Turkije stemt in referendum nipt voor grondwetswijziging

Een meerderheid van Turkije heeft zondag gestemd voor een grondwetswijziging, die meer macht toekent aan president Recep Tayyip Erdogan. In totaal stemde ruim 51 procent van de Turken ‘ja’. Dat melden staatspersbureau Anadolu en het hoofd van de Turkse kiescommissie.

Reuters Reuters Top News BREAKING: ‘Yes’ vote won Turkey’s referendum; final results announced in 11-12 days - head of electoral board 16 april 2017 @ 20:30

Volgen

De officiële resultaten worden over elf tot twaalf dagen bekendgemaakt, aldus de kiesraad. Erdogan had de overwinning al eerder opgeëist en heeft hoge functionarissen binnen zijn AK-partij en van de nationalistische MHP al gebeld om hen te feliciteren.

In een toespraak sprak Erdogan van een “historische beslissing” en riep hij iedereen op de uitslag te respecteren. Hij sloeg een verzoenende toon aan en zei dat alle uitgebrachte stemmen, dus ook die tegen de grondwetswijziging, belangrijk waren. Premier Yildirim zei in een eerdere speech dat ‘ja’ gewonnen had en sprak van “een nieuwe pagina in de geschiedenis van de Turkse democratie”.

Aanhangers van de president vierden zondagavond al feest op straat en staken daarbij vuurwerk af. Verder is het volgens Turkije-correspondent Toon Beemsterboer “opmerkelijk rustig” in Istanbul. Wel werd in zeker vier wijken in de stad op potten en pannen geslagen, een traditionele vorm van protest in Turkije, meldt persbureau Reuters.

beemsterbuma Toon Beemsterboer Het is opmerkelijk stil in Istanbul. Op Taksim wordt uitslag niet gevierd. Nu rijden er toch toeterende auto’s met vlaggen langs Tophane 16 april 2017 @ 18:35

Volgen

Hertelling geëist

Nog voor de officiële uitslag zet oppositiepartij CHP vraagtekens bij de geldigheid van de stembusgang. Op het laatste moment besloot de kiescommissie dat niet-gestempelde stembiljetten geldig zullen worden verklaard. Een opmerkelijk besluit, aangezien ongestempelde biljetten bij eerdere verkiezingen nog wel ongeldig waren.

“De kiescommissie heeft gefaald door fraude toe te laten bij het referendum”, aldus CHP-vicevoorzitter Bulent Tezcan tegenover persbureau Reuters. Laatstgenoemde zegt een hertelling te eisen van meer dan de helft van de uitgebrachte stemmen.

De oppositie zegt dat er circa 2,5 miljoen ongeldige stemmen zijn uitgebracht. Hoewel Anadolu de uitslagen per minuut bericht, is de kiescommissie nog aan het tellen. De website van de kiescommissie ligt momenteel plat en er wordt geen informatie gedeeld.

De weg is nu vrij om het huidige parlementaire stelsel te vervangen voor een presidentieel systeem, met een centrale rol voor president Erdogan. Laatstgenoemde krijgt alle uitvoerende macht, staat aan het hoofd van de regering, benoemt ministers en hoge ambtenaren, kan de noodtoestand uitroepen en het parlement ontbinden. De functie van premier wordt opgedoekt. Wel komen er enkele vicepresidenten.

Lees ook: Waar stemmen de Turken precies over?

De opkomst was met ruim 86 procent erg hoog. Bij de eerste prognose op basis van 24 procent van de stemmen ging ‘ja’ comfortabel aan kop met ruim 63 procent. Tijdens het tellen van de stembiljetten slonk die voorsprong tot slechts 1,4 procent, maar het nee-kamp bleef in de minderheid.

beemsterbuma Toon Beemsterboer Uitslag Turkije toont diep verdeeld land, waar ene helft van de bevolking achter sterke leider staat, en andere in dictatuur denkt te leven 16 april 2017 @ 16:48

Volgen

Er staan nu zowel parlementaire als presidentsverkiezingen gepland voor november 2019. De president mag twee termijnen blijven zitten. De telling hiervoor begint in 2019 opnieuw, waardoor Erdogan in principe tot 2029 aan zou kunnen blijven.

