Het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) heeft de afgelopen twee jaar de rechter slechts 784 keer om toestemming gevraagd om iemand die een boete niet betaalde op te sluiten. In 2014 gebeurde dat nog 130.000 keer. Van de 435 vorderingen die daadwerkelijk zijn behandeld, is de helft toegewezen.
Dat laat de Nationale Ombudsman, Reinier van Zutphen, weten in een persverklaring. Hij kaartte de kwestie in 2014 aan in een kritisch rapport over zogenoemde gijzelingen. Mensen werden toen geregeld ten onrechte gevangengezet om betaling van een boete af te dwingen die ze niet kónden betalen.
Sindsdien zijn maatregelen genomen om het aantal gijzelingen in te dammen. Het justitieel incassobureau hanteert nu strengere regels bij de controle van de achtergrond van iemand die zijn boetes niet betaalt. Blijkt bij zo iemand geen onwil om te betalen, of is sprake van onmacht, dan wordt de betrokkene niet gegijzeld. In het verleden werd op veel minder punten gecontroleerd of dit het geval was.
Daarnaast heeft het incassobureau sinds de kritische rapportage de mogelijkheden om een betalingsregeling te treffen uitgebreid. Zo is er een regeling gekomen voor ‘schrijnende gevallen’. Die kan worden toegepast bij mensen die meer dan 20.000 euro aan openstaande boetes hebben. Ook zet het CJIB nu vaker lichtere dwangmiddelen in dan gijzeling.
Toch heeft de Ombudsman nog kritiek. Nog steeds wordt niet vaak genoeg aannemelijk gemaakt dat iemand wel kán maar niet wil betalen, schrijft hij op basis van een rondgang bij kantonrechters. Ook beklagen die zich omdat er geen vertegenwoordiger van CJIB of Openbaar Ministerie (OM) bij de behandeling van een vordering tot gijzeling is.
Tegelijkertijd bestaat frustratie bij het OM omdat sommige rechters elk verzoek tot gijzeling blijven afwijzen, ondanks de verbeteringen. In 2014 weigerden de kantonrechters de meeste gijzelingsverzoeken in te willigen wegens ontoereikend bewijs. (NRC)