Brexit leidt tot oorlogsretoriek om Gibraltar

Nog geen week nadat Theresa May in haar Brexit-brief aan de EU opriep als vrienden te onderhandelen, is in het Verenigd Koninkrijk het woord „oorlog” gevallen. Een deel van de rechterflank van de Conservatieve partij van de premier vindt dat desnoods via militair ingrijpen voorkomen moet worden dat Gibraltar, een Brits overzees gebied, in Spaanse handen komt.

Voormalige Tory-leider Michael Howard vergeleek afgelopen weekend Gibraltar met de Falklandeilanden, waar de Britten een oorlog over voerden met Argentinië. Howard: „Vijfendertig jaar geleden stuurde een andere vrouwelijke premier [Margaret Thatcher] een taskforce de halve wereld over om de vrijheid van een kleine groep Britten te verdedigen tegen een ander Spaanstalig land”, aldus Howard. „Ik weet zeker dat de huidige premier dezelfde vastberadenheid toont.”

May zei via een woordvoerder dat zij opkomt voor de wensen van de bewoners van Gibraltar die tweemaal in een referendum kozen om bij het Verenigd Koninkrijk te horen. De kans dat de ruzie uitmondt in een militair conflict tussen twee West-Europese staten is miniem. Maar de rel laat zien hoe ontvlambaar de Brexit-onderhandelingen zijn, zeker als het zeer conservatieve en nationalistische smaldeel van de Tories zich roert en May onder druk zet. Gibraltar is met circa dertigduizend inwoners, de omvang van een groot Engelse dorp, niet van economisch belang voor de Britten. De symbolische waarde kan echter niet onderschat worden: Brexit moet, in de ogen van deze ultra-conservatieven, van het Verenigd Koninkrijk weer een soevereine natie maken die past bij de statuur uit het verleden. Als gevolg van Brexit Gibraltar afstaan of toekijken hoe de rechten van bewoners van ‘de Rots’ beperkt worden is een nederlaag en een vernedering.

De ophef ontstond afgelopen vrijdag toen de EU de spelregels voor de Brexit bekendmaakte en Gibraltar expliciet noemde als twistpunt. In dat kader wordt gesteld dat elk EU-verdrag met de Britten niet automatisch van toepassing is op Gibraltar, tenzij hier toestemming voor is van Spanje, dat al langer aast op zeggenschap over de strategisch gelegen rots die sinds 1713 in Britse handen is. Als de Europese leiders Donald Tusks mandaat goedkeuren, krijgen de Spanjaarden van de EU de gelegenheid om Gibraltar buiten een toekomstig Brits-Europees handelsakkoord te houden.

Britse media stellen dat dit een verkapte poging is om de rots alsnog te claimen. Je kunt het ook omdraaien: De Brexit weekt Gibraltar los van de EU en dus van Spanje en kan de Britse aanspraak op de rots versterken, zeker als Spanje zou zwijgen over de kwestie. Zo bezien benadrukt de EU nu alleen maar dat Gibraltar een geval apart is – wat het ook is. Het enige wat zij doet is „erkennen dat er twee partijen zijn in dit geschil”, zei een hoge EU-functionaris afgelopen vrijdag in Brussel.

Waanzin

Het is precies dit soort historische wonden waarvoor de EU de ideale pleister was. In die zin is de rel over Gibraltar vergelijkbaar met de angst in Noord-Ierland dat de stabiliteit in gevaar komt. De Brexit bedreigt de status quo waar ruziënde partijen zich bij hadden neergelegd.

De Britse verontwaardiging wordt in Brussel niet begrepen. Verwacht Londen dat elke kwestie naar Britse zijde wordt afgerond? De hoge EU-functionaris benadrukte dat de EU in de Brexit-onderhandelingen „voor de belangen van haar leden” zal opkomen. „Dat betekent dus Spanje.” Dat het woord „oorlog” valt, vindt Brussel afschuwelijk.

In Britse kranten maandagochtend werd enerzijds vermeld dat het uiten van oorlogstaal niet verstandig is. Rechtse pro-Brexit media analyseerden dat de Britse marine de Spaanse vloot zou kunnen verpulveren. In Brussel reageerde een woordvoerder van het Europees Parlement via Twitter met een enkel woord: „Waanzin”.