Stedelijk Museum vraagt aandacht voor migratie

„Eigenlijk gaat mijn werk niet over migratie, maar over ballingschap”, zegt de Indiase kunstenaar Nalini Malani. Ze kiest haar woorden zorgvuldig, net zo nauwkeurig als ze de vele verwijzingen in haar werk toepast. De installaties, collages, video’s en boeken die ze maakt zitten vol verwijzingen naar klassieke Indiase verhalen en traditionele literaire thema’s. Centraal staan onderwerpen als globalisering, armoede en onderdrukking. „Verjaagd worden van de plek waar je vandaan komt is verschrikkelijk, niemand verlaat vrijwillig zijn thuis.” Voor Malani (Karachi, 1946) is ballingschap een heel persoonlijk onderwerp. Door de gewelddadige opdeling van Brits-Indië in 1947, die gepaard ging met rellen, massale vluchtelingenstromen en volgens sommige schattingen ruim een miljoen doden, moest ze op jonge leeftijd gedwongen de plek waar ze geboren is verlaten.

Een tentoonstelling van haar werk, onder de naam Transgressions, is de eerste in een serie van vijf exposities over migratie die het Stedelijk Museum in Amsterdam dit jaar presenteert. Naast de tentoonstelling met Malani’s werk volgen in 2017 onder andere een tentoonstelling over hoe ontwerpers en architecten oplossingen bedenken voor vluchtelingenproblematiek en deze zomer een uitgebreide collectiepresentatie onder de titel Ik ben een geboren buitenlander.

Centraal in Transgressions staat Malani’s werk dat het Stedelijk in 2002 aankocht. Vier roterende transparante cilinders die zijn beschilderd met traditionele Bengaalse schilderingen. Op de doorzichtige kokers wordt de video-opname van een witte huid geprojecteerd, waardoor op de achterliggende wand video, schaduw en schildering over elkaar heen schuiven. Het westerse stereotype beeld van het Oosten lijkt de traditionele Indiase mythes te verdringen.

Transgressions van Nalini Malani.

Ondanks de persoonlijke lading van haar werk probeert Malani niet nostalgisch te zijn. „Ik wil vooral zeggen: laat dit leed niet nog eens gebeuren! Op dit moment zijn nog steeds miljoenen mensen op de vlucht. Als kunstenaar moet je blijven uitschreeuwen: pas op!”

De tentoonstellingen maken onderdeel uit van de nieuwe opzet die het Stedelijk kiest voor presentaties van de collectie: kleinere exposities op de begane grond van het museum, die voortkomen uit langlopend onderzoek naar actuele thema’s. Margriet Schavemaker, manager educatie van het museum en samensteller van de tentoonstelling van Malani’s werk, vertelt: „Een werkgroep van vijf à zes curatoren van het museum houdt zich langere tijd bezig met migratie als onderwerp. Door vanuit dat perspectief naar onze collectie te kijken proberen we nieuwe verhalen te vertellen en de canon te doorbreken.”

Als kunstenaar moet je blijven uitschreeuwen: pas op!

Dat migratie een onderwerp is dat leeft blijkt ook rondom de expositie van Malani. Op een blog kreeg de kunstenaar kritiek op het feit dat het museum aandacht besteedt aan migratie. Toenemende migratie zou dit soort tentoonstellingen onmogelijk maken, omdat het geld moet naar het oplossen van vluchtelingenproblematiek. Schavemaker: „We zijn een museum voor hedendaagse kunst. Dit soort onderwerpen moeten een plek krijgen in onze programmering. Het zou veel erger zijn als we hier niets mee zouden doen.”

Is een tentoonstelling met werk van Malani, vol complexe verwijzingen, dan wel geschikt voor een tentoonstelling over zo’n urgent en gevoelig onderwerp? Malani: „Juist wel: toen ik de roman Dokter Faustus van Thomas Mann ging lezen moest ik ook ontzettend mijn best doen om alle referenties naar in Westerse verhalen en figuren te begrijpen. Ik moest er ontzettend veel andere boeken voor lezen. Dat geeft het juist zo’n rijkdom. Je neemt een hele cultuur tot je.”

Transgressions is t/m 18 juni te zien in het Stedelijk Museum. Amsterdam. Inl: www.stedelijk.nl