Moeder Koe is een politiek dier geworden

‘Dit is mijn grootmoeder”, zegt koeienverzorger Ramesh Kumar zonder een spoortje ironie, terwijl hij een oude, schonkige koe aait. Aan de zuidelijke grens van de Indiase hoofdstad New Delhi, waar de stad oplost in grauwe vlaktes, staan onder twee golfplaten afdakjes dichtbij elkaar vijftien koeien. In een hoek wordt een kalfje schoongelikt door haar moeder. De stalletjes grenzen aan het huis van Kumar en zijn vrouw, een bejaard echtpaar dat hun pensioenjaren wijdt aan de voor hindoes heilige Moeder Koe en haar nakomelingen. Eén koe vertoont een wond op haar bil. „Ze was gevallen”, vertelt mevrouw Kumar. „Ik heb haar extra te eten gegeven en ingesmeerd met zalven en oliën. Nu gaat het wel weer.”

Of voor de Kumars het leven van Moeder Koe gaat boven dat van een mens? Ramesh schudt het hoofd.

„Wij zouden nooit geweld gebruiken tegen een levend wezen. En we bezoeken de bruiloften van onze moslimburen.”

Maar de zoete dierenliefde van echtpaar Kumar kenmerkt de koeienverering steeds minder in India. Sinds hindoenationalist Narenda Modi in 2014 premier werd, na een campagne waarin hij beloofde beter voor de koeien te zorgen, is er geregeld geweld tegen Indiërs die koeien niet vereren: moslims dus.

Deze week werden twee moslims die verdacht werden van koeiendiefstal vermoord. Begin april trok een publieke lynchpartij de aandacht. Boer Pehlu Khan (55) vervoerde koeien die legaal waren gekocht en van documenten voorzien. Het ging om melkkoeien, niet om beesten voor de slacht. Toch werd Khan samen met vier andere moslims hevig toegetakeld door een groep hindoeradicalen. Het geweld werd vastgelegd met telefooncamera’s en verspreid via whatsapp. Khan overleed enkele dagen later aan zijn verwondingen. Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zijn sinds vorig jaar mei tien moslims omgekomen door koe-gerelateerd geweld.

De omgang met de koe is de thermometer van India, de grootste democratie ter wereld. Bijna tachtig procent van de Indiase bevolking van in totaal zo’n 1,3 miljard mensen hangt het hindoeïsme aan. Verreweg de meeste hindoes eten geen vlees van koeien, noch van hun nakomelingen: kalveren, stieren en ossen. Indiase moslims, die 14 procent van de bevolking vormen, wel. Net als Dalits, de laagst geplaatsten in de hindoeïstische kastenhiërarchie, die zo’n 17 procent van de bevolking vormen.

India is een seculiere republiek, met een grondwet die vrijheid van religie voorschrijft. Hoe graag veel hindoes het ook wilden, een nationaal verbod op koeienslacht werd na de onafhankelijkheid in 1947 niet in de constitutie opgenomen. Maar India’s 29 deelstaten en zeven uniegebieden kennen elk hun eigen wetgeving. En op dat niveau slaagden hindoeïstische politici er de afgelopen decennia wél in hun wil op te leggen. In 24 deelstaten, inclusief het uniegebied rond de hoofdstad New Delhi, is koeienslacht inmiddels verboden – niet op grond van religieuze beginselen, maar via provisies in de wetten op dierenwelzijn en ‘het behoud van vee’. Moslims, Dalits en het kosmopolitische deel van de elite bleven evengoed wel ‘beef’ eten – waarmee in India al het rundvlees behalve buffelvlees wordt bedoeld. Dat leidde zelden tot problemen, en vrijwel nooit tot geweld.

Maar nu zijn de tijden van tolerantie en gedogen voorbij.

