:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/04/anp-50869344.jpg)
Dit stuk is voor het laatst bijgewerkt op 20 juli 2017.
Donald Trump deed vele opzienbarende beloftes tijdens de verkiezingscampagne en in de aanloop naar zijn beëdiging op 21 januari. Zes maanden later hebben er een paar groen licht gekregen, staan er enkele op pauze en zijn sommige voornemens van de baan. Aan andere beloftes wordt nog gewerkt.
NRC evalueerde de belangrijkste toezeggingen van de Amerikaanse president in april na honderd dagen van zijn presidentschap, en heeft dat nu opnieuw gedaan. Klik op een van de beloftes voor een toelichting op hoe het er nu voor staat met de uitvoering. Of klik op de categorieën voor een overzicht van de voortgang van Trumps agenda.
Grensmuur met Mexico
„Ik ga een geweldige muur bouwen aan onze zuidgrens en ik ga ervoor zorgen dat Mexico betaalt voor die muur.”
De bouw van een muur langs de grens met Mexico was een van de belangrijkste verkiezingsbeloftes van Donald Trump. Op 25 januari tekende de president een decreet waarin hij opdracht gaf tot „de onmiddellijke bouw van een tastbare muur”. Maar aan de bouw van het omstreden project is nog niet begonnen - mede omdat er nog geen geld voor is vrijgemaakt. Dat is de verantwoordelijkheid van het Congres.
Dat Mexico voor de bouw van de muur gaat betalen, zoals Trump wil, is onwaarschijnlijk: president Pena Nieto heeft het keer op keer geweigerd. Trump gaf in het decreet opdracht tot een inventarisatie van alle hulpgelden voor Mexico – misschien om het land onder druk te zetten. Maar de Amerikaanse belastingbetaler moet de kosten voorschieten, zei Trump.
Op 20 februari schroefde het ministerie van Binnenlandse Veiligheid de grensbewaking op en begon binnen bestaande budgetten naar geld te zoeken voor de muur. De kosten raamt het ministerie op 21,6 miljard dollar. Tot nu toe is 20 miljoen gevonden, volgens een intern document waaruit persbureau Reuters citeerde. Voor de rest zal Trump een begrotingswet met geld voor de muur door het Congres moeten krijgen. De Republikeinen willen eind juli stemmen over 1,6 miljard voor de muur. De Democraten in de Senaat hebben echter gezworen fondsen voor het project te blokkeren.
Ondertussen kunnen aannemers met voorstellen voor de muur komen. Trump heeft zijn beeld van het project inmiddels bijgesteld: in plaats van een solide, betonnen muur wil hij nu een constructie van palen met spleten er tussen, zodat grensbewakers er doorheen kunnen kijken naar de Mexicaanse kant. Zo kan bijvoorbeeld worden voorkomen dat ze zakken drugs op hun hoofd krijgen die door smokkelaars over de muur worden geslingerd. Ook erkent Trump dat niet langs de hele grens een muur nodig is, wegens de aanwezigheid van natuurlijke barrières als de Rio Grande. En wat de president betreft wordt de muur uitgerust met zonnepanelen.
De kans dat de muur er uiteindelijk komt lijkt echter niet groot. De grensregio’s zijn tegen omdat de muur ook handel bemoeilijkt. Washington zou veel grond moeten onteigenen, en het lijkt onwaarschijnlijk dat het Congres de belastingbetaler het bedrag zal laten ophoesten.
Status: Wordt aan gewerkt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2016/11/data6550096.jpg)
Inreisverbod moslims
„Donald J. Trump roept op tot het volkomen stilleggen van het binnenkomen van moslims in de Verenigde Staten, totdat de vertegenwoordigers van ons land kunnen achterhalen wat er in vredesnaam aan de hand is.”
De meest omstreden belofte van Trump was zijn plan om moslims toegang tot de Verenigde Staten te ontzeggen. Trump deed die belofte na een aanslag in San Bernardino, Californië, waarbij 14 mensen omkwamen en 22 anderen gewond raakten.
Hoewel het plan om mensen buiten de deur te houden om hun godsdienst door tegenstanders is verworpen als ongrondwettelijk, tekende Trump een week na zijn aantreden een decreet om reizigers uit zeven overwegend islamitische landen voor 90 dagen te weren: Syrië, Irak, Iran, Libië, Soedan, Somalië en Jemen. Omdat het decreet onmiddellijk van kracht werd, ontstond grote verwarring op Amerikaanse luchthavens.
Federale rechters schortten het decreet binnen enkele dagen op, mede omdat burgers, bedrijven en instellingen werden benadeeld door de onzekerheid die het veroorzaakte. Begin maart vaardigde Trump een aangepast inreisverbod uit, nu zonder Irak. Ook dat decreet werd opgeschort door een rechter. Hoewel de regering zegt dat het inreisverbod te maken heeft met het vermogen in de betrokken landen om de identiteit van reizigers te verifiëren, hebben rechters zich ontvankelijk getoond voor het argument dat het inreisverbod eigenlijk een verkapte moslimban is.
