De politie moet geen jachttrofeeën twitteren

Een jeugdagent in Barendrecht twitterde maandag deze foto. Bijschrift: „Gisteren zijn een 10, 12 en 16 jarige uit Rotterdam aangehouden terzake fietsendiefstal”.

Het is een ongemakkelijke foto. Omdat de verdachten zo jong zijn. En omdat de fotograaf ze in de rug schoot.

Het Algemeen Dagblad maakte een berichtje over de tweet. En de krant peilde later de reacties, zowel bij ‘het volk’ als bij experts. Die twee planeten konden niet verder uiteen liggen.

De meeste lezers zagen geen probleem: bijna 80 procent van de ruim 13.000 mensen op de poll vond het prima, zo’n kinderfoto.

Als er al iets mis mee was, dan was het dat de gezichten onherkenbaar waren: „Je ziet nog steeds niets”, schreef iemand bijvoorbeeld. „Ik zeg: openbaar aan de schandpaal en handen eraf hakken.”

Bij de experts daarentegen overheerste juist afkeur en afgrijzen. Het Openbaar Ministerie, de Autoriteit Persoonsgegevens, de Kinderbescherming, criminologen, strafrechtadvocaten — ze vonden de foto unaniem geen goed idee.

Vanwege het onschuldbeginsel, bijvoorbeeld: verdachten zijn niet veroordeeld. Verder mag een kind van 10 niet eens vervolgd worden. En welk doel diende de foto? Geen opsporingsdoel, want de jochies waren al opgepakt.

De politie zag het probleem niet zo: de verdachten zijn anoniem in beeld. En de jeugdagent wilde met de foto gewoon „het publiek erop attenderen dat ook jongeren fietsendiefstallen plegen”. In Barendrecht staat de teller voor fietsendiefstal dit jaar op 300. Over de leeftijd van de daders heeft de politie geen cijfers paraat.

Het kwaad was al geschied

Ik aarzelde om de foto hier te plaatsen, hoewel het kwaad natuurlijk al was geschied: de foto stond al in de krant en ging al rond online. En hoewel de kinderen inderdaad niet herkenbaar zijn, voor het brede publiek tenminste.

Maar juist die onherkenbaarheid is het punt. Omdat de jongens anoniem zijn, zien we alleen een algemeen daderprofiel: jonge jochies met capuchontruien.

Wat nu? De wijkagent bellen als ik een jochie met een hoodie door de straat zie lopen?

En ‘capuchontrui’ is voor veel mensen een codewoord voor huidskleur. Op Facebook wist men er wel raad mee. „Wordt alleen maar erger, ook gezien het tintje dat ze hebben. Dat soort begint al op zeer jonge leeftijd de crimineel uit te hangen. En laten we eerlijk zijn, het zijn altijd buitenlanders.”

Als het doel was te informeren, was dit o.a. het resultaat.

Als het nu om één spontane, onhandige tweet ging. De foto is echter geen blooper, maar weloverwogen. Ik vroeg de politie om context, die ze niet wilden geven, behalve dan een verwijzing naar een politiebericht. Daarin staat dat er vooraf door verschillende mensen naar de tweet gekeken is. En ook na de ophef, zei Wim Hoonhout, hoofd communicatie van de politie Rotterdam dat er „weinig mis is” met die foto.

Wat betekent dit voor die 1.800 agenten op Twitter (volgens de laatste cijfers uit 2014 die ik kon vinden). Samen zijn ze een massamedium. Gaan ze vaker foto’s plaatsen van mensen die ze aanhouden?

‘Ga toch boeven vangen’, zegt men vaak over de politie. En ik snap de behoefte om te laten zien dat ze dat ook doen, boeven vangen. Of boefjes.

Het publiek vindt het in elk geval fantastisch. Het volk wil, gezien de reacties, zelfs het liefst Amerikaanse toestanden. Daar, in de VS, zijn de zogeheten ‘mug shots’, arrestatiefoto’s, openbaar.

Het past ook in de schandpaalcultuur van social media. Maar moet je daar aan toegeven?

Be careful what you wish for

Het lijkt me sowieso ineffectief als de politie een wedstrijdje treitervloggen gaat voeren met de jeugd. Dat verlies je.

En voor de burgers: be careful what you wish for. Er is in de VS een industrie gegroeid: websites die arrestatiefoto’s plaatsen van verdachten met naam en toenaam. Ter vermaak. Met in kleine lettertjes dat de schuld niet bewezen is.

En die sites verdienen zo geld: tegen betaling halen ze jouw foto en naam weg.

De agent zelf zei over de foto: „Bij het beeld van de verdachten, moest ik meteen aan de Daltons denken. Ook zij waren nog erg jong.”

En dat hij dan Lucky Luke is? Ik neem tenminste aan dat hij de Daltons bedoelde uit de strip — niet de echte bende, waarvan een beroemde foto bestaat van de vier doodgeschoten leden.

Maar dat is wel precies het ongemak wat de foto teweegbrengt: dit lijkt te veel een jachttrofee.

Moet dit kunnen? Belangrijke vraag. Het antwoord mag in ons land niet afhangen van de vraag of jouw fiets ooit gestolen is.