Ziel van de natie

„Het is begonnen nadat Narendra Modi aan de macht kwam in mei 2014”, zegt Prem Shankar Jha. Sinds de jaren 80 schreef hij dertien boeken over India en zijn buurlanden, maar nooit maakte hij zich zoveel zorgen als nu. Gau Mata, Moeder Koe, is volgens hem meer dan ooit politiek geworden. Ze is het symbool waar devote hindoes zich omheen scharen. „In de koe komen religie en nationalisme samen. Zij is de ziel van de natie die moet worden beschermd tegen ‘anti-nationalen’, waarmee vrijwel altijd moslims worden bedoeld.”

Om die symbolische betekenis van de koe als ‘ziel van de natie’ gaat het. Er vallen in India dagelijks veel meer doden in het verkeer (400) dan door de handen van radicale hindoes. Maar hun acties tonen de gewelddadige wens om de democratische gelijkwaardigheid van alle Indiërs op te heffen en India te maken tot een ‘Hindoe Rashtra’, een hindoenatie waarin iedereen zich moet schikken naar hindoeïstische gebruiken – de zogenaamde ‘hindoetva-ideologie’.

Modi werd premier in mei 2014 na een daverende verkiezingszege op de Congrespartij. Op dat moment was hij sinds ruim een half jaar leider van de Bharatiya Janata Party, de BJP. De BJP is gestoeld op hindoeïsme en nationalisme. De BJP en haar voorganger de Janata Partij regeerden India tot 2014 slechts negen jaar. De seculiere, sociaaldemocratische Congrespartij was (in verschillende coalities) 49 jaar aan de macht. India heeft dus nauwelijks ervaring met hindoeïstisch-democratisch bestuur, en dat maakt velen ongerust.

Kalfsvlees in huis

De lynchpartijen begonnen in september 2015. Ze worden uitgevoerd door groepen gewelddadige mannen die zich ‘gau rakshaks’ (koeienbeschermers) noemen. In het dorpje Bishara in het district Dadri in Haryana vielen dorpelingen het huis binnen van Mohammad Akhlaq. Ze werden opgehitst door een lokale BJP-politicus. Akhlaq werd gedood en een van zijn zoons zwaar verwond, omdat het gerucht ging dat ze kalfsvlees in huis hadden.

In maart 2016 werden in deelstaat Jharkand twee moslimjongens die koeien en waterbuffels hoedden, door een groep gau rakshaks opgehangen aan een boom. Kort daarna sloegen leden van Bajrang Dal in Haryana een moslim dood omdat hij koeien gesmokkeld zou hebben, en werd in Jammu & Kashmir een 18-jarige truckchauffeur met brandbommen bestookt omdat hij koeienvlees zou vervoeren. Hij stierf aan zijn verwondingen.

Criticasters als Prem Shankar Jha wijzen op het verleden van Narendra Modi (67). Vanaf zijn 21ste doorliep hij de rangen van de streng-hindoeïstische Rastriya Swayamsevak Sangh (RSS), de miljoenen leden tellende, strak geleide vrijwilligersorganisatie die de ideologische ruggengraat en kweekvijver vormt van de BJP. In 2002 was hij nog maar net premier van de deelstaat Gujarat toen daar ernstige rellen tussen hindoes en moslims uitbraken. Ze hoorden tot de ergste uitbarstingen van religieus geweld in India sinds 1947. Volgens officiële cijfers kwamen 1.180 mensen om, driekwart van hen moslims. Volgens velen zouden de RSS, de BJP en Modi zelf een kwalijke rol achter de schermen hebben gespeeld. Modi heeft dat altijd ontkend. In 2013 oordeelde India’s hoogste rechtscollege dat er geen bewijs was tegen hem.

Modi regeerde ‘zijn’ deelstaat Gujarat twaalf jaar lang, niet als een religieus despoot, maar als een vroom hindoe die ontwikkeling wilde voor alle Gujarati, ook de moslims, de christenen en de niet-praktiserende hindoes. Datzelfde lijkt hem ook voor ogen te staan met India. „Secularisme is een term die door veel mensen op vele verschillende manieren is geïnterpreteerd”, zei hij daar zelf over. „Voor mij is het iets heel simpels: putting India first.”

In augustus 2016 veroordeelde hij het koeiengeweld tegen moslims.

