De kunst van het bij elkaar blijven

Rob van Doggenaar (49) is 26 jaar samen met Pien. Hij kent haar van de studie vrijetijdskunde in Breda. Ze hebben een dochter van 19 en een zoon van 17. Hij zag al heel wat relaties stranden. Wat maakt dat zij bij elkaar gebleven zijn?

„Ik denk: dat we allebei goed voor onszelf zorgen”, zegt Van Doggenaar, ondernemer in culturele projecten en trainer/coach. „In het begin was ik de rustige, bedachtzame jongen en zij zat in de actie, meteen doen, gáán. Het kan gaan wringen als je altijd in diezelfde rol blijft steken. Wij hebben in die 26 jaar van elkaar geleerd, zijn naar elkaar opgeschoven.”

Een ‘duurzame relatie’ staat nog altijd hoog op wensenlijstjes. „Ondanks toenemend afstel van het huwelijk wil ongeveer driekwart van de jongeren uiteindelijk trouwen”, meldt het CBS-onderzoek Relatie en gezin aan het begin van de 21ste eeuw uit 2009. Toch schommelt het aantal echtscheidingen al jaren rond de 33.000 per jaar. Dat het huwelijk vurig gewenst wordt is kennelijk niet voldoende.

Terwijl er toch veel te zeggen is voor een lange, stabiele relatie, zegt bijzonder hoogleraar Duurzame relaties en welzijn Esther Kluwer van de Radboud Universiteit. „Er is een aangetoond positief verband tussen kwaliteit van de relatie en gezondheid. Patiënten met hartfalen hebben bijvoorbeeld een hogere overlevingskans als ze een goed huwelijk hebben.”

Lees ook: Liefde in het digitale tijdperk: iedereen is een beetje de verkeerde

Wat maakt dat mensen het lang volhouden met elkaar? Respect en acceptatie, zeiden de echtparen uit het boek Lang + gelukkig vaak tegen auteur en relatiecoach Paulien Timmer (28). Ze sprak honderd stellen die langer dan veertig jaar gelukkig getrouwd zijn. Wat deze ervaringsdeskundigen precies verstonden onder respect en acceptatie, vroeg ze ook. „Bij respect kwam daar uit: niet denken dat je het beter weet of kunt dan de ander. En bij acceptatie: dat je volledig van iemand houdt, zelfs van dingen waar je je aan zou kunnen ergeren.”

Zou het een bepaald menstype zijn dat zo relatiebestendig is? „Uit onderzoek blijkt wel dat het bij lange relaties minder gaat om de liefde dan om karaktereigenschappen”, zegt Timmer. „Gelukkige mensen hebben gelukkige huwelijken. Mensen die allebei vriendelijk, vergevingsgezind en flexibel zijn hebben een grote kans op een goed lang huwelijk.”

Uit onderzoek blijkt dat het bij lange relaties minder gaat om de liefde dan om karaktereigenschappen

Maar het kan bij iedereen mislopen, denkt ze. „Ik las een artikel waarin gescheiden mensen vertelden hoe ze de verkeerde keus hadden gemaakt: ze hadden zich te veel laten leiden door anderen of waren te jong bij elkaar gekomen, voor ze wisten wat ze zelf wilden. Zij kunnen hetzelfde type mens zijn maar gewoon niet de goede timing hebben gehad.”

Zelf is Paulien Timmer 2,5 jaar getrouwd. Ze verdiept zich al jaren in de anatomie van relaties, kan haar eigen huwelijk stranden? „Alles kan. Stel dat mijn man verliefd wordt op iemand anders. Ik bedoel: er zijn altijd externe factoren. Ik doe mijn best maar ik ben ook maar een mens. Je hebt allemaal je demonen, struggles, die zijn ook deel van een huwelijk.”

Geen formule

Er is geen formule voor een lange en gelukkige relatie, zegt ook Esther Kluwer. „Relaties zijn complex en uniek. Kom je moeilijke dingen tegen, dan heb je het als stel zwaarder dan als het voor de wind gaat. Maar: echte verbondenheid is heel belangrijk. Niet langs elkaar heen leven. Aandacht hebben voor de behoeften van de ander.”

Pien Rommens (47) is 26 jaar samen met Rob van Doggenaar. Wat maakt volgens haar dat zij bij elkaar gebleven zijn?

„We maken de ander niet verantwoordelijk voor ons eigen geluk”, zegt Rommens, hoofd marketing en communicatie van het Openluchtmuseum in Arnhem. „Als iets niet goed loopt geef ik daar niet hem de schuld van. Je moet daar zelf wat mee doen. En: we hebben altijd gezorgd dat we tijd hebben voor elkaar. Daar moet je voor werken. Bedenken: oké, we gaan een dagje naar de sauna samen. Dat betekent: dingen regelen, zeker als de kinderen klein zijn. Het gaat niet vanzelf.”

Relaties veranderen

Uit onderzoek blijkt dat relaties veranderen met de tijd, zegt Esther Kluwer. De vaste bestanddelen passie, intimiteit en commitment blijven niet in dezelfde verhouding aanwezig. „Als relaties langer duren verschuift het vaak van ‘passie en intimiteit’ naar ‘intimiteit en commitment’.”

Overigens, zegt Kluwer: „Intimiteit is belangrijk maar dat wil niet zeggen dat je seks en passie kunt wegstrepen. Uit onderzoek blijkt ook dat je tevredener bent over je relatie als je tevredener bent over je seksleven.” En wat is ‘commitment’? „Dat geeft weer dat je een lange termijnperspectief op de relatie hebt. Samen oud worden. En: de intentie om in de relatie te blijven. Die is heel belangrijk. Elke relatie kent moeilijke, stressvolle tijden. Dan moet er motivatie zijn om door te gaan met elkaar.”

Wat Kluwer vooral interesseert is hoe die motivatie ontstaat. „Iedereen weet dat het nodig is samen dingen te doen, naar elkaar te luisteren, maar wat maakt dat je het ook echt dóet? Het blijkt dat je gemotiveerder bent als je behoefte aan intimiteit wordt vervuld. Daarnaast bestaat in een relatie een behoefte aan autonomie: dingen doen omdat je ze wilt doen, niet omdat ze van je worden verwacht. Als die behoefte vervuld is, gedragen mensen zich positiever naar hun partner.”