‘Kinderen beleven hun emoties extreem’

Hij neemt kinderen serieus, dat benadrukt de Spaanse regisseur J.A. Bayona keer op keer. Zijn nieuwe fantasyfilm A Monster Calls , waarin een twaalfjarige via zijn nachtmerries leert accepteren dat zijn moeder zal sterven, is allerminst suikerzoet.

Het monster dat ’s nachts voor Conor O’Malleys slaapkamerraam staat, is geen goeiig imaginair vriendje dat een schouder biedt om op te huilen, maar behoorlijk autoritair. De reusachtige taxusboom verplicht de jongen „zijn waarheid” onder ogen te zien en vertelt dubbelzinnige sprookjes waarin ook een goede koning wel eens een moord pleegt om zijn doel te bereiken. Overdag wordt Conor de les gelezen door zijn tuttige grootmoeder (Sigourney Weaver) en maken pesters hem het leven zuur. Ondragelijk veel misère lijkt het, zeker voor een kinderfilm, maar Bayona brengt het in beeld met meeslepende special effects en prachtige animaties.

„Kinderen beleven emoties op een extreme manier. Als je het kinderuniversum in je film serieus neemt, moet je emoties op een extreme manier tonen”, vertelt de Spaanse regisseur, die in 2007 debuteerde met de horrorfilm The Orphanage, over een moeder wier geadopteerde zoontje plots verdwijnt. Vervolgens maakte hij het Engelstalige The Impossible (2012), over een gezin dat elkaar uit het oog verliest tijdens de tsunami in Thailand in 2004.

Kinderen niet beschermen

Volgens Bayona is zijn film geschikt voor kijkers vanaf Conors leeftijd, een jaar of twaalf. „De film is gebaseerd op een boek voor kinderen. We leven in een samenleving die kinderen te veel beschermt, dit verhaal gaat over dat je hun de waarheid moet vertellen, misschien nog meer dan volwassenen.”

Lees ook de recensie van A Monster Calls: Liefdevol en onheilspellend tegelijk

Zijn film probeert duidelijk te maken dat dingen niet altijd zwart of wit zijn, vertelt de regisseur: „Voor een kind voelt dat als een grap. Terwijl opgroeien wil zeggen dat je in contact komt met twijfel.” En hij probeert gevoelens als schuld, eenzaamheid en onbegrip die komen kijken bij ziekte of pesterijen toegankelijk te maken, legt hij uit. Deze emoties doorkruisen immers veel kinderlevens.

Onder meer dat van acteur Lewis MacDougall, die met steeds groter wordende kringen onder de ogen een opvallend genuanceerde Conor neerzet. MacDougall zelf verloor een jaar voor de opnames zijn moeder aan multiple sclerose. Bayona: „Lewis viel vanaf zijn eerste auditie op. We vroegen iedereen een emotionele scène te spelen, het lag voor de hand daarbij te huilen. Wat de meesten deden. Lewis niet, hij deed juist verwoede pogingen om zich niet te laten overmannen door verdriet. Hij brengt ook een soort woede in scènes.”

Over MacDougalls eigen rouwproces werd niet gepraat op de set, vertelt Bayona: „We hebben nooit geprobeerd eigen ervaringen te evoceren. Het werk van een regisseur is niet acteurs te vertellen wat ze moeten voelen maar een sfeer op te roepen die hen leidt naar die gevoelens.” Bayona merkte wel dat, wanneer hij met MacDougall over zijn personage praatte, hij vaak voldoende had aan een „Je weet wat ik bedoel”.

Liefdesverklaring

Dat Conor een verwoed tekenaar is, voegde de Spaanse regisseur zelf toe aan het script van Patrick Ness, die ook het boek schreef waarop de film is gebaseerd. Bayona: „Ik tekende zelf obsessief als kind. Conors liefde voor tekenen hielp mij om de verschillende lagen in het boek en ideeën die ik zelf had tot een geheel te smeden.”

In het originele verhaal staan op bijna iedere pagina tussen de tekst prachtige illustraties in Oost-Indische inkt van Jim Kay. Bayona: „In het boek zijn die tekst en tekeningen bijna niet los van elkaar te zien. Wat het nog complexer maakt is dat in de tekst realiteit en fictie worden vermengd en je verhalen hebt binnen het verhaal.” Bayona besliste om de sprookjes die het monster vertelt met aquarelverfanimaties te verbeelden.

Voor de regisseur is A Monster Calls het laatste deel van een drieluik over moeder-zoonrelaties. In 2018 komt een nieuwe door hem geregisseerde Jurassic Park-film uit. Het script sprak Bayona vooral aan omdat Conor in het verhaal door het monster verplicht wordt op zoek te gaan naar ‘zijn waarheid’. Bayona: „Het zijn vragen die je ook als cineast stelt: wat is de realiteit, wat is de waarheid?”

Hij noemt zijn film, ondanks het zware onderwerp, een liefdesbrief aan het fantastische in de traditie van Steven Spielberg. In tegenstelling tot acteur Liam Neeson, de stem van het monster, ziet Bayona zijn soms agressieve taxusboom niet als de verbeelding van Conors woede. „In de film zie je hoe een van zijn potloden uit zichzelf beweegt en de jongen naar het monster leidt. Het is voor mij vooral een verlengde van zijn nachtmerries en fantasieën, die hem uiteindelijk een manier aanreiken om de nakende dood van zijn moeder te accepteren.”