Stichting gelieerd aan VNL ronselde donateurs om EU-subsidie te krijgen

De Europese denktank IDDE, waaraan de Britse anti-Europese UKIP-partij en de Nederlandse partij VNL verbonden zijn, heeft op dubieuze wijze donateurs geronseld. Bedrijven werd gevraagd om geld te storten. In ruil kregen ze opdrachten, waarmee ze minstens het donatiebedrag terugverdienden. Dankzij deze donaties kreeg de stichting 730.000 euro subsidie van de Europese Unie.

Europarlementariër Dennis de Jong (SP), rapporteur begrotingsverantwoording 2015, is geschokt door de onthullingen en zegt een hoorzitting over de kwestie te willen organiseren. Een woordvoerder laat namens het Europees Parlement weten dat de zaak serieus wordt genomen en dat bekeken zal worden of de regels zijn overtreden. VNL, van voormalig GeenPeil-voorman Jan Roos, maakte donderdagmiddag aan NRC bekend deze week uit IDDE te zijn gestapt. De partij heeft ook ADDE (Alliance for Direct Democracy in Europe) verlaten, de bij de stichting horende pan-Europese partij.

Lees ook: Anti-EU-partijen zijn goed in misbruiken EU-subsidies

Vorige week bleek al dat de eurosceptische stichting IDDE en partij ADDE gezamenlijk 500.000 euro aan Europees subsidiegeld verkeerd hebben besteed. Nu rijzen er serieuze vragen over de manier waarop die subsidies, allemaal Europees belastinggeld, zijn verkregen. Volgens de regels moeten stichtingen als IDDE 15 procent ‘eigen geld’ meebrengen, onder meer uit donaties, willen ze voor EU-subsidie in aanmerking komen. Dat lukte in 2015: de denktank kreeg 730.000 euro subsidie.

Uit onderzoek van NRC en de Belgische onderzoekssite Apache blijkt dat bedrijven en organisaties door IDDE werden gevraagd om te doneren, met de belofte dat ze daar later, als de subsidie eenmaal binnen was, via opdrachten of directe betalingen aan konden verdienen.

Lees ook: GeenPeil kreeg onrechtmatig Europees geld

Geld gooien

De Nederlandse websitebouwer Buildnet Webservices uit Haarlem is een van de bedrijven die 5.000 euro aan de IDDE-stichting doneerden. Waarom? Directeur Sander van den Broek windt er geen doekjes om:

„Dat was een matching grant. Een familielid, dat in het verleden dingen voor ons heeft gedaan, vroeg mij om dat bedrag te doneren. In ruil daarvoor kreeg dit familielid later een opdracht van IDDE om een studie uit te voeren naar de beste manier om de gezondheidszorg te financieren”

Wie het familielid is, wil hij niet zeggen. De hoogte van het bedrag dat het familielid ontving, was volgens hem „vergelijkbaar of iets hoger” dan de donatie die aan IDDE was gedaan.

In een ander geval is het door IDDE betaalde bedrag wel bekend. Voorzitter Arne Björnberg van het Zweedse Health Consumer Powerhouse, dat de gezondheidszorg in EU-landen vergelijkt, zegt dat zijn organisatie 20.000 euro van IDDE heeft ontvangen. In het jaarverslag wordt gesproken van een „kleine bijdrage” door de politieke stichting. De Zweedse organisatie betaalde zelf eerst 12.000 euro aan IDDE.

Björnberg zegt niet uit politieke overtuiging te hebben gedoneerd:

„Wij werden gevraagd om deze donatie te doen. Dan zouden wij er later een groter bedrag voor terugkrijgen. Dit voordeel was voor ons de enige reden om te doneren. Als mensen geld naar je gooien is het moeilijk om te duiken.”

Woordvoerder Joe Jenkins van IDDE zegt dat hij het beeld dat geschetst wordt niet herkent. Hij ontkent dat de donaties die de stichting heeft ontvangen, in verband staan met verleende diensten. „Wie jullie hebben gesproken, heeft dit mis, of jullie hebben het verkeerd geïnterpreteerd.”