Het Witte Huis hield de juridische strijd echter vol en vond in juni steun bij het Amerikaanse Hooggerechtshof. De opperrechters hebben de blokkades van lagere rechtbanken gedeeltelijk opgeheven totdat zij in het najaar argumenten zullen horen over de grondwettelijkheid van de maatregel. Wel moeten er uitzonderingen worden gemaakt voor reizigers uit de betrokken landen met legitieme banden met de VS, zoals familieleden. Zij moeten toegang tot het land kunnen krijgen.
Daarmee kon het inreisverbod eind juni toch van kracht worden, zij het in sterk verzwakte vorm. Dat was een gedeeltelijke overwinning voor Trump.
Status: Gelukt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/01/data8640920-9808cc.jpg)
Uit TPP stappen
„Wat handel betreft, ik ga een decreet uitvaardigen met als doel de terugtrekking uit TPP, een potentiële ramp voor ons land.”
Verzet tegen handelsverdragen, die veel banen zouden kosten, was een pijler van Trumps campagne. En Trump hield woord. Op de eerste maandag na zijn inauguratie tekende hij een decreet waarmee de VS uit het Trans-Pacific Partnership (TPP) stapten.
Dit was eenvoudig voor Trump: het handelsverdrag met 11 landen rondom de Stille Oceaan was een pijler van Obama’s Aziëbeleid. Maar door de steeds grotere weerstand tegen dit soort overeenkomsten was het nog niet geratificeerd door het Congres, en kon Trump met een pennenstreek jaren onderhandelingen ongedaan maken.
Met de herziening van een andere hoeksteen van de Amerikaanse handelsstructuur, NAFTA, zal Trump het een stuk moeilijker krijgen. Dit verdrag trad in 1994 in werking en heeft de Canadese, Mexicaanse en Amerikaanse economieën vergaand geïntegreerd. Trump wil de onderhandelingen over NAFTA heropenen. Canada en Mexico hebben zich daartoe bereid verklaard en besprekingen moeten deze zomer beginnen. Het verdrag is verouderd en omvat bijvoorbeeld nog niet de online-handel of de dienstensector. Maar als Trump wil heronderhandelen, moet hij Mexico niet voor het hoofd stoten met de grensmuur. Overigens werd NAFTA al eens gemoderniseerd, onder Obama: ironisch genoeg mondde dit uit in het door Trump geëlimineerde TPP.
Status: Gelukt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2016/11/e93b44d4-155e-4e42-b361-76ffc6c8cca8.jpg)
Obamacare afschaffen
„Direct na ons aantreden gaat Amerika weer voor. Dat begint met de onmiddellijke afschaffing en vervanging van ‘Obamacare’… We gaan het afschaffen, we gaan het vervangen, en we gaan ervoor zorgen dat jullie geweldige zorg krijgen voor een fractie van de kosten.”
Afschaffing van Obamacare was een cruciale verkiezingsbeloftes van Donald Trump. Hij stelde vervanging van de zorgwet van zijn voorganger in het vooruitzicht binnen honderd dagen na zijn aantreden. De ‘Affordable Care Act’ van president Barack Obama, de belangrijkste aanvulling op het Amerikaanse stelsel van sociale zekerheid sinds de jaren zestig, is vele Republikeinen een doorn in het oog.
Direct na de inauguratie tekende Trump een decreet om een begin te maken met de ontmanteling van Obamacare, dat zo’n 20 miljoen Amerikanen een zorgverzekering heeft opgeleverd. Toch matigde hij ook zijn toon. Uit besef dat de zorgwet populair is onder een deel van zijn achterban, zei hij de ‘sterkste punten’ van Obamacare te willen behouden – waaronder een verbod op het weigeren van een polis door verzekeraars aan patiënten die al ziek zijn.
Republikeinen in het Congres maakten haast met de afschaffing – maar slaagden er, ondanks jarenlange oppositie tegen Obamacare, niet in om snel een alternatieve zorgwet te ontwerpen die op genoeg steun kon rekenen in eigen gelederen. Op 24 maart trokken ze hun wet, de ‘American Health Care Act’ (AMCA), in. Dat was een afgang voor Trump. Begin mei slaagde het Huis van Afgevaardigden er alsnog in om een alternatieve zorgwet, bijgenaamd ‘Trumpcare’, aan te nemen - een belangrijke stap op weg naar afschaffing van Obamacare.