Lees ook: Willen de Turken meer macht voor Erdogan?

Diep verdeeld land

De uitslag van het referendum in Turkije toont een diep verdeeld land, schrijft Turkije-correspondent Toon Beemsterboer. Ruim 51 procent is een zeer kleine meerderheid voor zo’n ingrijpende en controversiële wijziging van de staatsstructuur. Beemsterboer:

“De ene helft van het land staat achter de sterke leider, en de andere denkt nu in een dictatuur te leven. Het zal de polarisatie in Turkije, die nog nooit zo groot is geweest, verder aanwakkeren. Want president Recep Tayyip Erdogan, geliefd door zijn aanhangers en gehaat door zijn tegenstanders, zal in theorie nog tot 2029 aan de macht kunnen blijven.
Anatolië is en blijft het machtscentrum van president Erdogans AK-partij. In de plattelandsprovincies stemde een ruime meerderheid voor de uitbreiding van de presidentiële macht. In de grote steden Istanbul en Ankara, de kustprovincies in het westen en het Koerdische zuidoosten zijn de tegenstanders in de meerderheid.
De plattelandsbevolking ziet Erdogan als hun held, een man uit een dorp bij de Zwarte Zee die het schopte tot president. De man die een stem gaf aan de conservatief-religieuze arbeiders en middenklasse die zich lang gemarginaliseerd voelde door de seculiere elite. Hij bouwde op wegen, scholen, ziekenhuizen en luchthavens om achtergebleven gebieden te ontwikkelen.”

Drie doden en andere ongeregeldheden

De stembusgang werd ontsierd door flink wat ongeregeldheden. Bij een vuurgevecht dat losbrak na een politieke ruzie in de grotendeels Koerdische stad Diyarbakır vielen drie doden. Ook werd een afgevaardigde van de Koerdische HDP gearresteerd en voerden meerdere leden van de regerende AK-partij openlijk campagne voor een ja-stem in stembureaus.

Lees ook: Drie doden bij vuurgevecht stembus Turkije

Relatie met EU

In het buitenland wordt vooral gekeken naar wat de uitslag betekent voor de banden van Turkije met de Europese Unie en de NAVO. Erdogans volgende stap is mogelijk het herinvoeren van de doodstraf. Daarmee zou hij eventueel EU-lidmaatschap wel kunnen vergeten, liet EU-vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Handel Federica Mogherini enkele dagen geleden weten.

Sinds de couppoging vorig jaar juli zijn de banden tussen de EU en Ankara verslechterd. Brussel heeft kritiek op de massa-arrestaties van ruim 47.000 mensen in reactie op de mislukte staatsgreep. Turkije heeft meerdere malen gedreigd de vluchtelingendeal met de EU op te blazen.

Lees ook: ‘We willen één leider die alle macht heeft’

Europarlementariër en Turkije-rapporteur Kati Piri (PvdA) sprak zondagavond van een “oneerlijk verkiezingsklimaat” waarin een nipte meerderheid koos voor “een grondwetswijziging aangenomen die Erdogan absolute macht geeft – macht die past bij een autoritair regime”. Piri:

“De uitkomst van het referendum is een enorme verschuiving weg van de Europese waarden. Erdogan’s autocratische gedrag heeft de Turkse maatschappij extreem gepolariseerd en de economie beschadigd. Zijn beschuldigingen van ‘nazi praktijken’ aan een aantal EU leiders, heeft ook de geloofwaardigheid van Turkije als een politieke bondgenoot ernstig ondermijnd.”

De Europese Commissie zei zondagavond louter “notie te hebben genomen” van de Turkse referendumuitslag, aldus persbureau Reuters. De Commissie zegt analyses af te wachten van internationale waarnemers betreffende berichten over onregelmatigheden.