Wat betekent de brief van May?

Ruim tweeduizend woorden had Theresa May nodig om tegen de Europese Unie te zeggen: „wij vertrekken.” In een brief van zes kantjes aan de Europese president Donald Tusk, overhandigd door de Britse EU-ambassadeur die als plechtstatige postbode fungeerde, zegt de Britse premier dat het Verenigd Koninkrijk na veertig jaar integratie een einde maakt aan het EU-lidmaatschap, maar verbonden wil blijven met Europa. Vijf hoofdpunten uit de eerste Europese afscheidsbrief.

De brief van Theresa May

Punt 1

Vandaag schrijf ik, derhalve, om gevolg te geven aan de democratische beslissing van het volk van het Verenigd Koninkrijk.

Ruim acht maanden na het referendum wordt er onomkeerbaar (dixit May) gehandeld. De vreugde had bij devote Brexiteers in Londen trekken van een religieuze viering. Nigel Farage, de man die met zijn UKIP-partij jarenlang streed voor uittreding, liet zich gretig interviewen op een Londens terras. „Dit is de dag waarop mijn onmogelijk geachte droom werkelijkheid word”, zei Farage, met een pint Engelse ale in de hand. Fotografen doken onder de tafel om zijn union jack-sokken te schieten. Overigens blijft Farage (betaald) lid van het Europees Parlement.

Volg de laatste ontwikkelingen rond de Brexit in ons blog

Punt 2

De regering wil onze gesprekken benaderen met ambitie, om burgers en bedrijven in het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie – en ook uit andere landen in de wereld – zo vroeg mogelijk zo veel mogelijk zekerheid te bieden.

Duidelijkheid voor de circa 3,5 miljoen EU-burgers in het Verenigd Koninkrijk en 900.000 Britten in de EU is een beladen en belangrijk onderwerp voor May. Eenvoudig is dit niet: de onderhandelingen zullen ook gaan over kostbare en gevoelige onderwerpen als toegang tot sociale zekerheid, uitkeringen en het exporteren van pensioenen voor wederzijdse migranten. De druk, ook van enkele prominenten binnen haar eigen Conservatieve Partij, is groot om duidelijk te maken dat Brexit niets afdoet aan het Verenigd Koninkrijk als tolerant land, waar talent en creativiteit welkom is. Bedrijven en de National Health Service waarschuwen nu al voor arbeidstekorten. Tegelijkertijd hebben miljoenen Britten op Leave gestemd omdat ze willen dat er minder migranten uit de EU komen. Louter theoretische controle over het migratiebeleid na Brexit, zonder minder migranten, zal hun woede wekken.

Punt 3

Vanaf het begin en gedurende de gesprekken zullen wij onderhandelen als één Verenigd Koninkrijk, en in dat hele proces zullen we rekening houden met de specifieke belangen van elke natie en regio van het VK.

Niets is minder waar. De Schotse regering eist een tweede onafhankelijkheidsreferendum als May haar harde Brexit doorzet. Tot nu toe weigert May dat. Toen May in het Lagerhuis woensdag sprak over democratische waarden, werd zij weggehoond door de fractie van de Schotse nationalisten. In Ierland blaakt Sinn Fein van het zelfvertrouwen en weigert momenteel mee te werken aan een coalitieregering, met de diepste politieke crisis sinds de vredesbesprekingen tot gevolg. Sinn Fein organiseert al de eerste debatten over een verenigd Ierland. De vraag luidt dus: is Theresa May straks niet alleen de premier die de Britten uit de EU loodste, maar ook het Verenigd Koninkrijk uiteen liet vallen.

Punt 4

We begrijpen ook dat het vertrek uit de EU gevolgen voor het VK zal hebben: we weten dat we invloed zullen verliezen op de regels die de Europese economie beïnvloeden. We weten ook dat bedrijven uit het Verenigd Koninkrijk, als ze handel drijven in de EU, zich moeten conformeren aan regels die zijn overeengekomen door instellingen waar wij niet langer deel van uitmaken – zoals bedrijven uit het VK dat ook in andere markten overzee doen.

Dit is een constatering die May de komende 730 onderhandelingsdagen kopzorgen kan opleveren. Brexit, aldus May, moet Britten controle teruggeven. Ze willen hun eigen migratiebeleid bepalen, zelfstandig handelsverdragen met China en de VS overeenkomen en hun eigen toekomst bepalen. Hier erkent May dat Brexit voor een zeer belangrijk deel ook verlies van controle betekent. Het Britse bedrijfsleven zal in de toekomst moeten voldoen aan de Europese regels, normen en uitspraken van het Europese Hof van Justitie als ze in de EU zaken willen doen. Het is niet ondenkbaar dat, bijvoorbeeld, de Duitse of Franse auto-industrie lobbyt voor standaarden die nadelig uitpakken voor het soort auto’s dat toevallig in het Verenigd Koninkrijk geproduceerd wordt.

Lees ook het opiniestuk van Joris Luyendijk: Brexit op basis van leugens, manipulatie en racistisch gehits

Punt 5

Als wij echter de Europese Unie verlaten zonder een overeenkomst, is het uitgangspunt dat we handel zouden moeten drijven volgens de voorwaarden van de Wereldhandelsorganisatie. Wat veiligheid betreft, zou het uitblijven van overeenstemming onze samenwerking in het gevecht tegen misdaad en terrorisme verzwakken.

Hier dreigt May. De Conservatieven vinden dat de Britse veiligheidsdiensten en militaire capaciteiten een van de weinige grote troeven zijn in de onderhandelingen. In hun hart weten ze dat de Britten economisch gezien geen sterke hand hebben. De rol van de banken en de kapitaalmarkt in de Londense City als financier van het Europese bedrijfsleven is weliswaar een troef, maar de Britten weten dat Parijs, Frankfurt en Amsterdam hier op azen. Britse spionnen (anti-terreur) en militairen (bewaken Europese oostgrens) worden in Londen als onmisbaar gezien voor de Europese veiligheid. In deze brief koppelt May de twee openlijk: geen gunstige handelsdeal zal ten koste gaan van jullie eigen veiligheid. De vraag is of de Britten het dreigement waar kunnen maken. Een onveilig Europa is immers snel een bedreiging voor het land aan de andere kant van het Nauw van Calais.