Waarom verschrompelen piemels in de vrieskou?

Na een stevige wandeling in de winterkou heeft de man die moet plassen vaak moeite zijn penis te hanteren.

Ook mannen die urenlang fietsen, vooral op de racefiets, hebben er vaak last van. Of, nou ja, last. Het is voorbijgaand.

De vraag is ondertussen: waar blijft die penis? Zit hij in de buik?

Nee, is het simpele antwoord. Dat stompje is simpelweg wat er overblijft als vrijwel al het bloed eruit is. Bij kou vermindert het lichaam de doorbloeding van alle extremiteiten. Het is een verdedigingsmechanisme, bedoeld om de romp met alle vitale organen op temperatuur te houden. Het gebeurt door vernauwing van de bloedvaten (vasoconstrictie).

Vasoconstrictie begint als de huidtemperatuur lager dan 35°C wordt en is maximaal als die beneden de 31°C daalt, schreven artsen van de Thermal and Mountain Medicine Divison van het Amerikaanse leger vorig jaar in een overzichtsartikel over de fysiologie van koudeblootstelling. Die militairen beschrijven het algemene principe, maar reppen met geen woord over de terugtrekkende penis.

Die valt in het gat tussen koudefysiologen en erectiedeskundigen.

„De slappe penis verkeert in een toestand van gematigde verkorting, zoals blijkt uit de verdere krimp bij koud weer en na injectie met fenylefrine”, schrijven Robert Dean en Tom Lue van de University of California (San Francisco) in een overzichtsartikel over het mechanisme van geslaagde en mislukte erecties. Fenylefrine is een krachtig vaatvernauwend medicijn. Oogartsen druppelen het in ogen om pupillen wijd open te zetten voor oogonderzoek.

Een erectie ontstaat als er na stimulatie bloed in twee zwellichamen in de penis wordt gepompt. Spiertjes rond de slagaders (voor het instromende bloed) en de aders (voor het uitstromende bloed) spelen een belangrijke rol bij het regelen van de bloedhoeveelheid in de penis. Aan het instandhouden van een erectie draagt bij dat een stijve penis de uitstroom van bloed afklemt.

Minder bekend is dat in de slappe penis die spiertjes losjes aangespannen zijn, zo dat er geen erectie ontstaat, maar er voldoende zuurstof- en voedselrijk bloed voor het penisonderhoud in- en uitstroomt. Het kan veel minder als de spiertjes de bloedtoevoer afsluiten. Bij kou.

Een koude penis is dus een bloedeloze penis. Hij verschrompelt, terwijl koude armen, benen, vingers en tenen dat niet doen. Mannen hebben geen penisbotje, zoals veel andere dieren wel hebben. Zo verschrompelt de penis bij kou, of als een fietser op zijn zadel bloedvaten en zenuwen afknelt. En bij angst.

Angst? Ja, ook angst laat de penis verschrompelen. Dat leidt nu en dan, hier en daar, vooral in Azië, tot epidemieën van koro (Indonesië), suo-yang (China) of jhinjhinia bemar (India). Opeens kunnen penis en scrotum zich in de buik terugtrekken om daar voorgoed te verdwijnen, met de dood als gevolg. In de seksuologische en psychiatrische vakbladen zijn uitbraken beschreven. Zoals in september 2010 in de Indiase deelstaat Assam. Het begon met een paar mannen die zich met een verdwenen penis op de eerste hulp meldden. De pers kreeg er lucht van. Binnen een paar dagen meldden zich op alle spoedafdelingen in de provincie tientallen bezorgde jonge, meest ongetrouwde mannen met een in hun ogen te kleine penis. Het moet angst zijn geweest, want koud is het daar niet.