Wie spreekt er nog Nederlands in het hoger onderwijs

Het Nederlandse hoger onderwijs wordt elk jaar internationaler. In Maastricht kun je al nauwelijks meer in het Nederlands studeren. Driekwart van de bachelors en meer dan vier vijfde van de masters zijn in het Engels. Het is eigenlijk globish, een versimpeld internationaal Engels dialect. Een derde van de Maastrichtse studenten komt ook uit het buitenland. Vaak zijn het Duitsers die dan geen Duits maar Engels spreken.

Technische universiteiten als Wageningen, Delft, Eindhoven en de universiteit van Twente hebben bijna 100 procent Engelstalige masters. Dat geldt ook voor Groningen. Dit blijkt uit de nieuwe cijfers van umultilink die deze week zijn uit gekomen. De Nederlandse organisatie die over internationalisering gaat, het Nuffic, maakte bekend dat twee procent van de internationale studenten in de wereld in Nederland zit. Eerder was dat 1,5 procent.

Donderdag kwam ook het Rathenau instituut met het heuglijke nieuws dat er geen sprake is van een uittocht van wetenschappers, een brain drain. Het aantal wetenschappers dat naar het buitenland vertrekt wordt gecompenseerd door buitenlandse wetenschappers die naar Nederlandse universiteiten komen. Er mag dan wel iets meer instroom dan uitstroom zijn maar de instromende hoogleraren -buitenlanders of terugkerende Nederlanders- zijn net iets beter dan de wetenschappers die uit Nederland vertrekken. Nederlandse wetenschappers horen tot de mobielste ter wereld. Het aandeel buitenlands wetenschappelijk personeel aan universiteiten is nu 33 procent. Stadsstaat Nederland is dus internationaler dan de VS. Daar maakt president Trump het buitenlandse wetenschappers nog moeilijker.

Dit is een opsteker voor universiteiten en het Nuffic. Voor beide levert internationalisering geld op. En stadsstaat Nederland verdient aan open grenzen en internationale wetenschappelijke contacten. Dankzij de buitenlandse studenten krimpen de universiteiten van Groningen en Maastricht zelf niet mee met het bevolkingskrimpgebied waar ze in liggen. Er wordt internationaal touwgetrokken door universiteiten om een krimpend aantal jongeren en schaarse wetenschappers. Zelfs de China hoopt door het nationalistische ,,Trumpeffect’’ een goed hoogopgeleid vestigingsalternatief te worden voor de VS. Verblijfsvergunningen van vijf jaar en extra stages en werkvergunningen voor studenten in de high tech moeten begaafde buitenlanders in China houden.

Beter geen Engels

Internationalisering helpt maar er zijn ook nadelen. Buitenlandse studenten leveren de universiteit geld op maar als ze uit de EU komen, moet de Nederlandse overheid het grootste deel van de rekening betalen. Daar staat tegenover dat Nederlandse studenten goedkoop naar elders kunnen. Chinese en andere niet-EU studenten betalen het volle pond, winst dus, maar die boom kan zomaar een bust worden met lege gebouwen en werkloze docenten. China krijgt zelf steeds betere universiteiten, zeker als ze erin slagen steeds meer goede wetenschappers binnen te halen. Die wetenschappers van buiten doen niet perse beter onderzoek. Nederland staat hoog in de citatie-index maar niet in het toponderzoek volgens de laatste gegevens van umultilink. Daar heeft de overheid weinig geld voor over. De spinoffs van Nederlandse universiteiten vallen ook tegen volgens Frans van Vught, projectleider van umultilink en voorzitter van de Reviewcommissie voor prestatie-afspraken. Zijn ze toch teveel georiënteerd op grote bedrijven? Vooral hogescholen hebben een belangrijke regionale rol en daar is Nederlands bij nodig.

Tijdens de dies van de universiteit van Utrecht afgelopen week waarschuwde rector magnificus Bert van der Zwaan die als enige Nederlands sprak, voor de ,,snel groeiende kloof die de bevolking van vele landen, ook Nederland in tweeën deelt’’. ,,Mijn voorspelling is dat de rol die de universiteit ongewild hierin speelt, in toenemende mate tot kritiek zal leiden’’, zei hij. Trump zou ,,feilloos aanvoelen dat de ,,angry white man’’ niet het belang heeft bij globalisering waar universiteiten dat nadrukkelijk wel kennen’’.

Universiteiten en hogescholen kunnen geen Engelstalige eilanden worden. Het meeste hoger onderwijs zal in het Nederlands moeten worden gegeven. De meeste studenten zullen een baan in het Nederlands krijgen met Nederlandse klanten, collega’s en medewerkers. Een dokter gebruikt de volkstaal, geen Engels of Latijn. Helder Nederlands jargon is vereist. De denker des vaderlands kan niet in het Engels te werk gaan. Advocaten, ambtenaren, accountants, beleidsmedewerkers, politiemensen, architecten, aannemers, werktuigbouwkundigen, het grootste deel van de beroepsbeoefenaars zullen hun deskundigheid in het Nederlands moeten delen. Hoger onderwijs heeft ook een regionale rol. De meeste opleidingen zullen daar rekening mee moeten houden. Al die internationale studenten trekken na hun studie weer weg uit Groningen en Maastricht. Daar blijven ze Nederlands spreken en Gronings of Maastrichts.