Het initiatief liep echter stuk in de Senaat, waar de Republikeinen een krappe meerderheid hebben. Meerdere Republikeinse senatoren zagen niets in de wet van het Huis. De leider van de Republikeinen in de Senaat, Mitch McConnell, stelde een nieuw plan op, de ‘Better Care Reconciliation Act’ (BCRA). Volgens gematigde partijgenoten ging dat te ver, terwijl Conservatieven juist vonden dat het niet ver genoeg ging. In juli bleek dat er niet voldoende steun te vinden was voor het wetsontwerp. Ook een plan om Obamacare af te schaffen en pas later te vervangen, is gestrand.
Ondanks het feit dat de Republikeinen het voor het zeggen hebben in Washington, lijkt afschaffing van Obamacare daarmee voorlopig van de baan. Volgens de president zal de zorgwet op den duur ten onder gaan aan de kosten.
Status: Mislukt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/07/ca8d4029-d6a3-4098-b012-76ff17d8de8a.jpg)
25 miljoen banen scheppen
„Volgens schattingen van ons economische team zal de economie de komende tien jaar door ons plan groeien met gemiddeld 3,5 procent per jaar, en zullen in totaal 25 miljoen nieuwe banen worden geschapen.”
Aan de basis van de verkiezingsoverwinning van Trump stond zijn belofte de Amerikaanse economie fors te laten groeien. Vooral in regio’s die zwaar zijn getroffen door de recessie, sloeg Trumps belofte de werkgelegenheid te herstellen aan. Industriestaten als Michigan, Wisconsin en Pennsylvania bezorgden hem de zege.
Trump zegt dat hij 25 miljoen banen kan scheppen – meer dan de 23 miljoen nieuwe banen in de regeerperiode van Bill Clinton in de jaren negentig, toen groei van 3,5 tot 4 procent per jaar gebruikelijk was. Trump wil die groei opnieuw halen door deregulering en grote investeringen in infrastructuur. Hij wil bereiken dat banen in de VS blijven door vrijhandelsakkoorden als het Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag NAFTA te heronderhandelen en voorrang te eisen voor Amerikaanse producten.
Tot nog toe heeft Trump met name via Twitter bedrijven geprezen die banen scheppen in de VS. Ook liet hij zich omringen door mijnwerkers uit de kolensector bij de ondertekening van een decreet over de afschaffing van milieuregels.
Maar hoewel de Amerikaanse economie blijft aantrekken, is het moeilijk voorstelbaar dat er de komende tien jaar 25 miljoen banen bij zullen komen. Banen zijn niet alleen verdwenen naar het buitenland, maar ook verloren gegaan door technologie. De hoge Amerikaanse staatsschuld maakt omvangrijke stimulansuitgaven aan infrastructuur lastig. Bovendien kampt Amerika met vergrijzing: gesteld dat er 25 miljoen nieuwe banen komen, dan zouden immigranten nodig zijn om ze te vullen.
Status: Luchtkasteel
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/03/data11095812-5d6694.jpg)
IS verslaan
„We gaan jullie verslaan. Amerika en zijn bondgenoten zullen jullie verslaan.”
Tijdens zijn campagne dreigde Trump IS „naar de hel te bombarderen”. Hij zei ook dat hij familieleden van IS-strijders wilde laten doden. Hij verklaarde dat hij een geheim plan had om de terreurgroep te verslaan. Vlak na zijn aantreden gaf hij het Pentagon opdracht binnen dertig dagen met een plan te komen om IS uit te schakelen. Eind februari werd dat plan afgeleverd, maar wat er precies in staat, is niet bekend gemaakt. Volgens Trump verzwakt het de VS als gevechtsstrategieën bekend zijn.
Islamitische Staat zit al maanden in het defensief als gevolg van door de Verenigde Staten gesteunde grondoffensieven en Amerikaanse bombardementen. De jihadisten worden verdreven uit hun twee bastions, het Syrische Raqqa en Mosul in Irak. In Mosul leed IS in juni een vernederend verlies met de verwoesting van de historische Al-Nuri moskee, waar IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi op 4 juli 2014 zijn eerste preek gaf als ‘kalief’.
Dat de VS IS in Syrië en Irak nog sterker kunnen terugdringen, wordt niet betwijfeld. Wel is het aantal burgerdoden bij bombardementen dit jaar sterk toegenomen. Bovendien hebben de Amerikanen vaker een vijand in het Midden-Oosten verslagen, waarna de nasleep Amerika en de wereld nog grotere problemen bezorgde. Het lijkt niet mogelijk dat Syrië en Irak zo gestabiliseerd worden dat terugkeer van IS of een nieuwe mutatie daarvan, kan worden voorkomen. Tenslotte is IS ook een idee, dat geradicaliseerde moslims kan inspireren aanslagen te plegen. Dit idee wegbombarderen is onmogelijk.
Status: Wordt aan gewerkt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/04/1004opibijko2.jpg)
Illegalen deporteren
„Wat we gaan doen is de mensen pakken die crimineel zijn en een strafblad hebben, bendeleden, drugsdealers. En deze mensen, een hoop van deze mensen, misschien twee miljoen, het zouden er zelfs drie miljoen kunnen zijn, die gaan we het land uit zetten of die gaan we in de gevangenis zetten.”
