In Duitsland is de verontwaardiging over de arrestatie van een Turks-Duitse journalist in Istanbul snel geëscaleerd. Niet alleen hebben Duitse politici en media massaal geprotesteerd tegen de opsluiting van Deniz Yücel, de correspondent van Die Welt in Turkije. Maar door de kwestie zijn ook andere conflicten tussen Berlijn en Ankara weer opgelaaid. De arrestatie van Yücel wordt in Duitsland gezien als het zoveelste teken dat president Erdogan een autoritair regime vestigt en zich niets meer gelegen laat liggen aan democratie, rechtsstaat en persvrijheid. Zo keert Turkije, is de vrees, zich steeds verder af van de Europese Unie, die deze waarden hoog in het vaandel heeft staan.
In zeker twaalf Duitse steden is dinsdagavond gedemonstreerd voor vrijlating van de journalist. Ook tal van Duitse media betuigen hun solidariteit met de journalist.
In Duitsland ziet men het vastzetten van Yücel, die zowel de Duitse als de Turkse nationaliteit heeft, ook als het tarten van bondskanselier Angela Merkel. Op een persconferentie met Erdogan pleitte ze begin vorige maand nog voor respect voor de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid.
De journalist had zich uit eigen beweging bij de politie gemeld, omdat hij gezocht werd in verband met een artikel waarin hij schreef over compromitterende e-mails van de schoonzoon van Erdogan, die gehackt waren. Door publicatie van de mails zou hij medeplichtig zijn aan terrorisme. Mogelijk speelt ook mee dat hij een leider van de Koerdische guerrillabeweging PKK heeft geïnterviewd.
Maandagavond besloot een Turkse rechter om de aanhouding na dertien dagen om te zetten in een vorm van hechtenis die vijf jaar kan duren.
Dat kwam in Duitsland hard aan. Minister van Buitenlandse Zaken Sigmar Gabriel zei dat de betrekkingen met Turkije hierdoor zwaar op de proef worden gesteld, Merkel noemde het besluit „bitter en teleurstellend”. Woensdag liet haar woordvoerder weten dat „de bondskanselier en de hele regering verwachten dat Yücel zo snel mogelijk weer op vrije voeten komt”.
Duitse regering chantabel
Een direct beroep op Erdogan was dat niet. In Berlijn beseft men heel goed dat zo’n openlijk appèl aan de president vermoedelijk geen effect zou hebben en bovendien het weerwoord had uitgelokt dat Duitsland altijd aandringt op onafhankelijke rechtspraak.
Maar in eigen land neemt de druk op Merkel toe om zich niet door Erdogan te laten koeioneren. Volgens de buitenlandwoordvoerder van de Groenen in de Bondsdag, Omid Nouripour, heeft de Duitse regering zich door de Europese vluchtelingendeal met Turkije chantabel gemaakt. Mede door dat akkoord is de grote stroom vluchtelingen naar Duitsland sterk afgenomen. Zou Turkije het akkoord opzeggen, en zouden grote aantallen vluchtelingen zich weer richting Duitsland begeven, dan kan dat in dit verkiezingsjaar dramatisch uitpakken voor Merkel.
De betrekkingen tussen Duitsland en Turkije waren al danig verslechterd. Het veelbesproken smaadgedicht van komiek Jan Böhmermann over Erdogan leidde tot een bittere juridische strijd. Een motie van de Bondsdag waarin de verdrijving van en moord op de Armeniërs in de Eerste Wereldoorlog werd omschreven als ‘volkerenmoord’, zette nog veel meer kwaad bloed in Turkije.
Vervolgens verweet Turkije Berlijn dat het vorig jaar zomer niet snel genoeg de poging tot staatsgreep veroordeelde, maar wel kritiek had op de manier waarop Ankara de vermeende coupplegers aanpakt. Duitsland op zijn beurt was verontwaardigd toen bleek dat het grootste moskeeverband in Duitsland, Ditib, van Ankara instructies had gekregen inlichtingen te verzamelen over kritische Turken en Turkse Duitsers.
Bij dat alles kwam afgelopen weken nog een hoogoplopende discussie over de vraag of Erdogan eventueel verhinderd kan worden in Duitsland, waar 3,5 miljoen mensen van Turkse komaf wonen, campagne te komen voeren voor het Turkse referendum op 16 april. Met die volksraadpleging wil Erdogan de presidentiële macht versterken, ten koste van parlement en premier. Een verbod voor de president om te komen spreken is niet alleen politiek hoogst gevoelig, het is sterk de vraag of het juridisch houdbaar zou zijn.