Facebook meldde een tijdje geleden dat steeds meer vrouwen hun achternaam op sociale media veranderen zodra ze getrouwd zijn. Werd je vorige week nog door Elsemieke van Doren getagd, een week later heet ze Elsemieke van der Veen-van Doren. Ook grote Nederlandse gemeentes signaleren een stijgend aantal vrouwen dat de achternaam van haar man overneemt of bij haar eigen naam voegt.
Wie dacht dat de discussie rond het aannemen van de achternaam van hun echtgenoot door vrouwen in de jaren zeventig beslecht was, heeft het mis.
Neem Amsterdam: het aantal vrouwen dat de naam van haar partner overnam, groeide van 29 procent in 2000 tot 45 procent in 2015, zo blijkt uit cijfers van de gemeente. En in Utrecht is een stijging te zien van ruim 20 procent in de afgelopen 15 jaar.
Is de vrouwenemancipatie op haar retour?
Hoofdredacteur van Opzij Irene de Bel denkt van niet. „Voordien was je naam een statement over hoe geëmancipeerd je was. Maar de huidige generatie vrouwen is wat pragmatischer. Die zien ook wel weer de romantiek in van een naamswijziging en denken ‘het is maar een achternaam’.”
Niet romantisch
Dat gold niet voor Sanne Blankena (38), die haar eigen naam hield: „Ik vind het helemaal niet romantisch om de naam van een ander over te nemen, ik zou het omgekeerd ook niet fijn vinden als mijn man dat zou doen, hij is toch niet mijn eigendom?”
De Bel, van Opzij, is ook getrouwd, met behoud van haar eigen naam. Maar dat was niet om een feministisch statement te maken: „Carrière-technisch is een nieuwe naam ontzettend onhandig, je raakt mensen kwijt. LinkedIn-connecties die je ineens niet meer herkennen bijvoorbeeld. Alles wat je met jouw naam hebt opgebouwd, jouw brand, is in een klap weg.”
Alleen die-hards trouwen
Het aantal huwelijken neemt al jaren af, zo trouwden in Amsterdam in 2000 nog 88.000 stellen en in 2015 nog maar 64.300. Dan is het misschien logisch dat de groep die nog wel trouwt de echte diehards zijn, niet vies van traditie.
De Bel: „Niet per se, veel mensen trouwen bijvoorbeeld ook uit luiigheid omdat alles dan goed is geregeld. Maar de achternaam van je man overnemen vind ik wel minder geëmancipeerd overkomen. Het zijn toch wel bepaalde types die dat doen.”
Het is maar een naam, zegt niets over emancipatie
Voor Nina Oudshoorn (28) – tot voor kort Nina Kubina – heeft het overnemen van de naam van haar man weinig te maken met een gebrek aan emancipatie. „Ik voel me geëmancipeerd en onafhankelijk genoeg, ik heb geen behoefte om hier een statement over te maken door middel van mijn achternaam.” Raimke van den Beemt-Groothuizen (31) vindt haar nieuwe naam vooral praktisch: „Ik was zwanger toen ik trouwde en vond het een fijn idee dat ik dezelfde achternaam zou hebben als mijn kind.”
Marie-Louise Liethof (67) trouwde begin jaren tachtig, en koos bewust voor het behoud van haar eigen naam. „Ik voel me hierdoor heus niet minder verbonden met mijn man. Als het om het uiten van verbondenheid gaat: waarom zijn er dan zo weinig mannen die de achternaam van de vrouw aannemen?”
Sinds een wetswijziging in 1998 kunnen ook mannen heel makkelijk de achternaam van hun echtgenoot of geregistreerde partner overnemen.
Maar een traditie doorbreek je niet met een wet: in Amsterdam kiest slechts 0,2 procent van de mannen voor het overnemen van de naam van zijn partner. Ook de achternaam van je vrouw erbij nemen is, hoewel je het wel steeds vaker ziet, uitzonderlijk: in 2015 deed 3,5 procent van de getrouwde mannen in Amsterdam dit.
Man met dubbele naam
Daniel Stengewis-de Pater (33) is een van die uitzonderingen: hij draagt de naam van zijn vrouw eerst en dan zijn eigen naam: „Ik heb niet het gevoel dat deze keuze al geaccepteerd is. Ik krijg best veel reacties van mensen. Ze vinden het bijzonder of zelfs raar dat ik een dubbele achternaam heb en dan ook nog eens eerst haar naam en dan pas die van mij.”
Voor de man van Raimke van den Beemt-Groothuizen (31) was alleen haar achternaam gebruiken beslist geen optie: „We hebben het hierover gehad, ik stelde het zelf voor, maar hij vond het maar een raar idee. In sommige dingen is hij een beetje traditioneel.”
Wiens naam krijgen de kinderen?
En de kinderen? Hoe gebruikelijk is het anno 2016 dat kinderen de achternaam van hun vader krijgen? Gelet op de vele scheidingen en het feit dat de kinderen dan in de meeste gevallen (80 procent) bij hun moeder blijft wonen, maar ook door homohuwelijken en de vele patchworkgezinnen zou je denken dat allerlei naamcombinaties opduiken.
Niet dus. Volgens de Sociale Verzekeringsbank krijgt 91,3 procent van de kinderen de achternaam van hun vader, de overige 8,7 procent de achternaam van hun moeder. In Nederland moet gekozen worden voor een van de twee achternamen, allebei de namen mag niet en alle kinderen uit één gezin moeten dezelfde naam krijgen. Kinderen krijgen automatisch de achternaam van hun moeder als de vader het kind niet erkent.
Iedereen twee achternamen?
Irene de Bel noemt het „een lacune in de wet” dat in Nederland nog niet zowel de achternaam van de man als de vrouw kan worden gegeven aan het kind. De Bel: „Met alle verschillende ouderschapsconstructies die er tegenwoordig zijn, is hier absoluut behoefte aan.”
Maar het is nog maar de vraag of er echt iets verandert als de mogelijkheid er is – in België mag een dubbele achternaam sinds twee jaar maar daar wordt nauwelijks gebruik van gemaakt.
En hoe praktisch is het als iedereen straks twee achternamen heeft? Welke achternamen krijg je dan als je trouwt en wat gebeurt er dan met de achternamen van de kinderen? In dat geval zal er heel wat extra ruimte moeten worden gemaakt op de registratie-formulieren.