Dominantie Nederland in Sotsji was ‘killing’

Dure reizen en luxueuze hotels, in de jacht op stemmen voor het voorzitterschap van de internationale schaatsunie ISU? Niet voor Jan Dijkema. Ja, zijn Franse tegenstander Didier Gailhaguet, die pakte dat wel anders aan. „Hij ging er prat op dat hij 600.000 kilometer had gereisd”, vertelt Dijkema in de aanloop naar de WK afstanden lachend bij een cappuccino in Droste’s Herberg, aan de rand van zijn woonplaats Tubbergen. „Ik heb niet één euro uitgegeven aan reizen. Men kwam hier. Tot de Japanners toe.”

Vanuit zijn eigen kantoor in Twente regeert Dijkema (72) de internationale schaatswereld, sinds hij in juni werd gekozen tot de nieuwe ISU-voorzitter. Natuurlijk reisde hij dezer dagen wel naar de WK afstanden op de olympisch ijsbaan in het Zuid-Koreaanse Gangneung, voor representatieve verplichtingen en om te zien of alles in orde is voor de Winterspelen volgend jaar. Maar anders dan zijn voorganger, de flamboyante Italiaan Ottavio Cinquanta, laat Dijkema de spotlights liever aan de sporters. Hij is momenteel de enige Nederlandse voorzitter van een grote internationale sportbond, maar het grote publiek kent hem nauwelijks. Alweer een lach. „Mijn achtergrond is misschien niet zo bekend in Nederland, maar in Overijssel wel hoor.”

Lees ook: De man die het schaatsen redde

Jongste gedeputeerde ooit

De roemruchte jaren zeventig, hij was de jongste gedeputeerde ooit, net toen een landelijke twist tussen overheid en boeren over ruilverkaveling dreigde te exploderen in Tubbergen. De ME stond bijna klaar maar gedeputeerde Dijkema – zijn vader was boer, zijn moeder waste de kinderen zaterdags in de Drentse Aa – voorkwam escalatie. En was groot nieuws. „Voor het kabinet Van Agt-Den Uyl dachten ze aan mij als staatssecretaris voor landbouw. Maar goed dat het niet is doorgegaan, dat kabinet zat maar acht maanden.” Hij bleef Overijssel trouw. „Zeventien jaar gedaan, een gouden tijd, veel tot stand kunnen brengen.”

Toen hij in 1994 bestuurslid werd bij de ISU zette Dijkema een streep onder de politiek en werd voorzitter van de Arbeidsvoorziening in Overijssel. „Ik was al tijdens mijn studietijd actief in de PvdA, de tijd van Nieuw Links. Max van den Berg (oud-PvdA-voorzitter en Commissaris van de Koning in Groningen) was nog ceremoniemeester op onze bruiloft. Inmiddels ben ik wel wat illusies kwijtgeraakt, hoor.” Nee, in het sportbestuur komt hij weinig mensen tegen uit zijn partij. „Helaas zijn PvdA’ers vaak anders georiënteerd. Ik vind dat jammer. Ik ben van huis uit socioloog, sport is zo belangrijk voor de maatschappij. Maar het is een beetje een blinde vlek bij de PvdA.”

Lees ook: Zo werd Dijkema verkozen als voorzitter van de mondiale schaatsbond

Ard & Keessie

Schaatsen? „Dat deed ik als jochie wel, al was mijn broer sterker. Hij heeft Harm Kuipers nog eens verslagen. Ik was voetballer, maar reed ontzettend graag toertochten. Als de Hollands-Venetiëtocht is, doe ik altijd mee.” Fan is Dijkema sinds de glorietijd van Ard & Keessie. „Ik was een van de meest trouwe supporters, overal ter wereld was ik erbij. Wereldrecord van Ard in Göteborg, onvergetelijk. Bislett, prachtig. Hein Vergeer in Hamar bij min achttien. Mijn vrouw en ik kwamen wel in Fagernes, waar de kernploeg vaak zat. Troffen we Kees Verkerk en zijn toenmalige vriendin, met wie we nu nog goed bevriend zijn. We hebben daar 25 jaar geleden een tweede woning gekocht.”

Lees ook: De ijsdans om de macht in de schaatswereld

Liefhebber, via het gewest in het bestuur beland van de Nederlandse KNSB en ISU. „Ik heb nooit aan carrièreplanning gedaan, ben altijd vanuit mijn hart bezig geweest met dingen waar ik echt iets voor voelde.” Toch twijfelde vice-voorzitter Dijkema lang om zich kandidaat te stellen voor het hoogste ambt binnen de ISU. „Betrokkenheid was het probleem niet, de privésituatie wel.” Zijn vrouw is ernstig ziek, hij praat er liever niet over. Pas na een dringend beroep vanuit de sectie kunstrijden hapte hij toe. Overtuigd van zijn kansen. „Ik ga geen strijd aan die ik niet kan winnen. Ik ben geen loser. Dat heb ik ook tegen een paar mensen gezegd, vooraf.”

Omstreden tegenstanders

De Franse kandidaat Gailhaguet was in Salt Lake City 2002 betrokken bij een juryschandaal in het kunstrijden. Over de Hongaar György Sallak gaan hardnekkige geruchten dat hij zijn ISU-functie als ‘coördinator ontwikkeling’ misbruikte om stemmen te trekken. „Ik wist dat de andere kandidaten omstreden waren”, stelt Dijkema. „Maar dat zegt weinig.” In de eerste ronde was het ‘kantje boord’ met Sallak: 45-43. „Ik had ingecalculeerd dat hij steun kreeg van het Oostblok.” Gestuurd vanuit Rusland? „Dat is block-voting. Vraag maar aan Michael van Praag hoe dat werkt, die heeft bij de UEFA-verkiezing hetzelfde meegemaakt.”

