In ‘Judas’ draait alles om macht

Op de laatste pagina’s van haar boek Judas richt Astrid Holleeder zich rechtstreeks tot haar broer Willem. „Het breekt mijn hart dat ik jou moet laten opsluiten”, schrijft ze. „Maar geloof me dat ik samen met jou daarbinnen zit.” Het is een treffende samenvatting van de paradoxale verhouding die ze met haar broer heeft. Een verhouding die is ontstaan in een familie, getekend door huiselijk geweld van een tirannieke, alcoholistische vader.

Deze zaterdag verscheen het boek Judas, geschreven door Astrid Holleeder, onaangekondigd in de winkels. Afschuw, liefde en wraak lopen in elkaar over in het boek, dat verhaalt over een familiegeschiedenis die wordt overschaduwd door die ene allesbepalende gebeurtenis: de ontvoering van biermagnaat Freddy Heineken en zijn chauffeur Ab Doderer. Het is een van de meest spraakmakende misdaden die in Nederland is gepleegd, legde de basis voor de criminele carrière van Willem Holleeder en bepaalde de levens van de mensen om hem heen. De naam Holleeder werd een stigma en de buitenwereld rekende de familie af op de daden van Willem.

Het beeld van de familie Holleeder kantelde nadat Astrid en Sonja in het voorjaar van 2015 via interviews in NRC en De Telegraaf naar buiten traden. Directe aanleiding was het feit dat de zussen zich tegen hun broer hadden gekeerd en hun verhaal hadden gedaan bij de politie. Astrid, Sonja en Willems ex-vriendin Sandra Klepper beschuldigen Holleeder van betrokkenheid bij vijf onderwereldmoorden. Een van de slachtoffers is Cor van Hout, Willems jeugdvriend, mede-Heinekenontvoerder en partner van Sonja Holleeder.

Lees ook ‘Mijn broer Willem Holleeder is een psychopaat’

Het boek Judas begint in 2012, het jaar dat Willem Holleeder vrijkomt na zijn gevangenisstraf voor afpersing van onder anderen vastgoedbaron Wim Endstra. Astrid Holleeder beschrijft hoe haar broer zijn publieke imago van ‘knuffelcrimineel’ koestert en tegelijkertijd de mensen om hem heen opnieuw behandelt als bedienden die moeten doen wat hij zegt. In die periode ontstaat het idee om naar de politie te stappen, een proces dat Astrid in detail beschrijft en de ruggengraat vormt van het boek.

Om de familieverhoudingen te schetsen, grijpt ze soms terug op hele intieme gebeurtenissen uit de geschiedenis van haar familie. Treffend is de beslissing van Sonja om haar pasgeboren dochtertje Bo onder te brengen bij een pleeggezin. Sonja en Cor van Hout krijgen samen drie kinderen, Bo is de middelste en lijdt aan het Syndroom van Down. Sonja ziet, ondanks de protesten van haar moeder, geen mogelijkheid om voor Bo te zorgen. Het is de achterkant van een familieleven dat in het teken staat van de misdaad.

Project X

Dit voorjaar ontstond bij Astrid het idee om een boek te maken. Via Telegraaf-journalist John van den Heuvel kwam Astrid terecht bij Oscar van Gelderen van uitgeverij Lebowski. Hij wist het vertrouwen van Astrid te winnen en in drie maanden schreef ze het manuscript voor Judas, zo vertelt zij tijdens een kort gesprek na de lancering. De uitgeverij werkte in het geheim aan het boek, dat in het buitenland werd gedrukt om te voorkomen dat het zou uitlekken. De geheimzinnigheid werd deels gevoed, zo zegt uitgever Van Gelderen, door de vrees dat de advocaten van Holleeder een publicatieverbod zouden eisen. Iets dat niet zal gebeuren, zo bleek zaterdag.

Onder de codenaam Project X werd gewerkt aan de marketing van Judas. Boekhandelaren werden afgelopen week benaderd met de vraag of ze wilden inschrijven op een boek waarvan auteur en onderwerp niet bekend waren. Niemand mocht weten waar het om ging, maar op vrijdagavond half negen zou elke boekhandelaar het in huis willen hebben – zoveel wist uitgeverij Lebowski duidelijk te maken.

Het heeft ze geen windeieren gelegd: na één dag was het boek op. Volgens de uitgever zijn er 80.000 exemplaren geleverd. Het is tekenend voor de reputatie van uitgeverij Lebowski dat zoveel boekhandelaren blindelings meegingen in ‘Project X’. Volgens de meeste boekhandelaren was er enerzijds vertrouwen in de claim van Lebowski dat het hier inderdaad om iets bijzonders ging, anderzijds werd er grote druk op aarzelende boekhandels gelegd. Judas van Astrid Holleeder zal zonder twijfel woensdag op de eerste plek van de bestsellerslijst terecht komen en verdringt daarmee de biografie van Johan Cruijff.

Lees ook Astrid Holleeder overwoog haar broer te vermoorden

Het gevecht binnen de familie Holleeder zal zich later deze maand weer verplaatsen naar de rechtszaal. Na de publicatie en de bijbehorende publiciteit reageerden de advocaten van Willem Holleeder met de mededeling dat het opmerkelijk is dat er een dik boek ligt terwijl de zussen Holleeder „weigeren” vragen te beantwoorden bij de onderzoeksrechter.

De advocaat van de zussen Holleeder stelt dat Sonja Holleeder zich heeft beroepen op haar zwijgrecht bij vragen die gaan over een onderzoek waarin zij in het verleden verdachte is geweest. Zowel de onderzoeksrechter als de rechtbank heeft verzoeken van de verdediging van Willem Holleeder afgewezen om Sonja te dwingen die vragen te beantwoorden.

Lees ook De Holleeders en het Heinekenlosgeld

Het aanbod van Astrid en Sonja om verder te gaan met de verhoren over kwesties waarbij het verschoningsrecht niet speelt, is volgens de advocaat van de zussen afgewezen. Astrid is er naar eigen zeggen klaar voor. Ze heeft haar baan als strafrechtadvocaat opgezegd omdat ze vanwege de dreiging niet meer normaal kan functioneren. „Ik heb alle tijd om te getuigen”, zegt ze. „Hele dagen achter elkaar, als het moet.” Maar ze laat zich niet meer dwingen door haar broer.

In haar boek legt ze uit waarom het zo moeilijk is om te getuigen in de strafzaak tegen Willem. „Ik verklaar niet over een gebeurtenis”, schrijft ze in het nawoord dat gericht is aan haar broer, „maar over mijn leven van alledag.” Het is de ratio achter Judas. „Een politieverhoor, zelfs geen tientallen politieverhoren, kunnen een verklaring opleveren die onze relatie, de complexiteit van jouw persoon en onze gezamenlijke werkelijkheid weergeven.”