Trump heeft nog lang geen drie miljoen illegalen gedeporteerd, laat staan criminele illegalen. Die belofte kan hij moeilijk waarmaken omdat er niet zo veel zijn. Het Migration Policy Insitute schatte het aantal veroordeelde illegalen in 2015 op 820.000.
Toch probeert Trump deze belofte waar te maken. Hij tekende een decreet waarmee hij de definitie ‘crimineel’ de facto uitbreidde door allerlei uitzonderingen die onder Obama waren ingesteld ongedaan te maken. Wie zonder papieren bij een verkeersovertreding wordt aangehouden kan nu worden uitgezet.
Trump gaf de migratie-opsporingsdienst ICE opdracht bestaande wetten strikt uit te voeren en een einde te maken aan gedoogsituaties. Zo worden sinds mei maandelijks honderden onder Obama opgeschorte zaken rond verblijfsvergunningen weer heropend, bleek uit een analyse van Reuters. Maar Trumps decreet om geldstromen naar steden die illegalen helpen te blokkeren, werd door een rechter opgeschort.
Intussen blijft het doel buiten bereik. Tussen Trumps aantreden op 20 januari en13 maart werden 21.362 mensen gearresteerd. Dat is 33 procent meer dan in Obama’s laatste jaar, maar minder dan de 29.238 in de eerste maanden van het piekjaar 2014, waaraan Obama zijn bijnaam deporter-in-chief te danken had. Het aantal uitzettingen is onder Trump vooralsnog gedaald.
De Amerikaanse regering is er wel in geslaagd migrantengemeenschappen schrik aan te jagen. Het aantal migranten dat in 2017 vergeefs probeerde de Amerikaanse zuidgrens over te komen is met bijna 241.000 ruwweg half zo groot als vorig jaar juli.
Status: Wordt aan gewerkt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/02/data9292564-145e0b.jpg)
Uit het klimaatakkoord van Parijs stappen
„We gaan een einde maken aan het klimaatakkoord van Parijs”
Trump loste een belangrijke campagnebelofte in toen hij begin juni aankondigde dat hij de VS uit het klimaatakkoord van Parijs zal halen. Volgens de president zou het akkoord om de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd te reduceren, leiden tot het verlies van 2,7 miljoen Amerikaanse banen. „Ik ben gekozen om de burgers van Pittsburgh te vertegenwoordigen, niet die van Parijs”, zei Trump bij zijn aankondiging, doelend op zijn belofte om op te komen voor het industriële hart van de VS.
Het besluit van Trump kwam na lang wikken en wegen. Voorstanders van het klimaatverdrag, onder wie zijn dochter Ivanka en minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson, probeerden om de president op andere gedachten te brengen. Trump trad met zijn besluit in de voetsporen van oud-president George W. Bush, die in 2001 het Kyotoprotocol rond de uitstoot van broeikasgassen de rug toekeerde.
Trump gelooft niet zo in klimaatverandering, ook al zei hij kort na zijn verkiezing in een interview met The New York Times dat er mogelijk „enig verband bestaat” tussen menselijke activiteit en de verandering van het klimaat. Klimaatverandering noemde hij een door de Chinezen bedachte truc om de Amerikaanse economie op kosten te jagen.
De president wil alle plannen van zijn voorganger om de uitstoot van broeikasgassen te reduceren terugdraaien. Kolenwinning moet alle ruimte krijgen, restricties voor de auto-industrie worden teruggedraaid en zwaar vervuilende teerzandolie uit Canada is welkom via nieuwe pijpleidingen in de VS.
Het proces van uittreding uit ‘Parijs’ duurt overigens vier jaar. Mogelijk kan de opvolger van Trump het besluit weer terugdraaien. Een groot aantal staten en steden onderschrijft nog steeds de doelen van het akkoord. Tijdens een bezoek aan Parijs in juli suggereerde Trump zelfs tijdens een persconferentie met de Franse president Emmanuel Macron dat de VS mogelijk toch nog kunnen blijven.
Status: Gelukt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/06/data15536349-e4b4d0.jpg)
Andere landen meer laten betalen voor NAVO
„Ik zou absoluut bereid zijn om tegen die landen te zeggen: gefeliciteerd, u zult voor uw eigen defensie moeten zorgen.”
Als kandidaat wekte Trump opschudding in binnen- en buitenland met zijn uitspraken over de NAVO. In een interview met The New York Times trok hij het basisprincipe van het Noord-Atlantische bondgenootschap in twijfel door te zeggen dat de Verenigde Staten onder zijn leiding zouden kunnen weigeren om een andere lidstaat te verdedigen als die lidstaat zijn financiële verplichtingen niet was nagekomen.
