Pyongyang zit mogelijk achter de moord op Kim

Rondom de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un ontvouwt zich een koningsdrama. Nadat eind 2013 zijn machtige oom Jang Song-thaek werd geëxecuteerd, werd maandag zijn oudere halfbroer, de 45-jarige Kim Jong-nam, vermoord op de luchthaven van Kuala Lumpur. Zuid-Koreaanse en Amerikaanse inlichtingendiensten vermoeden dat Pyongyang achter de moord in de Maleisische hoofdstad zit.

Maandag werd Kim Jong-nam belaagd door twee Aziatisch ogende vrouwen, die een chemisch goedje op de man spoten. In 2012 vond eerder een moordpoging op hem plaats, waarna Kim Jong-nam halfbroertje Kim Jong-un smeekte zijn leven te sparen. Intussen zijn de twee vrouwen en een taxichauffeur aangehouden en verdachte.

Kim Jong-nam woonde sinds zeker 2003 in het Chinese gokparadijs Macau, waar hij zich vooral liet voorstaan om zijn decadente levensstijl. Hij zei in interviews dat hij zijn broertje te jong en onervaren vond als leider. Ook voorspelde hij dat „zonder hervormingen het regime ineen zal storten”, verder bemoeide Kim Jong-nam zich niet met staatszaken. Het huidige bewind in Noord-Korea piekert niet over enige economische of politieke hervormingen.

Als oudste zoon van de vorige leider Kim Jong-il (1941–2011) kreeg Kim Jong-nam vanaf 1998 enkele hoge posities toebedeeld. In 2001 vergezelde hij zijn vader tijdens een bezoek aan de Chinese metropool Shanghai, waar hij voorgesteld werd aan Chinese regeringsfunctionarissen en ondernemers.

Kim Jong-nam had veel nadelen om zijn vader op te volgen: zo werd hij geboren uit een geheime affaire van zijn vader met de in Noord-Korea beroemde actrice Song Hye-rim. Ook stond hij bekend om zijn opvliegende karakter: hij zou geschoten en gevochten hebben in Noord-Koreaanse nachtclubs.

Het schandaal dat Kim Jong-nam de kop kostte, vond plaats in het voorjaar van 2001 plaats. Toen reisde hij met een vals paspoort naar Tokio, naar eigen zeggen om Disneyland te bezoeken. Op de luchthaven werd hij aangehouden en een nacht in detentie gehouden. Kim mocht Japan weer verlaten. Op het vliegveld werd hij breeduit gefotografeerd door de toegestroomde pers, die vooral inzoomden op zijn gouden Rolex-horloge en zijn halsketting.

Voor een regime dat zijn macht ziet als afhankelijk van een minutieus uitgedachte en fel opgedrongen persoonlijkheidscultus, zijn dergelijke schandalen niet gemakkelijk te vergeven. Voor vader Kim Jong-il was dat onvoorspelbare, avontuurlijke gedrag van zijn zoon volstrekt ongepast en zelfs gevaarlijk voor een toekomstige leider van Noord-Korea. Die mag genieten van een luxeleven, maar moet ook een calculerende, voorzichtige opererend staatsman zijn.

Deze nieuwe machiavellistische leider werd gevonden in jongste zoon Kim Jong-un, nu 33 jaar oud en sinds 2011 aan de macht, en zeker zo wreed als zijn vader. Onder Kim Jong-uns heerschappij zijn tientallen hogere en lagere leden van de Noord-Koreaanse elite uit de weg geruimd. Kim verwijdert niet alleen hem onwelgevallige figuren, er woedt ook een strijd tussen rivaliserende facties binnen de elite om geld en macht. En bij zo’n strijd vallen slachtoffers. Het is dan ook niet ondenkbaar dat de moordopdracht niet van Kim Jong-un, maar uit een van de facties kwam.

Het ontbreekt Pyongyang in ieder geval niet aan zelfvertrouwen sinds het aantreden van de Amerikaanse president Trump. Toen laatstgenoemde dit weekend de Japanse premier Abe op bezoek had, lanceerde Noord-Korea een ballistische raket. Hierbij werd naast het projectiel ook de nieuwe Amerikaanse opperbevelhebber getest. Slechts een dag later werd Kim Jong-nam vermoord.