga eerst vwo doen. Maar ach, dat mijn was wordt gedaan, heeft ook zo zijn voordelen.”

Babette Schutte (17)

Scholieren: de tweeling Cas en Babette Schutte (17) doet vwo-examen aan het Visser ’t Hooft Lyceum in Leiden.
Ouders: Sheila Elkerbout (58, kinderhypnotherapeut) en Henk Schutte (61, docent anatomie aan de VU). Oudere broer en zus zijn al het huis uit.

Babette en Cas komen al een tijdje de studeerkamer niet meer uit. „Normaal sloten ze zich daar op om te gamen”, zegt vader Henk. Cas lacht: „Nou, eerder Netflixen en YouTuben.” In ieder geval heeft Henk de indruk dat er nu serieus geblokt wordt. „En ook heel bijzonder: ze gaan opeens op tijd naar bed.” De rest lacht.

De kans dat ik zak is minimaal, zegt Babette. „Maar toch ga je de spanning niet tegen. De examens zijn overal. Op school, op sociale media. Iedereen zit te stressen en doet er nerveus over, dat is wel vermoeiend. Gelukkig begrijpt m’n moeder het wel als ik even een breakdown heb.” Cas is veel relaxter, zegt ze. „Ik plan alles, hij stelt alles uit.”

„We zijn er wel gerust op dat ze allebei slagen”, zegt moeder Sheila. „Maar toch is het wel een ding, die examens. Er zijn zeker momenten dat de stress hier toeslaat.” Ze is blij dat ze toch maar heeft afgezien van een vakantie naar Colombia, waar haar oudste dochter momenteel verblijft. „We doen extra ons best door lekker te koken.” Henk: „Normaal koken de kinderen ieder één dag, dat hoeven ze nu even niet. En we zeuren ook niet als de fiets weer voor de deur staat of als er een band moet worden geplakt.”

Met het huiswerk of de toetsen van de kinderen zijn de ouders nooit veel bezig geweest. Henk: „De enige keer dat ik me ermee bemoeide was met topografie.” „Dat was op de basisschool, pap”, zegt Cas. Hij constateert: „Jullie zijn ook niet het type ouders dat overal achteraan zit en continu vraagt: heb je dit al af of heb je dat gedaan.” Sheila: „We gaan er niet met de zweep overheen. De kinderen doen het hartstikke goed, alles draait om vertrouwen.”

Angel Knel (16)

Scholier: Angel Knel (16), doet haar mavo-examen op de Palmentuin in Rotterdam-Zuid.
Ouder: moeder Sherida Knel (46), voormalig buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) van stadsvervoerder RET, nu arbeidsongeschikt.

„Om 21.30 uur gaat het licht uit. Dan kan ze niet meer blokken”, zegt moeder Sherida Knel. „Ze zit elke dag te leren.” Angel doet in zeven vakken examen, waaronder Nederlands, Duits en Theater. En voor alle vakken staat ze een voldoende. Spannend vindt ze het helemaal niet. „We zijn goed voorbereid op school en we hebben al proefwerken gemaakt aan het eind van iedere module. Die heb ik goed gemaakt, dus dat geeft rust.” Alleen voor Economie oefent ze net wat meer. En helpt haar moeder dan met overhoren of het nakijken van oefeningen? Nee hoor, zegt Sherida. „Angel kan het zelf wel. Ze leert heel makkelijk.” Voor hulp gaat Angel langs bij klasgenootjes of bij de docent, zegt ze. „Mijn moeder steunt me.”

Met haar dansgroepje danst Angel normaal gesproken drie keer per week. Dat wordt de komende twee weken één keer per week. Maar verder verandert er niet zoveel, zegt ze.

Van de kleuterschool tot de middelbare school: Angel is nog nooit blijven zitten, zegt haar moeder trots. „Ik wil niet te hard pushen. Mocht ze een keer blijven zitten, dan ben ik niet teleurgesteld. Ze heeft alle jaren haar best gedaan. Ik vind het zo knap hoe ze het doet.” Straks wil Angel de opleiding tot onderwijsassistent gaan doen, vertelt Sherida. Ze hebben de opleiding al samen bezocht. „En daarna gaat ze de pabo doen. Ja, ze weet wel wat ze wil.” Of Angel mag vloggen voor NRC tijdens de examentijd? Ja hoor, zegt Sherida. „Maar tot wanneer is dat? In juli gaan we oma bezoeken in Suriname, die wordt honderd. We willen haar nog meemaken voordat ze haar ogen dichtdoet.”