Toch is Prem Shankar Jha er niet gerust op. „Als Modi zelf al geen verborgen agenda heeft, dan heeft hij nog altijd te maken met de RSS, en zij hangen de hindoetva-ideologie aan”, zegt hij. Voordat Modi aan de macht kwam was de angst dat hij de radicalen uit de RSS niet in toom zou kunnen houden. Volgens Jha is het toenemende koeiengeweld een teken dat hem dat inderdaad niet is gelukt. Nog geen week na de moord op boer Pehlu Khan verklaarde RSS-leider Mohan Bhagwat dat de beste manier om het geweld te stoppen het instellen van een nationaal verbod op koeienslacht zou zijn. „De RSS werkt samen met nog radicalere groepen”, zegt Jha.Hij doelt op de Vishwa Hindu Parishad (VHP) en zijn radicale jeugdcohort Bajrang Dal. Vooral die laatste wordt vaak genoemd als aanstichter van lynchpartijen.

De invloed van BJP (met de RSS op de achtergrond) groeit. Inmiddels woont ruim 60 procent van de Indiërs in deelstaten met een BJP-bestuur. En juist op deelstaat niveau blijkt religie vaak bepalend. Deelstaat Maharashtra stelde in maart 2015 van de ene op de andere dag een beef ban in. Niet alleen de slacht van „koeien en hun nakomelingen”, ook bezit en consumptie van hun vlees werd verboden. Dat was een schok voor kosmopolitische, vrijdenkende Indiërs, of ze nu moslim waren of hindoe. De hoofdstad van Maharashtra is Mumbai: het New York van India.

Na Maharashtra volgde deelstaat Haryana, eveneens bestuurd door de BJP: tien jaar gevangenis voor het slachten van een koe. In deelstaat Gujarat, waar de koe reeds wettelijk werd beschermd, werd de strafmaat voor slacht vorige maand verhoogd tot levenslang.

In BJP-deelstaten als Haryana, Uttar Pradesh en Rajasthan, kunnen gau rakshaks nagenoeg ongestoord opereren. Vaak zijn ze bewapend met stokken en messen, soms met vuurwapens. Ze houden bestelwagens en trucks tegen en controleren of die koeien of koeienvlees vervoeren. Elke moslim is verdacht.

Op YouTube is te zien hoe hindoeradicalen de voetzolen van een koeienvervoerder met stokken bewerken of hen koeienuitwerpselen dwingen te eten. Terwijl een jongeman die in de zijtassen van zijn bromfiets vlees van Moeder Koe vervoert, zich huilend vastklampt aan de onderbenen van een belager, bedreigt een ander hem met een pistool. Dan stopt het filmpje. De reacties op de YouTube-post zijn vrijwel allemaal positief: „Goed werk, jongens”, en: „Dit is de enige manier om ze te stoppen”.

Hogepriester

In maart behaalde de BJP opnieuw een mammoetoverwinning. Dit keer tijdens deelstaatverkiezingen in Uttar Pradesh, met zijn bevolking van 220 miljoen, van wie twintig procent moslim is. Een van de radicaalste BJP-kandidaten, met een uitgesproken moslimvijandige campagne, was Yogi Adityanath, de hogepriester van de belangrijke Gorakhnath Math-tempel in de deelstaat.

Daags na de verkiezingsoverwinning stelde de BJP Yogi Adithyanath aan als premier van Uttar Pradesh. „Daaraan zie je het primaat van de religie in het beleid van de BJP”, zegt Prem Shankar Jha. „Voor het eerst in de geschiedenis van onze seculiere democratie is een hogepriester politiek leider geworden van een van onze belangrijkste deelstaten.”

Bij de volgende landelijke verkiezingen in 2019 speelt Uttar Pradesh, wegens de vele zetels die de deelstaat levert in het nationale parlement, een cruciale rol. Mocht Modi het niet redden met zijn agenda van ontwikkeling en nationalisme, dan zou hij Adityanath kunnen inzetten in een sterk religieuze campagne, die, zo is nu bewezen, vele stemmen voor de BJP oplevert. Ook al keurt Modi geweld af, het is de koe die hindoenationalisten verenigt.