Twee miljoen bezoekers bij de buren

De 100.000ste bezoeker aan het Zaans Museum in 2016, afgelopen woensdag, heette Evelien Kristensen en kwam uit Herwijnen. Ze was daarmee niet één van de traditionele bezoekers van de Zaanse Schans: vrijwel allemaal buitenlanders, voor wie dat bezoek vaak onderdeel is van een bustour-voor-een-dag, met daarin ook nog Volendam en Marken. Elk jaar komen er weer meer toeristen naar toe, voor dit jaar worden er twee miljoen verwacht.

Monet in de Zaanstreek

Een kleine overwinning was het daarom wel, voor directeur Jan Hovers van het Zaans Museum. Want als hij tegen gasten zegt dat je „hier in de zomer over de hoofden kan lopen” bedoelt hij met ‘hier’ dus die Zaanse Schans: houten molens, schuren en huizen, allemaal origineel, bijna allemaal groen geschilderd en stuk voor stuk ergens in de afgelopen zestig jaar verplaatst naar deze strook land aan het gelijknamige riviertje.

In het Zaans Museum kwamen vorig jaar niet meer dan 70.000 bezoekers, nog geen 4 procent van het totale aantal bezoekers voor de Schans (1,9 miljoen in 2015). Toch ligt dat museum op hetzelfde terrein. En heeft het sinds vorig jaar juni een echte Monet in huis, De Voorzaan en de Westerhem. Claude Monet schilderde het toen hij in 1871 vier maanden in de Zaanstreek woonde.

Hoe kan het verschil in bezoekersaantallen zo groot zijn?

Eigenlijk zie je het meteen als je aankomt: helemaal achteraan, nog achter de parkeerplaats, staat een massief, grotendeels in ruw beton opgetrokken gebouw. Het Zaans Museum opende in 1998 en ja, het oogt modern en grootstedelijk. Maar in deze context toch vooral ook misplaatst.

„Over smaak valt niet te twisten”, schreef Jan Hovers in het strategie-document dat hij opstelde toen hij twee jaar geleden directeur werd. Hovers (58) komt van het Airborne Museum in Arnhem, waar hij het bezoekersaantal op 100.000 kreeg. „En dat wilde ik weer.”

Lees ook: Zaans Museum koopt schilderij dat Claude Monet maakte op de Zaanse Schans

Waar wel over valt te twisten, schreef hij vervolgens, was die parkeerplaats. Uit het strategie-document: „Alle touringcars staan nu met hun ‘kont’ naar het museum geparkeerd. Ze vormen een buffer tussen Schans en museum.”

Bedoeling is dat die parkeerplaats ergens anders komt te liggen, het liefst aan de overkant van de weg. Dat past dan in de theorie van de directeur dat bezoekers moeten zien dat Zaanse Schans en Zaans Museum „met elkaar verbonden zijn”.

Bezoekers verleiden

Sinds dit voorjaar is die verbinding al groter dan tot nu toe, met de opening op het terrein van de Schans van drie kleine, eigen locaties van het museum: een wevershuis en een kuiperij, waar vrijwilligers in traditionele kostuums laten zien hoe zeildoekweven en vaten kuipen in zijn werk ging. Later kwam daar nog een woonhuis bij, het Jisperhuisje.

Hovers: „Het liefst zou ik willen dat bezoekers hun tocht over het terrein bij het museum beginnen. Dan vertellen we ze aan de hand van onze schilderijen en ons erfgoed eerst over innovaties, over mentaliteit en over cultuur, zeg maar de werkelijkheid achter het archetype.”

Alle touringcars staan nu met hun ‘kont’ naar het museum geparkeerd. Ze vormen een buffer tussen Schans en museum.

Toegegeven, de kans dat hij de bezoekers bereikt die na twintig minuten alweer de bus nemen voor het vervolg van hun tour, is niet groot. Dat het nu toch een beetje is gelukt, komt ook door de introductie van een all inclusive entreekaart, waarmee je behalve het museum ook betaalde locaties op het terrein kunt bezoeken.

En er is meer mogelijk, denkt hij. Dit jaar is de buitenkant van het gebouw voorzien van banieren met afbeeldingen uit de collectie, „daar hebben we de betonnen bovenrand voor gebruikt”.

Nu is het museum aan de beurt. Dat moet „bezoekers gaan verleiden door ‘typisch Hollandse’ werken van kunstenaars van naam te tonen”, heet het in het strategie-document. Hovers: „Schilderijen die in andere musea misschien in het depot liggen, over ambachten, het landschap of de seizoenen.”

En die Monet? Misschien komt daar ook nog een tentoonstelling over, met veel bruiklenen. Bijvoorbeeld over vijf jaar, als het 150 jaar geleden is dat Monet de Zaanstreek bezocht.