Een ongetrouwde vader, moet die niet automatisch gezag krijgen?

Maarten Oost was drieëntwintig jaar toen zijn oudste geboren werd. ’s Morgens vroeg kwam zijn dochter ter wereld in het ziekenhuis, diezelfde middag ging hij naar het gemeentehuis in Ede om zijn dochter te registreren. „Zonder slaap, als een half versuft konijn zat ik daar tegenover een ambtenaar. Met mijn naam op de geboorteakte ging ik naar huis. Alles geregeld, dacht ik toen.”

De nu 34-jarige Oost leerde later pas dat hij officieel geen ouderlijk gezag had van de twee dochters die hij kreeg met de vrouw die nu zijn ex-partner is. Inmiddels heeft hij jaren van mediation en een rechtszaak achter de rug om hen te kunnen zien.

D66 en VVD willen dat een ouder die niet getrouwd is met de moeder voortaan automatisch het ouderlijk gezag over het kind krijgt. Momenteel denken vaders soms dat het genoeg is om een kind te erkennen bij de gemeente, maar daarmee hebben ze officieel nog geen gezag. Dat ouderlijk gezag moet, als de vader en de moeder niet getrouwd zijn, apart worden aangevraagd. Bij het geven van toestemming voor een medische behandeling of de inschrijving bij een school is het ook nodig dat een ouder dit gezag heeft.

Het huidige onderscheid tussen getrouwde en ongetrouwde vaders is niet meer van deze tijd, vinden de indieners van het voorstel, Tweede Kamerleden Vera Bergkamp (D66) en Jeroen van Wijngaarden (VVD). Ruim twintig jaar geleden, in 1995, werden nog geen twee op de tien baby’s buiten een huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren. Vorig jaar kwamen vier op de tien zuigelingen bij ongetrouwde ouders ter wereld, zo becijferde het CBS.

Roze wolk

„Je kunt je tegenwoordig gewoon online met je DigiD laten bijschrijven in het gezagsregister”, zegt advocaat Dianne Kroezen van Fam. Advocaten. „Die handeling is tegenwoordig eigenlijk heel simpel.”

Kroezen is gespecialiseerd in familierecht en staat regelmatig vaders bij die het ouderlijk gezag over hun kinderen willen. De meesten die bij haar aankloppen wisten niet dat het bij de gemeente erkennen van hun kinderen niet voldoende is voor officieel gezag. Anderen hadden de handeling uitgesteld, of zagen het belang niet zo. „Mensen zitten op een roze wolk. Ze denken niet in doemscenario’s”, zegt Kroezen.

„Toen mijn ex-partner om haar moverende redenen de toegang tot onze dochter begon te blokkeren, kwam ik er pas achter dat ik vrijwel geen rechten had”, zegt de 31-jarige Sebastiaan, die anoniem wil blijven om gesprekken over de omgang met zijn kind niet in gevaar te brengen. De Utrechter probeert een rechtsgang te vermijden. „Een onderzoek van de Raad van de Kinderbescherming is niet in het belang van mijn dochter, die nog op de basisschool zit. We zien hoe het loopt als ze oud genoeg is om zelf keuzes te maken.”

Jarenlange rechtszaken

De 45-jarige Mathijs Kortweg, ook niet meer samen met de moeder van zijn kinderen, was zich er wel van bewust dat hij geen ouderlijk gezag had. „In eerste instantie waren we er niet mee bezig, later ging onze relatie op en neer. Dan is het een soort motie van wantrouwen om het alsnog aan te vragen, terwijl je juist voor je relatie aan het vechten bent.”

Als een relatie beëindigd wordt, heeft de biologische moeder – automatisch mét gezag – veel meer te zeggen over de opvoeding en de omgang met het kind. „Een moeder kan een vader verrassen door bijvoorbeeld ineens te zeggen dat ze niet genoeg vertrouwen heeft in haar ex”, zegt advocaat Kroezen. „Of ze voert aan dat er niet goed genoeg wordt gecommuniceerd. Dan beginnen onderhandelingen, of soms jarenlange rechtszaken.”

Oost herkent dat en zegt dat het afschermen begon toen hij een nieuwe relatie kreeg. „Het eerste halfjaar ging het goed. Nadat duidelijk werd dat ik echt een vriendin had, kreeg ik mijn kinderen niet meer te zien.”

Kortweg en zijn ex zijn beiden hogeropgeleid en de beslissing om uit elkaar te gaan „werd door ons beiden gedragen”, zegt hij. Kortweg, die inmiddels ook het ouderlijk gezag heeft, had graag vanuit een meer gelijkwaardige situatie onderhandeld. „Met advocaten aan tafel wordt het ineens heel zakelijk. Dan zijn dat soort uitgangsposities waarin je wel of geen recht hebt om je kinderen te zien heel belangrijk.”

Belang van kinderen

Sebastiaan zou het een „zeer goede zaak” vinden als ongetrouwde vaders die het kind erkennen automatisch gezag zouden krijgen. „Hoe anders was de situatie geweest als ik destijds hierover was geïnformeerd”, zegt de Utrechter. „Vaders bekleden helaas nog steeds een zeer ongelijkwaardige positie, als hun kind niet binnen een huwelijk geboren is. Dat voelt als discriminatie.”

Oost, die ook inmiddels het gezag heeft, vraagt zich echter af of ouderlijk gezag hem veel had geholpen. „Als een moeder een kind bij je weghoudt, dan kan je uiteindelijk weinig doen. Je kan voor de deur stampij lopen schoppen of de politie erheen sturen. Dat is uiteindelijk allemaal niet in het belang van de kinderen.”