Kort voor zijn aantreden noemde Trump de alliantie „achterhaald”, omdat het bondgenootgenootschap niet voldoende gericht zou zijn op de bestrijding van terrorisme en omdat veel lidstaten hun afspraken over defensie-uitgaven niet nakomen.
Defensie-uitgaven staan al ter discussie binnen de NAVO sinds voor de verkiezing van Trump. In 2014 spraken NAVO-landen al af hun defensie-uitgaven op te voeren tot 2 procent van het nationale inkomen. Maar slechts enkele landen, waaronder de VS, halen dat doel. Trumps uitspraken hebben op zijn minst de discussie binnen diverse NAVO-landen aangezwengeld om defensie-uitgaven te verhogen.
Tijdens een bezoek aan Brussel in mei, waarbij het nieuwe hoofdkwartier van de NAVO officieel werd geopend, maande Trump de NAVO-partners meer te doen. „23 van de 28 lidstaten betalen nog steeds niet wat ze zouden moeten betalen voor hun defensie”, zei hij, tot ongemak van andere regeringsleiders. Deze „chronische onderbetaling” is volgens Trump „niet eerlijk tegen de inwoners en belastingbetalers van de Verenigde Staten”.
Ook is Trump terughoudend in zijn steun voor Artikel 5 van het NAVO-verdrag, dat stelt dat een aanval op een van de lidstaten wordt beschouwd als een aanval op allemaal. In Brussel ging hij niet verder dan te zeggen dat „we nooit de vrienden zullen vergeten die ons steunden” na de aanslagen van 11 september 2001, de enige keer dat Artikel 5 is ingeroepen.
Niettemin is Trump teruggekomen op zijn uitspraak dat de NAVO achterhaald zou zijn. Het bondgenootschap is „niet langer achterhaald”, zei hij tijdens een persconferentie in Washington. Tijdens een toespraak in Polen ging Trump vierkant achter het bondgenootschap én Artikel 5 staan.
Status: Nog te bezien
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/05/data14616476-f9f0c7.jpg)
China een valutamanipulator noemen
„Dat het ministerie van Financiën China als valutamanipulator bestempelt zal China naar de onderhandelingstafel dwingen en de deur openen naar een eerlijker en veel betere handelsrelatie”
China de schuld geven van Amerika’s economische problemen was een van de fundamenten van Trumps campagne. Hij dreigde verschillende malen China er officieel van te beschuldigen de yuan kunstmatig laag te houden. Totdat hij, na gesprekken met president Xi over de dreiging van Noord-Korea, op 12 april als een blad aan een boom omdraaide. „Ik bestempel China niet tot valutamanipulator,” aldus Trump tegen The Wall Street Journal.
Er waren ook al verschillende problemen met de belofte. Om te beginnen is het niet waar dat China zijn munt kunstmatig laag houdt door buitenlandse valuta, waaronder dollars, op te kopen. Het land stopte daar in 1994 mee. Bovendien schrijft de Amerikaanse wet voor dat de president eerst een jaar met een land moet onderhandelen. Pas als dat tot niets leidt, mag het stempel ‘valutamanipulator’ worden uitgedeeld, waarna het land gestraft kan worden met het stopzetten van geldstromen, bijvoorbeeld op het vlak van investerings- of ontwikkelingshulp. Overigens zou dat voor China niet veel consequenties hebben, want de VS zetten die al stop na het bloedbad op het Tiananman-plein in 1989.
Status: Belofte gebroken
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/04/data11794283-b8c05d.jpg)
Infrastructuur op peil brengen
„Om onze nationale renovatie te beginnen, zal ik het Congres vragen wetgeving goed te keuren die een investering van duizend miljard dollar in de infrastructuur van de VS mogelijk maakt.”
Trump heeft zich laten fotograferen met truckers en bouwers. Het Witte Huis hield bijeenkomsten om ideeën te genereren voor Trumps infrastructuurplan, dat het verzwakte vatenstelsel van de Amerikaanse economie en samenleving moet opknappen. Maar er is nog geen tijdpad en er is nog geen wetsvoorstel. Al wil Trump werken met private investeerders, toch vergt het plan een mate van overheidsinvestering waar veel Republikeinen niets voor voelen. Democraten betwijfelen of Trumps plan überhaupt kan werken. Zullen private investeerders ook bereid zijn geld te steken in lokale bruggen en achterafwegen?
Ook lijkt Trump een beperkte invulling te geven aan het begrip infrastructuur. Zijn eerste begrotingsvoorstel bevatte grote bezuinigingen op het gebied van water en riolering. Waterkwaliteit is in de VS een groot probleem, onder meer door loodhoudende leidingen.
Status: Nog te bezien
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2016/12/data7193237.jpg)
Conservatieve opperrechter benoemen
„Ik ben van plan om rechters te benoemen die zeer vergelijkbaar zijn met rechter Scalia.”
