Innemend muziektheater over naweeën Tweede Wereldoorlog

‘Ik ben geen held, ik ben componist”, zei Hanns Eisler (1898-1962) in 1947. Na zijn vlucht uit nazi-Duitsland was Eisler in Hollywood korte tijd een succesvol filmcomponist, totdat de ‘Commissie voor on-Amerikaanse Activiteiten’ zijn vermeende communistische sympathieën op het spoor kwam. Toen kon zelfs de hulp van vrienden Chaplin, Stravinsky en Bernstein niet meer voorkomen dat Eisler in 1948 de VS moest verlaten. Zijn levensavond sleet hij in de DDR, waarvan het martiale volkslied zijn bekendste werk werd. Wie ook Eislers prachtige, kwetsbare Hollywood Songbook kent, beseft hoe erg dat is. Sterker nog: stof voor een opera. Maar hoe precies? En door wie?

Paul Oomens, artistiek leider van de stichting KamerOperaProject, beet zich in die vragen langere tijd vast. En gezegd moet: de muziektheatervoorstelling Eisler on the Go die er het resultaat van is, is gewaagd, geslaagd en innemend onorthodox.

Voor de achtste keer vindt op 4 mei de manifestatie Theater Na de Dam plaats. Lees ook dit interview met actrice Meral Polat : ‘Ik voeg mijn geschiedenis toe aan de Nederlandse’

Uit één stuk

Het verhaal volgt de geschetste gebeurtenissen in 28 scènes en 25 liederen. Zo geeft de Eisler-klassieker Die Pappel vom Karlsplatz op tekst van Brecht stem aan Eislers trotse houding tegenover de verhoorcommissie. Prachtig zijn de liederen uit het Hollywood Songbook, maar ook de onbekende, meer Gershwin-achtige songs van tijdgenoot Marc Blitzstein (1905-1964) zijn een ontdekking. Thematisch sluiten de liederen aan op de handeling. En zo komt wat in wezen een assemblage is, over als origineel muziektheater uit één stuk.

Eisler on the Go is geen grootse productie, wel een meeslepende. Regisseur Machtelt van Bronkhorst zet minimale middelen maximaal in, en maakt van kleinschaligheid een troef. Zo vormen de acht musici van het geweldige New European Ensemble ook een koortje – en ze spelen de kleine rolletjes. De een aandoenlijk stroef, de ander (altviolist Emlyn Stam) verbazend sterk.

Ongepolijst

Voor de grote rollen zijn uitstekende zangers aangetrokken als Ekaterina Levental (Eislers echtgenote Lou) en de subtiel acterende Evi de Jean als charmante intrigant-secretaresse Helen. Maar de beste zet was de casting van komiek Jon van Eerd als Eisler. Op papier is het een bizarre keus, want wie kent Van Eerds kreukelige karakterkop anders dan lachend? Maar het werkt geweldig. Het ongepolijste van zijn stem maakt hem geloofwaardig als de componist die lijdt (en zingt). Spelervaring en gevoel voor timing doen de rest.

Eisler on the Go zuigt je mee in een interessant, wat minder belicht hoofdstuk uit de naweeën van de Tweede Wereldoorlog, waarvan de paranoia zeer actueel is.