Vrachtlading bangmakerij

Het begint allemaal met een uitzending van Zembla. We zien een aantal kinderen voetballen op een kunstgrasveld begeleid door een onheilspellend House of Cards-achtig muziekje. „Het aantal kunstgrasvelden in ons land is de laatste jaren explosief gestegen.” Alsof het over de radicale islam gaat, in plaats van over amateurvoetbal. „Wat veel mensen niet weten”, ronkt het programma verder, „is dat negentig procent van al die velden is bestrooid met gemalen autobanden.” De vraag is: „Zijn we goed en eerlijk geïnformeerd over de gezondheidsrisico’s van kunstgrasvelden?”

U kunt wel raden wat het antwoord is. Wat volgt is een 37 minuten durende verdachtmaking van de veiligheid van dat rubbergranulaat dat op bijna 2.000 kunstgrasvelden in dit land ligt. Dat lijkt saai, maar Zembla weet er altijd weer iets razend spannends van te maken. Ze hebben allerlei vertrouwelijke e-mails en notulen en rapporten in handen gekregen waarin telkens weer schokkende bevindingen blijken te staan. Ene Amy Griffin komt aan bod, een Amerikaanse keeperstrainer, die vindt dat keepers die het vaakst blootgesteld werden aan de korrels, disproportioneel vaak leukemie hadden. Om dat punt door te drukken, bezoekt Zembla ook nog een Britse jongen die leukemie had, en zijn vader die ervan overtuigd is dat die ziekte werd veroorzaakt door alle keeperstrainingen op kunstgras. We zien foto’s van het jongetje met een kaal hoofd van de chemo in het ziekenhuis en op het voetbalveld.

Het is een sterk staaltje 1+1=10. Veel rook, weinig vuur. Nergens zeggen ze expliciet dat kindertjes massaal kanker krijgen van kunstgrasvelden, want tja, dat is eigenlijk gewoon helemaal nergens op gebaseerd. Maar dat is wel de conclusie die de gemiddelde kijker trekt. Je moet wel een hele nuchtere voetbalouder zijn om na het zien van deze uitzending nog onbewogen langs het veld toe te kijken hoe je kinderen tussen die zwarte korreltjes buitelen.

De uitzending had direct grote gevolgen: er waren verenigingen die in allerijl wedstrijden en trainingen afzegden. Kunstgrasvelden werden „tot nader order” afgesloten en hier en daar werd het lidmaatschap van de hockey- of voetbalvereniging maar gewoon helemaal opgezegd.

Deze week kwam het RIVM met een aanvullend onderzoeksrapport. En inderdaad, er zitten kankerverwekkende stoffen in rubbergranulaat. Maar die komen nauwelijks vrij. Niet als je de damp van de korrels inademt. Niet als je de stofjes inslikt en niet als ze in contact komen met je huid.

Flinterdun verhaaltje dus, van Zembla. En slecht voor kinderen. Want voor elk kind met lymfeklierkanker hebben er ruwweg 1.800 overgewicht en 400 obesitas. Kinderen met obesitas lopen groot risico om, zonder chirurgisch ingrijpen, nooit van dat extra gewicht af te komen, wat levensgevaarlijke gevolgen kan hebben. Nu zijn er twee belangrijke risicofactoren voor obesitas. Het grootste risico ligt niet op het veld maar in de sportkantine: cola, friet en AA-drank. Die andere risicofactor is helemaal niet naar het sportveld gaan. Wie thuis blijft zitten, bijvoorbeeld omdat zijn ouders na een televisieprogramma bang zijn geworden voor de rubberkorrels op een sportveld, loopt niet alleen groter risico op obesitas. Mensen die niet sporten hebben aanzienlijk verhoogde kans op borstkanker, longkanker, darmkanker, leverkanker, slokdarmkanker, nierkanker, maagkanker, baarmoederkanker, beenmergkanker, kanker in het hoofd-halsgebied, rectale kanker, blaaskanker en leukemie. Dat is geen vaag vermoeden. Dat is zeker.

Het maakt allemaal niet uit, de schade is al aangericht. Een beetje modern kunstgrasveld heeft nu geen ‘vieze’ gemalen autobanden meer, maar is ingezaaid met het alternatieve materiaal, kurk, kokospulp of plastic korrels, dat zes keer zo duur is en alleen maar duurder wordt nu de vraag groeit, zonder dat iemand weet of dat dan wél veilig is. Je hebt niet veel fantasie nodig om te bedenken dat dankzij Zembla een groep kinderen niet meer op het kunstgras terug te vinden zal zijn, maar voortaan thuis op de bank een virtueel team laat voetballen. Misschien wordt de contributie te hoog. Misschien wonen ze in krimpgemeentes met krappe budgetten die zo’n modern veld niet kunnen betalen. Of worden de wedstrijden afgelast omdat het ouderwetse grasveld onder water staat. Of misschien waren hun ouders gewoon bang geworden. Zo moeilijk is dat niet, ouders bang maken in deze tijd.

Zo gaat dat dus. Een vrachtlading bangmakerij is in 37 minuten de wereld ingestuurd en daarna nauwelijks meer te ontkrachten. Rubbergranulaat draagt nu voor altijd het stempel ‘omstreden’, sporten is weer een beetje duurder geworden, en de aandacht afgeleid van de werkelijke bedreigingen van de gezondheid.

Dank je wel Zembla.