Door benoemingen van conservatieve of progressieve rechters bij het negenkoppige Hooggerechtshof kunnen presidenten Amerika voor decennia beïnvloeden. Trump beloofde zijn kiezers dat hij een conservatieve rechter zou benoemen als opvolger van Antonin Scalia, die in februari 2016 plotseling overleed. Conservatieven hebben een hekel aan rechters die zich activistisch opstellen bij de interpretatie van de grondwet; ze willen terughoudende rechters die bijvoorbeeld niet toestaan dat het grondwettelijke recht op wapenbezit wordt ingeperkt.
Trump hield woord: tien dagen na zijn aantreden droeg hij Neil Gorsuch, een conservatieve rechter uit Colorado, voor als opvolger voor Scalia. Democraten verzetten zich fel tegen de benoeming. Zij menen dat de zetel in het Hooggerechtshof toekomt aan Merrick Garland, de rechter die president Obama in maart 2016 voordroeg. Die nominatie werd door de Republikeinen in het Congres niet in overweging genomen. Bijna alle Democraten in de Senaat, die de benoeming van rechters moet goedkeuren, stemden tegen Gorsuch.
De Republikeinen veranderden daarop de regels: ze zorgden dat de benoeming met een simpele meerderheid van 51 stemmen zijn beslag kon krijgen, in plaats van de tot voor kort vereiste 60 stemmen. Op 10 april werd Gorsuch beëdigd tot opperrechter – een overwinning voor Trump die mogelijk nog tientallen jaren zal doorwerken.
Status: Gelukt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/04/data11473974-76d6f1.jpg)
Regelgeving terugdringen
„We gaan iedere overbodige, banendodende regel afschaffen en een moratorium op nieuwe regels zetten totdat onze economie weer overeind staat.”
Trump en de top van de Republikeinse partij zien de meeste overheidsregels als ballast die vrij ondernemerschap hindert. Trump verklaarde in februari dat hij 75 procent van de overheidsregels wil schrappen. Waar hij het percentage op baseerde zei hij niet. Wel verklaarde hij: „ik wil het milieu beschermen. Ik wil veiligheid.”
Trump is voortvarend te werk gegaan. Hij trok om te beginnen een hele serie wetten van Obama in die nog niet in werking waren getreden. Mijnbouwers mogen nu bijvoorbeeld weer afval in rivieren dumpen, en geesteszieken kunnen makkelijker aan een wapen komen.
Daarnaast vaardigde hij een decreet uit dat voorschijft dat voor elke nieuwe overheidsregel er twee geschrapt moeten worden. Hij liet op elk federaal instituut een team formeren dat de regels door moet lichten. Dit gebeurt voorlopig grotendeels achter gesloten deuren, maar uit een onderzoek van The New York Times en onderzoekssite ProPublica bleek dat de dereguleringsteams, van wie leden soms banden hadden met het bedrijfsleven dat van hun werk zou profiteren, bij sommige ministeries, zoals dat van Binnenland dat onder meer over natuurparken gaat, al zeer actief waren. Het verbod op mijnbouw en boren naar olie en gas in natuurparken en sommige stukken federaal land wordt herzien. Eind april decreteerde Trump daarbij herziening van de beschermde status van natuurgebieden die na 1996 zijn gecreëerd.
In juni stemde het Huis van Afgevaardigden voor een wetsvoorstel dat een einde moet maken aan ruim veertig regels uit de Dodd-Frank Act. De regels waren bedoeld om de financiële sector aan banden te leggen in reactie op de financiële crisis. Daarnaast kwam minister van Financiën Mnuchin in juni met een rapport waarin nog meer voorstellen staan voor het ontketenen van Wall Street. Mnuchin wil onder meer af van het Consumer Financial Protection Bureau, de financiële waakhond voor particulieren.
De institutie die het snelst ontmanteld wordt, is waarschijnlijk het Environmental Protection Agency, de EPA. Van Obama’s Clean Power Plan tot de normen voor schoon water, van pesticideverboden tot de bescherming van plant- en diersoorten tot emissiestandaards – milieuregels liggen het hardst onder vuur van Trumps pro-zakenregering.
Status: Wordt aan gewerkt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/02/c6d160bc-7138-4dc2-a2ba-b9995e85682f.jpg)
Verhouding met Rusland verbeteren
„Wanneer ik president ben, zal Rusland ons veel meer respecteren dan nu het geval is en zullen beide landen wellicht samenwerken om sommige van de grote, dringende problemen van de wereld op te lossen.”
De kwestie die Trump sinds zijn beëdiging het meest heeft achtervolgd is de vraag over zijn banden met het Kremlin van president Vladimir Poetin. Medewerkers van Trump, onder wie voormalig campagnemanager Paul Manafort en minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson, hebben nauwe banden met Rusland. Donald Trump jr., de oudste zoon van de president, zit in het defensief wegens een ontmoeting tijdens de campagne met een Russische advocaat die schadelijke informatie over Hillary Clinton in het vooruitzicht had gesteld.