In tegenstelling tot voetbalbestuurder Van Praag, die in september kansloos verloor van de Sloveen Aleksander Ceferin, won Dijkema wel. „Ik had met Gailhaguet afgesproken dat ik onder hem eventueel vice-voorzitter wilde zijn. Onder Sallak absoluut niet. Dat heeft hij zeer gewaardeerd. En ik had afgesproken met hem dat na de eerste ronde zijn aanhang op mij zou stemmen. Zo is het rondgebreid, ook dankzij de steun uit Nederland.” Met 63 tegen 52 stemmen versloeg hij Sallak. „Anders was het vragen om moeilijkheden geweest.”

Zijn Hongaarse opponent ruimde direct het veld bij de ISU. „Dat is het eerste dat ik heb gedaan in de vergadering van de volgende dag, zaterdagmorgen voor de koffiepauze. Dat was geen keuze.” Vanwege corruptie, gekochte stemmen? „Zolang er niets is bewezen, kan ik er niets over zeggen. Hij was geobsedeerd door ontwikkeling van shorttrack in het Oostblok. Ik maak ook andere keuzes. En ik wil deze jaren niet verdoen met discussies met Sallak, die dat niet wil.”

Ontwikkeling van het schaatsen is een van de speerpunten van zijn nieuwe beleid, en Dijkema laat er geen gras over groeien. Sallak werd opgevolgd door een commissie van drie, met de Nederlandse ex-coach Jildou Gemser. Het budget gaat omhoog van 6,2 naar 7,4 miljoen euro. Inmiddels lopen de eerste projecten: scholing van coaches in Scandinavië, stimuleren van inline-skaters uit Zuid-Amerika om te gaan schaatsen, ‘centres of excellence’ op verschillende continenten. „Development is een must”, stelt Dijkema. „Sotsji deed mijn hart goed als Nederlander, maar zo’n dominantie is killing voor het schaatsen. We moeten de sport breder ontwikkelen.”

Hij staat voor vernieuwing

Zonder aarzelen geeft Dijkema richting aan vernieuwing, waar hij als vice-voorzitter naar buiten toe in de schaduw stond van ‘zonnekoning’ Cinquanta. „Dat heeft ook met imago’s te maken, hij liet al best veel aan mij over. In zijn eerste jaren was er goed leiderschap, vooral zijn anticiperend vermogen was sterk. Maar die brief na Sotsji waarin hij onder meer voorstelde om het allroundschaatsen af te schaffen, was een mispeer. Zijn beleid was niet consistent meer. Raar was ook dat hij het met niemand deelde.”

Zijn eigen stijl van besturen is totaal anders. „De kunst is de meerderheid mee te krijgen. Ik kan als voorzitter als een macho tekeer gaan, zoals Trump. Veel profiel, maar je bereikt niets. En daar gaat het mij om, met elkaar dingen tot stand brengen. Je moet je realiseren dat het een evolutie is waarvan je deel uitmaakt. Ik zei al: ik ben illusies kwijtgeraakt. Je denkt dat de wereld maakbaar is, maar de realiteit is anders. Het maximale dat je kunt doen, is dingen in een goede richting sturen.”

Goed luisteren en waarnemen

Dat er zo weinig Nederlanders een hoge functie vervullen in het internationale sportbestuur, heeft volgens hem te maken met een zeker gebrek aan nederigheid. „Nederlanders staan gauw klaar met het vingertje. Wij weten het zo goed, hebben altijd gelijk. Maar gelijk krijgen is nog iets anders. De Noren zeggen: er is een groot verschil tussen zalm vissen en zalm vangen. Ik wil die zalm vangen, met teamwork dingen voor elkaar krijgen. Dan moet je goed luisteren, waarnemen, geven en nemen soms. Zo zit de wereld in elkaar.”

Verwacht van hem geen schokkende uitspraken na het McLaren-rapport over het Russische dopingschandaal. „Het is niet niks wat in Rusland is gebeurd, dat gaat je voorstellingsvermogen te boven. De ISU hanteert een streng anti-dopingbeleid, in samenwerking met IOC en WADA. Er zijn genoeg dingen die ik erover zou kunnen roep-toeteren. Maar vaak blijkt het achteraf toch een slag anders te liggen.”

Jammer voor Russische schaatsfans dat de wereldbekerfinale is verplaatst van het Russische Tsjeljabinsk naar Stavanger. „Het IOC heeft geadviseerd om belangrijke evenementen in Rusland te bevriezen.” In de discussie over het McLaren-rapport en een eventuele olympische boycot van de Russen volgend jaar in Pyeongchang trekt de ISU samen op met het IOC en de andere wintersporten. „Het is complex”, stelt Dijkema algemeen. „Iedereen is onschuldig tot het tegendeel is bewezen.”

Na de Spelen van 2018 loopt zijn termijn als voorzitter af. „Ik heb de nadrukkelijke intentie het daarbij te laten.” Nog een ultiem doel voor de komende periode? „Ik zet hoog in de marketing en promotie van alle ISU-disciplines en met name op het ontwikkelen van de schaatssport in Azië. China heeft 1,3 miljard inwoners, we zijn volop bezig met een nieuwe Oval in Beijing voor de Spelen in 2022. Als kind was ik al geobsedeerd door het wonder van China, hoe ze erin slaagden een enorme bevolking op een fatsoenlijke manier levensonderhoud te geven. Grappig, hoe dan nu alles samenkomt.”