Rebellen verliezen maar Assad is zijn onafhankelijkheid kwijt

1 Hoe staat het er voor in Aleppo?

Het Syrische leger en zijn bondgenoten waren volgens Russische militaire bronnen vrijdag bezig met het opruimen van de laatste verzetshaarden in Oost-Aleppo. Er vielen volgens journalisten ter plaatse geen schoten. Duizenden bewoners wachtten in de ijzige winterkou tussen de puinhopen van hun stadsdeel op de hervatting van de evacuatie. Een ooggetuige meldde dat kinderen „honger hebben en huilen” en dat iedereen „volkomen uitgeput” was.

De evacuatie was vrijdagmorgen, bijna 24 uur na het begin, opgeschort. Er waren toen zo’n 8.000 mensen - deels rebellen, deels burgers - geëvacueerd. Regering en rebellen gaven elkaar de schuld van het vastlopen van de evacuatie. Rebellen zouden de bussen van het evacuatiekonvooi onder vuur hebben genomen. Nee, zeiden de rebellen: het regeringsleger had geschoten. Volgens andere bronnen zouden strijders van Hezbollah, loyaal aan Assad en Iran, Russische militairen ter plaatse hebben gedwongen de evacuatie te staken, omdat ze tegen een staakt-het-vuren waren vlak voor ze na jarenlange strijd hun tegenstanders definitief hadden verslagen.

2 Loopt de bevolking gevaar?

Niet volgens Syrische en Russische bronnen. Zij wijzen erop dat er de laatste dagen al tienduizenden burgers uit Oost-Aleppo naar het westelijke stadsdeel zijn ontkomen, waar meer voedsel, brandstof en medische hulp beschikbaar zijn. Gewonden worden daar nu in ziekenhuizen verpleegd.

Volgens de VN, de VS en veel andere bronnen is de situatie minder rooskleurig. Er verblijven volgens hen nog zo’n 50.000 burgers in het verwoeste Oost-Aleppo, die aan de willekeur van de Syrische militairen en hun bondgenoten zijn overgeleverd. ‘De Iraniërs’, zoals lokale bewoners de strijders van Hebollah en andere shi’itische militiestrijders vaak noemen, zouden veel burgers in gijzeling hebben genomen. Onder hen volgens Syrische ballingen in Nederland ook de tandarts Salem Abu al-Nasr en de journalist Ghith, die donderdag nog in NRC verslag deden van hun beproevingen in Oost-Aleppo.

Lees ook Stemmen uit Aleppo: “Maak een einde aan deze ramp”

De Amerikanen hebben verkenningsdrones ingezet om in de gaten te houden of er wreedheden plaatsvinden door het bewind van president Assad in de heroverde wijken van Aleppo. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry zei donderdagavond dat de regering „niets minder dan een bloedbad” aanricht. Bijzonderheden gaf hij niet.

3 Wat betekent de val van Aleppo voor Syrië en Assad?

De val van Aleppo, na een vijf jaar durende uitputtingsslag, is een buitengewoon belangrijke overwinning voor Assad en zijn bondgenoten. Aleppo, voor de oorlog de grootste stad van het land - is niet alleen van groot strategisch belang maar betekent ook psychologisch een grote opsteker voor het regime. Iets meer dan een jaar geleden leek Assads regime op zijn laatste benen te lopen. Nu is de provincieplaats Idlib en omgeving voor de rebellen hun voornaamste bolwerk geworden.

En ook daar blijven ze kwetsbaar. Een Europese diplomaat stelde vorige week tegenover het persbureau Reuters dat de overgebleven opstandelingen uit Aleppo de keus hadden tussen enkele weken overleven in Idlib of sterven in Aleppo: „Voor de Russen is het eenvoudig. Zet ze allemaal in Idlib en ze hebben alle rotte eieren bij elkaar”, zei hij. De Russen hebben al eerder verwoestende bombardementen op Idlib uitgevoerd. Ook Islamitische Staat is, verder naar het oosten, aan de verliezende hand, al slaagde de beweging er vorig weekeinde in de stad Palmyra te heroveren. Alles wijst erop dat de strijd de komende maanden in alle hevigheid doorgaat.

Lees ook Herovering Palmyra is een blamage voor Assad

4 Hoe afhankelijk is Assad van zijn bondgenoten?

In hoge mate. Rusland en Iran, dat vooral via strijders van het Libanese Hezbollah - naar schatting zo’n 5.000 man - opereert, zijn onmisbaar gebleken op het slagveld. Zonder hun hulp had Assad, wiens leger in 2015 was gereduceerd tot zo’n 30.000 tamelijk gedemoraliseerde militairen, Aleppo nooit kunnen innemen. Rusland zorgde voor de onontbeerlijke luchtsteun en de door Iran aangestuurde milities van Hezbollah en andere shi’ieten deden het vuile werk op de grond De bevolking in het oosten van Aleppo vreest ‘de Iraniërs’ vaak nog meer dan de Syrische militairen.

Zowel Rusland als Iran zal Assad zijn wil proberen op te leggen. Sommigen in Iran beschouwen Syrië al min of meer als een vazal

De enige hoop voor Assad is dat beide landen, met hun vaak tegengestelde belangen, tegen elkaar kan uitspelen. Dat bleek al deze week bij het staakt-het-vuren van dinsdag, dat door Rusland en Turkije was bekokstoofd. Iran saboteerde dat eerste bestand. Graag sloot Assad zich bij Iran aan. Zoals Iran en ook hij niet rouwig zullen zijn over de huidige opschorting van de evacuatie na een nieuw akkoord woensdagavond. Als het hem uitkomt, kan Assad ook Ruslands kant kiezen.

5 Wat kan de internationale gemeenschap doen?

De VS en de Europese Unie, die zich afgezien van bombardementen op IS en een beetje hulp aan sommige rebellengroepen goeddeels afzijdig hebben gehouden in het Syrische conflict, kunnen niet veel meer doen dan verbale protesten.

Ook de Golfstaten, die de sunnitische rebellen steunden, kunnen slechts machteloos toekijken. De VN, die zelf verscheidene conferenties over Syrië belegden, zijn tot een figurant gereduceerd. Rusland en Turkije, dat door zijn beperkte militaire presentie in Noord-Syrië en zijn nabuurschap wel degelijk meetelt, zeggen nu een internationale topconferentie voor te bereiden. Daarop zou ook een bestand voor heel Syrië moeten worden besproken. De kans dat dit tot een duurzame vrede in Syrië leidt, lijkt op dit moment nihil.