Budgetvliegers veroveren Europa

Vlak voor Kerstmis reisde mevrouw Kojima met KLM van Londen via Amsterdam naar Tokio. Op Schiphol werd ze verwelkomd met een glas champagne en twee tickets naar een KLM-bestemming naar keuze. Ze was de 30 miljoenste passagier van KLM in 2016. Zo veel passagiers vervoerde KLM nog nooit.

De Noorse budgetmaatschappij Norwegian maakte donderdag de vervoerscijfers over 2016 bekend. Ook een record: 29,3 miljoen passagiers, een stijging van 14 procent ten opzichte van 2015. Norwegian heeft 119 vliegtuigen, KLM 149.

Norwegian, in Nederland nog relatief onbekend, groeit snel. Vorig jaar kwamen er 34 bestemmingen en 21 vliegtuigen bij. Ze zijn pionier met een bedrijfsmodel dat na jaren van vallen en opstaan navolging begint te krijgen: goedkoop vliegen op lange afstanden, bijvoorbeeld van Europa naar de VS.

Dat Norwegian vorig jaar net zo veel passagiers vervoerde als KLM zegt veel over de verhouding tussen budgetmaatschappijen (low cost carriers) en traditionele nationale maatschappijen (flag carriers of legacy carriers). Het eerbiedwaardige KLM, opgericht in 1919, wordt ingehaald door een brutale nieuwkomer, die pas sinds 2002 echt actief is.

Lees ook Waarom de jacht op goedkope vliegtickets zo ontzettend moeilijk is

Europese top-drie

Ook de twee koplopers van goedkoop vliegen in Europa maakten deze week hun vervoerscijfers over 2016 bekend. Het Ierse Ryanair kwam uit op 117 miljoen passagiers, een stijging van 15 procent ten opzichte van 2015. Het Britse easyJet vervoerde 74,4 miljoen passagiers, 6,6 procent meer.

Ryanair passeert voor het eerst de Lufthansa Groep – naast Lufthansa ook Swiss, Austrian en vanaf 2017 Brussels Airlines – die volgende week de cijfers over 2016 presenteert en naar verwachting op 110 miljoen passagiers uitkomt.

Terreurdreiging heeft Europeanen niet weerhouden van vliegen. Brexit en de daarop volgende koersdaling van het Britse pond en de lage olieprijs beïnvloedden vooral de bedrijfsresultaten, niet de ticketprijzen.

Natuurlijk zijn passagiersaantallen niet het enige criterium om de omvang van maatschappijen te meten. Gemeten naar omzet of passagierskilometers (aantal passagiers maal de gevlogen afstand) zijn Lufthansa, Air France-KLM en IAG (British Airways en Iberia) nog steeds de Europese top-drie. Maar wie kijkt naar de beurswaarde ziet de nieuwe verhoudingen: Ryanair is 18 miljard euro waard, Air France-KLM 1,5 miljard euro.

Budgetvliegers verdringen de reguliere maatschappijen. De ontwikkeling beperkt zich niet tot Europa. Van de 3,7 miljard passagiers wereldwijd vlogen er in 2016 meer dan een miljard met een budgetmaatschappij, blijkt uit cijfers die VN-organisatie ICAO deze week presenteerde. In Europa is het aandeel van de budgetvliegers wel relatief groot: 32 procent, tegen 28 procent wereldwijd.

Ryanair-topman Michael O’Leary, nooit te beroerd om de concurrentie te jennen, voorspelt in interviews dat het Europese luchtruim over tien jaar volledig in handen is van budgetmaatschappijen. De ‘oude’ maatschappijen kunnen zich volgens hem beter beperken tot de lange afstanden, de intercontinentale routes.

Lees ook het interview met de bestuursvoorzitter van easyJet: ‘Vliegen kan niet nog veel goedkoper’

Transavia blijft achter

Voorlopig vechten de oudjes echter nog terug. De een doet dat beter dan de ander. IAG is succesvol met de Spaanse budgetdochter Vueling, een nieuwe dochter voor goedkope transatlantische vluchten is in de maak. Lufthansa heeft budgetdochter Eurowings. Air France-KLM blijft achter met Transavia, dat door steeds wijzigende ambities maar niet tot echte groei komt. Het plan voor een Air France-dochter voor de lange afstand tegen lagere tarieven is te bescheiden om indruk te maken.

De strijd om de passagier is alleen te winnen met lage ticketprijzen, en die strijd kunnen KLM en co niet winnen. Oude afspraken en sterke vakbonden zorgen voor hoge personeelslasten, pogingen om die lasten omlaag te brengen leiden tot conflicten. Ryanair hanteert minimale arbeidsvoorwaarden en ontmoedigt vakbonden, Norwegian goochelt met buitenlandse licenties en Aziatisch personeel.

De zomerroutes vanaf Schiphol tonen de opmars van de budgetvliegers. KLM toont lef met acht nieuwe Europese bestemmingen, waaronder Malaga. Maar de uitdagers morrelen aan de poort. Ryanair gaat ook op Malaga vliegen, Vueling op Florence. Norwegian zoekt piloten voor een basis op Schiphol. Aangevraagde ruimte voor Europese vluchten is deels toegekend. De precieze plannen van Norwegian zijn nog onbekend.

Lees ook het interview met de oprichter van de IJslandse maatschappij WOW air: ‘Binnenkort voor 99 euro naar New York’