Het mag het wetenschapshistorische broertje van de prestigieuze schilderijen van Marten en Oopjen zijn, een beetje beduimeld ziet deze verloren gewaande schat er wel uit. Op een kussentje in de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag ligt een boekje ter grootte van een reisgids, de perkamenten kaft grillig verkleurd door het handzweet van vroegere lezers.
Helemaal achterin, laat conservator Marieke van Delft zien, zitten de acht bladzijden waar Nederlandse wetenschapshistorici nogal opgewonden van raakten: het traktaat ‘Specilla circularia’ van de wiskundige, wetenschapper en bestuurder Johannes Hudde (1628-1704).
„Hudde werd in zijn tijd gezien als gelijke van Christiaan Huygens en Gottfried Leibniz”, zegt wetenschapshistoricus Rienk Vermij van de Universiteit van Oklahoma. Huddes bekendste publicaties gaan over wiskunde, maar hij was ook geïnteresseerd in toegepaste wetenschap.
Hudde publiceerde alleen nauwelijks, en alleen anoniem. Zijn wetenschappelijke carrière stokte toen hij in 1672 toetrad tot de vroedschap, het bestuur, van Amsterdam.
In 1995 al publiceerde Vermij met Eisso Atzema een reconstructie van Huddes zoekgeraakte traktaat over lenzen, dat wel genoemd wordt door tijdgenoten als Huygens, maar waarvan alleen twee slordig overgeschreven versies waren overgeleverd. Vermij: „Optica was hét vakgebied waar het toen gebeurde.” Met microscopen en telescopen werden onbekende werelden in kaart gebracht, en de breking van licht in geslepen glas was pure theoretische natuurkunde.
Pas vorig jaar dook het verloren gewaande traktaat op, verstopt achter in een boek over telescopen van Pierre Borel (ca. 1620-1671) uit het bezit van het wetenschap populariserende Royal Institution in Londen dat tot verkoop had besloten. Veilinghuis Christie’s ging het veilen en medewerkers tipten Vermij. Zijn reconstructie van de tekst bleek te kloppen. „De Vereniging Vrienden van de KB heeft geholpen”, vertelt ze, „we hebben een Londense antiquaar ingeschakeld die het heeft bekeken, en uiteindelijk aangekocht.”