Volgens de Amerikaanse veiligheidsdiensten trachtte Rusland Trump te helpen tijdens de verkiezingscampagne, onder meer door e-mails van de campagne van Clinton te hacken. Een speciale aanklager, Robert Mueller, doet onderzoek naar de banden van Trump en zijn campagne met Rusland. Ook het Congres onderzoekt de kwestie.
Een hechtere band tussen de twee grootmachten is tijdens de eerste zes maanden van het presidentschap van Trump dan ook uitgebleven. De Amerikaanse verstandhouding met Rusland, die onder president Obama een dieptepunt bereikte, is in eerste instantie juist verder verslechterd. Wellicht komt dit mede doordat Trump zich gedwongen voelde afstand te nemen door de beschuldigingen van samenzwering tijdens de campagne.
Vooral het Amerikaanse bombardement op een luchtmachtbasis van de Syrische president Assad, een bondgenoot van Poetin, na een gifgasaanval in april, zorgde voor een stijging van de spanningen tussen de twee landen. Tillerson erkende tijdens een bezoek aan Moskou dat er „een laag niveau van vertrouwen bestaat tussen onze twee landen.” Poetin, die aanvankelijk blij was met de verkiezing van Trump, zou zijn verwachtingen van de onberekenbare president hebben bijgesteld.
Pas in de zomer kon Trump een begin maken met pogingen de relatie te verbeteren. Tijdens de G20-top in Hamburg kwam het eindelijk tot een langverwachte ontmoeting tussen hem en Poetin. Trump noemde het „een eer” om Poetin persoonlijk te ontmoeten. Naderhand ontstond echter onduidelijkheid over wat de twee leiders hadden gezegd over Russische inmenging bij de presidentsverkiezingen. Ook kwam aan het licht dat Trump en Putin nog een aparte ontmoeting hielden, wat de achterdocht over de relatie van Trump met Rusland aanwakkerde.
Status: Wordt aan gewerkt
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/07/c100c41d-d928-4aeb-b944-1a4a9870dad9.jpg)
Belasting verlagen
„We gaan belastingen enorm verlagen voor zowel de middenklasse als voor bedrijven.”
Nu het vervangen van Obamacare mislukt lijkt, wordt dat andere hoge doel, belastinghervorming en vooral -verlaging, voor de regering Trump en de Republikeinen in het Congres extra urgent. Ze hebben gezworen voor het eind van het jaar een hervormingswet aangenomen te krijgen. Maar de voortekenen zijn vooralsnog ongunstig.
De nieuwe zorgwet had moeten voorzien in een bezuiniging van honderden miljoenen op de overheidsuitgaven, die belastingverlagingen hadden vergemakkelijkt. Daarbij leidde een begrotingswet die al voorstellen bevatte voor snijden in de overheidsuitgaven, plus procedurele voorbereiding op belastinghervorming, afgelopen week in het Huis van Afgevaardigden meteen tot het soort gekrakeel tussen gematigde en conservatieve Republikeinen waaraan de zorgwet ten onder ging. Gematigden vonden het snijden in de overheidsuitgaven te ver gaan, radicalen vonden de belastingverlagingen te tam.
De Republikeinen opereren onder tijdsdruk: in november 2018 zijn er tussentijdse Congresverkiezingen, waarbij de Democraten flinke kans maken een van beide kamers in het Congres terug te winnen. Een wet zou daarom begin 2018 klaar moeten zijn.
In april kwam het Witte Huis met een ambitieus plan om het Amerikaanse belastingstelsel te hervormen en lasten drastisch te verlagen. Hieraan is sindsdien achter de schermen verder gewerkt.
Hervorming van het belastingstelsel is een heilige graal: geen president sinds Ronald Reagan slaagde er in het stelsel grondig te hervormen. Trump hoopt te slagen in onder meer een versimpeling van het stelsel door het aantal schijven terug te brengen van zeven naar drie. Ook wil hij de vennootschapsbelasting verlagen van 35 naar 15 procent, maar bronnen zeggen tegen Amerikaanse media dat dit inmiddels is bijgesteld naar 23 procent. De facto betalen grote bedrijven nu vaak 25 procent.
Het valt echter te bezien of het belastingplan van Trump een succes wordt. Om te beginnen zouden volgens ramingen door de lastenverlichting de overheidsinkomsten met 7.000 miljard dollar teruglopen. Het is niet duidelijk hoe dat moet worden opgevangen; Trump wil dat economische groei het tekort goedmaakt. Dat is onwaarschijnlijk, want de benodigde groei van 4 procent per jaar ligt ruim boven de verwachting.
