Onze afweer verzwakt in de winter

In de zomer is ons afweersysteem actiever dan in de winter. Dat verklaart deels waarom mensen vaker ’s winters griep krijgen en verkouden worden. Én het verklaart waarom mensen ’s zomers vaker last hebben van ontstekingen die veroorzaakt worden door een overactief immuunsysteem, zoals jicht.

Dit is een van de inzichten uit een groot Nederlands-Amerikaans onderzoek naar de natuurlijke afweer. Onderzoekers van het Radboud UMC, UMC Groningen en het Broad Institute in de VS willen weten waarom niet iedereen hetzelfde reageert op ziekteverwekkers. Voor het onderzoek werden daarom 500 gezonde vrijwilligers blootgesteld aan dode schimmels, bacteriën en virussen.

De eerste drie publicaties van het project verschijnen deze vrijdag, in het tijdschrift Cell. Ze gaan over de invloed van de omgevingsfactoren, genen en darmbewonende bacteriën op het immuunsysteem.

In een van die studies prikten de onderzoekers de mythe van de ‘sterke weerstand’ door. „Als iemand een goede afweer heeft tegen bacteriën, zegt dat niets over zijn weerstand tegen virussen”, zegt hoogleraar experimentele interne geneeskunde Mihai Netea van het Radboud UMC.

Meer dan een miljoen Nederlanders hadden tussen 1 november 2015 en half februari last gehad van griep of griepverschijnselen. Voor werkgevers een kostenpost. Zieke werknemer? Dit moet je nooit zeggen

Activiteit van immuuncellen

Voor deze eerste publicatieronde maten Netea en zijn collega’s de activiteit van immuuncellen aan de hand van de signaalstoffen (cytokinen) waarmee die cellen communiceren. Ieder mens heeft twee afweersystemen: de aangeboren en de adaptieve afweer. De aangeboren afweer ruimt indringers op zonder onderscheid te maken. De adaptieve afweer past zich aan, en leert ziekmakers herkennen. De witte bloedcellen uit die twee systemen communiceren via signaalstoffen.

Seizoen, leeftijd en geslacht bepalen voor een groot deel hoe witte bloedcellen op een ziekmaker reageren. Of iemand een hoge BMI heeft, en of iemand wel of niet rookt, maakte weinig verschil.

Zo produceren de cellen uit de adaptieve afweer van ouderen minder signaalstoffen dan die van jongere mensen. Mogelijk werken vaccins daarom slechter bij ouderen. Misschien heeft het voor hen meer zin de aangeboren afweer op te peppen, opperen de onderzoekers.

Ook geslacht speelt een belangrijke rol. Bij mannen zijn cellen uit de aangeboren afweer actiever dan bij vrouwen. Dat past bij het beeld dat mannen gevoeliger zijn voor ontstekingsziekten zoals aderverkalking. Bij vrouwen is de adaptieve afweer actiever. Vrouwen hebben juist ook vaker last van auto-immuunziekten zoals reuma.