Oud-politieman Bontes

Tot 11 november 2015 was Tweede Kamerlid Louis Bontes van VNL officieel penningmeester van IDDE. Hij zegt niets van de dubieuze financiële constructies te hebben geweten. „In de praktijk was Willem Toutenhoofd, de assistent van ADDE-directeur Yasmine Dehaene, de penningmeester. Ik baal hier heel erg van. Ik ben oud-politieman, ik zou dit soort praktijken nooit hebben goedgekeurd”, aldus Bontes.

Hij zegt de functie als penningmeester vooral te hebben aanvaard omdat Europese samenwerking met UKIP gunstig zou zijn voor VNL. Bontes: „Omdat ik te veel op afstand zat en geen goed toezicht kon houden, ben ik er weer mee gestopt.” Na het gesprek met Bontes laat een VNL-woordvoerder weten dat de partij eerder deze week uit de twee in opspraak geraakte organisaties is gestapt. Hij voegt daaraan toe:

„Wij hebben nooit een cent gekregen, alleen maar betaald.”

Er zijn nog andere voorbeelden van dubieuze donaties aan IDDE. IJslander Jonas Sigureirsson stortte namens zijn bedrijf BF UTGAFA 10.000 euro aan de stichting. Vervolgens ontvingen UTGAFA en een ander bedrijf van Sigureirsson, het Research center for innovation and economic growth, opdrachten van IDDE. Voor welke bedragen wil Sigureirsson niet zeggen. „Ons werd gevraagd het zo te doen”, is het enige wat hij kwijt wil.

De Pool Filip Chojnacki stortte 2.090 euro. Uit de boekhouding van IDDE blijkt dat zijn partner Angelika Zapasnik vervolgens 14.000 euro gestort kreeg om een conventie te organiseren. Filip Chojnacki zei in een reactie tegen Apache dat „dit niet het soort dingen zijn waarover je aan de telefoon kan praten”. Er is geen bewijs te vinden dat de conventie ooit heeft plaatsgevonden.

GeenPeil

Vanuit Nederland vonden meerdere donaties plaats, onder meer door Stacy Kalb van Stacy’s Productions, een Amsterdams bedrijf dat evenementen organiseert. Kalb zegt afgelopen voorjaar een evenement te hebben georganiseerd voor Geenpeil, de koepelorganisatie achter het Oekraïne-referendum. In 2015 zegt ze twee kleinere evenementen te hebben georganiseerd voor een opdrachtgever die gelieerd was aan Geenpeil. „Van het budget dat ik had gekregen bleef 6.000 euro over. Vervolgens werd mij gevraagd om dat over te maken aan die IDDE-stichting”, aldus Kalb, die nu in de boeken staat als donateur.

SP’er De Jong veroordeelt de praktijken. De Europarlementariër is rapporteur voor de begrotingsverantwoording van het Europees Parlement over 2015:

„Deze gang van zaken is volledig in strijd met de geest van de voorschriften voor het verstrekken van subsidies aan politieke stichtingen.”

De Jong is verbaasd dat accountant Ernst & Young goedkeuring heeft verleend aan de verstrekte subsidie.

De Jong doet al langer onderzoek naar de manier waarop Europese politieke stichtingen worden gefinancierd. Hij bereidt een hoorzitting voor om te achterhalen of deze praktijken ook bij andere stichtingen plaatsvinden. Hij gaat voorstellen dat de subsidieregels worden aangescherpt. Bij voorkeur zou het Europarlement volgens hem helemaal geen subsidies moeten verstrekken, want nu moeten de politieke groepen in het Europarlement de uitgaven van partijen en stichtingen waar ze zelf toe behoren, beoordelen.

„De slager keurt zo z’n eigen vlees en dat is vragen om problemen.”

Vorige week kwam uit een intern onderzoek van het Europees Parlement al naar voren dat IDDE in september 2015 ten onrechte een Telegraaf-advertentie heeft betaald voor Geenpeil, rondom het Nederlandse Oekraïne-referendum. EU-subsidie mag niet aan nationale referenda of verkiezingen worden besteed. Een stichting als IDDE mag het geld gebruiken om onderzoek in Europese beleidsdomeinen te stimuleren, congressen te organiseren en als denktank voor de gelieerde politieke partij te functioneren. Uit het interne onderzoek bleek ook dat IDDE en de hieraan gelieerde partij ADDE grote geldproblemen hebben.