Drastische bezuinigingen dan? Dat staat haaks op Trumps plannen om te investeren in infrastructuur. Bovendien zijn de fiscaal conservatieve Republikeinen in het Congres fel tegen een hoge begrotingstekorten en een groeiende staatsschuld – althans, dat waren ze toen Obama president was.
Tot slot heeft Trump, in tegenstelling tot de gewoonte, zijn eigen belastingaangifte niet openbaar gemaakt. Zijn bedrijf zal profiteren van zijn belastingplan. Trumps politieke tegenstanders zullen daar onophoudelijk op wijzen.
Status: Nog te bezien
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2017/04/33420be6-e2d5-43ff-96e5-4758d5b55dd6.jpg)
Amerika weer groots maken
„We gaan winnen. Winnen. Winnen. We gaan zoveel winnen. We gaan winnen met handel, we gaan winnen aan de grens. We gaan zoveel winnen, dat jullie doodziek zullen worden van al dat winnen.”
Trumps centrale verkiezingsbelofte was dat hij zijn kiezers, die zich verliezers voelen van economische, demografische en culturele veranderingen in de VS, herstel van eigenwaarde en nieuwe trots in het vooruitzicht stelde. Daaraan gekoppeld beloofde hij de boel flink op te schudden in Washington.
Uit peilingen blijkt dat de kern van zijn aanhang blijft vinden dat Trump dit waarmaakt. Maar bij andere groepen is de waardering voor Trump lager dan bij enig andere president in de Amerikaanse geschiedenis.
Trump schoot uit de startblokken met de ondertekening van een serie geruchtmakende decreten. Hij benoemde een rechter in het Hooggerechtshof, en perkte de regelgeving in. Hij deed met tweets het politieke establishment flink opschrikken. Hij toonde Amerika’s militaire kracht door raketten op Syrië af te laten vuren en een grote bom te laten werpen in Afghanistan. Hij schrapte het handelsakkoord TPP en stapte uit het klimaatakkoord van Parijs, in overeenstemming met zijn leus ‘America First’.
Maar Trump veroorzaakte ook veel verwarring en verbazing met chaotisch en wispelturig leiderschap. Vooral in de buitenlandse politiek veranderde Trump vaak van opvatting en strategie. Het gevolg is dat Trumps Amerika elders in de wereld vooralsnog niet gezien wordt als ‘great again’ maar dat de wereld begint het onvoorspelbare Amerika links te laten liggen. De wereld gaat verder zónder de VS – zo kruipen Europa en China naar elkaar toe op het terrein van klimaat.
In eigen land is Trump zeldzaam impopulair. Hij maakt veel ruzie, maar wint conflicten zelden. Zijn eerste handreiking aan de Democraten moet nog komen. Tot in het Republikeinse kamp is er kritiek op zijn minachting voor democratische waarden als de scheiding der machten, vrije pers en respect voor de waarheid. Hij bevestigde alle voorspellingen over zijn nepotisme en vermenging van zakelijke en politieke belangen. Hij toonde autoritaire trekken door de FBI-directeur die zijn Ruslandconnecties onderzocht te ontslaan. En nog altijd weten Amerikanen niet wat de aard is van de vele verborgen contacten van Trumps entourage met de Russen. Trump zelf gooit steeds olie op het vuur, zoals bijvoorbeeld met het privé-onderhoud met Poetin tijdens de G20.
Trump leed ongebruikelijk veel publieke nederlagen. Toegegeven, zijn inreisverbod werd uiteindelijk deels toegestaan. Al hebben de Republikeinen een meerderheid in het Congres, de vervanging van het gehate Obamacare, waaraan ze in de oppositie zeven jaar hadden kunnen werken, werd een demonstratie van chaos en onkunde. Trump zelf deed nauwelijks moeite stemmen te winnen voor de wet, of om de medische wereld en Amerikanen van de noodzaak ervan te overtuigen. Ongekend roekeloos was zijn aansporing Obamacare te laten mislukken, waarbij het eigen gelijk prioriteit had boven de gezondheidszorg voor 32 miljoen Amerikanen.
Daar staat tegenover dat buiten het licht van de schijnwerpers de Amerikaanse bureaucratie door de regering Trump al ingrijpend is veranderd. Vooral regulering op het terrein van milieu en klimaat en de financiële wereld wordt ontmanteld, die rond immigratie juist zeer strikt toegepast.
Een Amerikaanse president die aantreedt met een meerderheid in het Congres kan het meest gedaan krijgen in de eerste anderhalf jaar van zijn ambtstermijn. Daarna komen de tussentijdse Congresverkiezingen er alweer aan en dus de kans voor de kiezers hem indirect af te straffen. Trump heeft er van deze termijn nu een derde opzitten. De tijd begint te dringen.
Status: Nog te bezien
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/04/liberty.jpg)
Deze inventarisatie is een geactualiseerde versie van een artikel dat verscheen in april, toen Trump honderd dagen president was.