Ruttes zwartste scenario: als Rusland het bevel gaf

Hoe lang is Nederland nog verwijderd van een keiharde botsing met Rusland over de MH17-ramp? Niet lang meer, zo lijkt.

Eerst was er afgelopen maandag het ‘bijna-bewijs’ dat het vanuit Amsterdam vertrokken toestel van Malaysia Airlines op 17 juli inderdaad boven Oost-Oekraïne is neergeschoten met een Boek-raket, die is afgevuurd door separatisten die sympathiseren met Rusland.

Vervolgens werd bekend dat één van de mensen die op een door het Nederlandse Openbaar Ministerie vrijgegeven afgeluisterd telefoongesprek te beluisteren vielen, was herkend als een Russische oud-inlichtingenofficier.

De ontknoping van de ramp met de Boeing 777 van Malaysia Airlines waarbij vorig jaar alle 298 inzittenden waaronder 196 Nederlanders om het leven kwamen, is hiermee een flinke stap dichterbij gekomen. Maar dat geldt ook voor het meest zwarte scenario aan het diplomatieke front dat Nederland mogelijk te wachten staat: een rechtstreekse confrontatie met Rusland, dat als schuldige voor een aanslag op een passagiersvliegtuig zal worden aangewezen.

Nog altijd is het niet zover. Het zogeheten onweerlegbare bewijs – bewijs dat standhoudt in de rechtszaal – moet nog geleverd worden. Het internationale justitieteam dat onder leiding van het Nederlandse Openbaar Ministerie het strafrechtelijk onderzoek verricht, wil meer bewijs. Vandaar dat het team begin deze week naar buiten trad met een onder meer in het Russisch gestelde oproep hiertoe. Maar de richting waarin men zoekt, een aanslag met een Boek-raket, is duidelijk.

Premier Rutte hield zich gisteren tijdens zijn wekelijkse persconferentie op de vlakte. Hij wil niet vooruitlopen op de definitieve conclusies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) naar de oorzaak van de crash en de bevindingen van het internationale justitieteam naar de schuldvraag. „Het onderzoek gedijt het best bij zo min mogelijk politieke bemoeienis”, zei Rutte.

Achter de schermen

Rutte wilde het al helemaal niet hebben over wat er gebeurt als bepaalde schuldigen worden aangewezen. Dat wil zeggen: niet in het openbaar.

Achter de schermen, op het ministerie van Buitenlandse Zaken, worden wel degelijk al de mogelijke scenario’s geschetst. Het worstcasescenario doet zich voor wanneer de schuldigen volgens de uitkomsten van het strafrechtelijk onderzoek in Rusland moeten worden gezocht. Zullen de Russen dan meewerken aan het opsporen en uitleveren van de verdachten?

Tot nu toe is de houding van Rusland ten opzichte van het onderzoek zeer kritisch geweest. Nog enkele weken geleden herhaalde de Russische minister Sergej Lavrov (Buitenlandse Zaken) dat het partijdig was. Zijn in november begonnen Nederlandse collega Bert Koenders (PvdA) heeft intern al laten weten snel naar Moskou af te willen afreizen. Dat zal een algemene kennismaking zijn, maar ongetwijfeld komt daarbij ook de MH17 aan de orde.

Rutte verwacht medewerking

Overigens is premier Rutte ervan overtuigd dat Rusland uiteindelijk wel zal meewerken als het op het opsporen van schuldigen aankomt, zo zei hij gisteravond nog in de Tweede Kamer. Hij baseert zich hierbij op de resolutie van de Veiligheidsraad die vorig jaar op 21 juli, vier dagen na de crash, met steun van Rusland werd aangenomen. Hierin staat dat de schuldigen zich zullen moeten verantwoorden en dat staten volledig moeten meewerken om dit mogelijk te maken.

Belangrijker is of Rusland zelf ooit verantwoordelijk kan worden gehouden. In het geval dat het spoor onomstotelijk leidt naar de Russische oud-inlichtingenofficier Petrovski als één van de verdachten, is het nog maar de vraag of bewezen kan worden of hij in opdracht van het Kremlin heeft gehandeld. Moskou heeft immers formeel ook altijd ontkend iets met de opstand in Oost-Oekraïne van doen te hebben.

Wanneer wel een directe lijn wordt vastgesteld, zit het Nederlandse kabinet pas echt met een probleem. Vanaf de dag van de crash is gezegd dat de schuldigen zullen worden opgespoord en voor het gerecht gebracht. Dan moet Nederland Moskou aanspreken en zijn de diplomatieke en economische betrekkingen in het geding. Nederland is een van de grootste handelspartners van Rusland en een van de grootste investeerders in het land.

Comfortabeler voor Nederland is dan ook om samen met andere Europese landen op te blijven trekken. Maar voor die landen kunnen andere overwegingen gelden. Die willen juist om geopolitieke redenen werken aan deëscalatie. Een harde botsing over ‘MH17’ helpt dan niet. Het zou niet de eerste keer zijn in de geschiedenis dat het kleine Nederland door de ‘grote politiek’ wordt vermalen.