The Dinner omarmt Kochs amoreel cynisme

In 2013 was er Het Diner. In 2014 volgde I nostri ragazzi. En vrijdagavond ging tijdens internationaal filmfestival Berlinale The Dinner in première, de Amerikaanse versie van de wereldwijde bestseller van Herman Koch. Vrij uniek, drie verfilmingen van dezelfde roman in vier jaar. De derde blijkt de beste.

In The Dinner van Oren Moverman (The Messenger) spelen Richard Gere en Steve Coogan de gebroeders Lohman. Stan (Gere) is een zalvende politicus die campagne voert om gouverneur te worden. Paul (Coogan) is zijn broer en een volatiele misantroop die is afgekeurd als geschiedenisleraar. Stan heeft Paul en eega Claire (Laura Linney) uitgenodigd in een potsierlijk veelsterrenrestaurant om te praten over hun gezamenlijke probleem: zonen Mike en Rick hebben een dakloze levend verbrand. Gewoon een impuls. Voor de grap. De moord is groot nieuws, maar de jongens lijken ermee weg te komen. Tot politicus Paul, wiens campagne in zwaar weer is, opeens last krijgt van een geweten.

Geen script gelezen

Herman Koch, die donderdag de trein nam naar Berlijn om bij de première te zijn, zegt dat hij zich met geen van de drie films bemoeide. „Ik heb zelfs geen script gelezen, het leek me beter niet over de schouders mee te kijken. Ze vroegen me soms wel eens wat, dan hoorde ik dat ze iets weglieten of toevoegden.

„Afgelopen zomer werd ik uitgenodigd voor een dag op de filmset van The Dinner in New York. Dat heb ik maar niet gedaan. Dan loop je in de weg en moet je handen schudden met Richard Gere. Ik laat me liever verrassen op zo’n première. Als ze mijn boek helemaal omgooien, zoals in I nostri ragazzi, vind ik dat eigenlijk wel leuk.”

Of zijn handen niet jeuken zelf een script te schrijven? Koch: „Ik heb nooit zo’n behoefte op een oud boek terug te komen. Als het af is, denk ik: hè klaar. Nu lekker aan iets nieuws beginnen.”

Waarom Het diner filmmakers zo inspireert? „Het boek is wereldwijd succesvol en lijkt op het eerste gezicht een prima verhaal om te verfilmen”, zegt Koch. „Toch geloof ik dat ze zich er een beetje op verkijken. Het probleem is dat de actie zich ook wel rond de eettafel afspeelt, maar vooral in Pauls hoofd. Dan ben je al snel aangewezen of een voice-over of op flashbacks.”

Dat was het probleem van Nederlandse versie van Menno Meyjes, die zoveel kanten opfladderde dat zich aan tafel nauwelijks spanning opbouwde. De Italiaanse versie streek het verhaal wat gemakzuchtig glad tot een lineaire vertelling over familiesolidariteit versus publieke moraal.

Flashbackversie

Qua verhaalstructuur lijkt The Dinner meer op de Meyjes’ flashbackversie, maar verrassend genoeg is deze Amerikaanse versie de eerste die Kochs amorele cynisme ronduit omarmt. Koch: „Dat Paul het heimelijk best leuk vindt wat zijn zoon heeft gedaan, dat het geweld van de zonen onverklaard blijft, dat durfden ze tot dusver niet echt aan. In Het diner wordt de echtgenote tot het kwade genius gemaakt, I nostri ragazzi zoekt allerlei psychologische verklaringen voor de misdaad.”

The Dinner is een zeer verbale film met sterk acteerwerk, met name van Steve Coogan. Na een sterke, humoristische start – Paul die vilein culinaire poeha ontregelt – verzandt het middenstuk een beetje in flashbacks en uitleg, om in de finale zijn intensiteit te hervinden. Wanneer Stan (Richard Gere) meedeelt dat hij de zonen gaat aangeven, is dat moreel gezien de enige juiste keus. Stans gedrag lijkt überhaupt onberispelijk, en toch haat je zijn gewetensvolle smoel. Terecht, zo blijkt aan het eind, dat heel anders is dan, maar tegelijk trouw is aan de roman. The Dinner is een film waarin het lachen je vergaat.