N’Dji Jockin heeft een truc bedacht om de hele buurt te laten weten dat Donald Trump zijn man is, deze verkiezingen. Niet dat daar veel twijfel over kan bestaan, want hij draagt al een jaar vrijwel elke dag of zijn witte of zijn rode ‘Make America Great Again’ baseballpet. Maar het bestuur van de gated community waar hij woont, heeft hem geboden het ‘Trump-Pence 2016’-verkiezingsbord uit zijn tuin te verwijderen. Ze willen niet dat politieke rivaliteiten in de omheinde villawijk worden uitgevochten. Het moet wel gezellig blijven op de golf & country club.
Julienne en Peter, de ouders van neef N’Dji, met de kleine N’Dji. Oude familiefoto
Daar heeft N’Dji (spreek uit: Oen-jeeh-jeeh) nu iets op gevonden, vertelt hij trots. Elke ochtend rijdt hij in zijn golfkarretje zijn negenjarige zoon naar de halte waar kinderen uit de buurt door de schoolbus worden opgehaald. „En dan laat ik dat karretje daar de hele dag aan de doorgaande weg staan. Met daarop twee affiches: ‘Trump for president’ en ‘Hillary for prison’.” Hij mag dan van Californië naar Florida verhuisd zijn, de anti-autoritaire burgerlijke ongehoorzaamheid is niet verdwenen.
N’Dji Jockin (44) is geen prototypische Trump-supporter. Hij is vrij jong, hoogopgeleid, succesvol, woont in een prachtig huis en groeide op in de buurt van San Francisco. Hij is getrouwd met een immigrante die in de VS is opgeleid tot tandarts. Ze hebben samen een tandartspraktijk opgezet die dertig mensen in dienst heeft. Haar carrière gaat voor en dus neemt hij een groot deel van de zorg van hun zoon op zich. Hij is niet blank. En hij is half-Nederlands. N’Dji is mijn volle neef.
Mijn Amerikaanse neef was toen ik jong was een bron van fascinatie. Er zijn foto’s waar ik als mollige baby en peuter bij een stoere, acht jaar oudere jongen met kroeshaar op schoot zit, maar die ontmoetingen kon ik me niet herinneren. Ik kende alleen de verhalen: N’Dji was het product van mijn oom Peter, die eind jaren zestig naar de VS ging om te studeren, maar in San Francisco verliefd werd op cocaïne en op Julienne, een zwarte activiste die na de burgerrechtenbeweging in een linkse revolutie geloofde. Ze noemden hun zoon in 1972 N’Dji Babatunde Jockin Brown, wat ‘zuiverende excellentie’ zou betekenen. Voor het gemak kort hij dat tegenwoordig af tot Jay.
Naarmate we volwassen werden, zagen en spraken wij elkaar iets vaker, meestal wanneer hij in Europa was. Toen N’Dji zelf vader werd, besloot ik hem op te zoeken in Californië. Het was het weekend voor de verkiezingen van 2008. Overal hing een sfeer van hope en change, zeker in het progressieve Berkeley. In de voortuin van de bungalow stond een ‘Obama-Biden’-bordje, binnen was de televisie afgestemd op de Rachel Maddow Show van de linkse zender MSNBC. Dit, zo wist N’Dji zeker, waren de belangrijkste verkiezingen ooit. Een zwarte man kon tot president worden gekozen. Zijn zoon zou opgroeien in een Amerika waar iemand met een donkere huid en een gekke naam het tot het Witte Huis kon schoppen.
„Ik liet me meeslepen in de symboliek daarvan”, zegt N’Dji nu.
„Obama heeft het land alleen maar zwakker gemaakt en de armoede vergroot, juist onder zwarte Amerikanen. Hij is een grote teleurstelling.”
De Clintons zijn volgens hem corrupt; daarom is Trump „onze laatste kans om het systeem te redden”.
Twee vuurwapens
Dit vertelt hij me als ik hem acht jaar later opnieuw bezoek, nu vlakbij Tampa, Florida. Met de cross country-verhuizing is zijn hele wereldbeeld veranderd, zo blijkt. Hij is lid geworden van de National Rifle Association en heeft om zijn „bezit en gezin te beschermen” twee vuurwapens in huis gehaald. Het is beter als ik niet weet waar die verstopt zijn.
Vanuit progressief Europees perspectief is het makkelijk om te denken: waar is het mis gegaan? Maar dat is te simpel. Ik wil zonder te oordelen begrijpen wat deze seismische verschuiving teweeg heeft gebracht.
Voor een deel, zegt N’Dji, heeft het te maken met zijn levensfase. Hij vat het samen met de Amerikaanse versie van: ‘wie jong is en rechts heeft geen hart, wie oud is en links geen verstand’. Trouwen, een kind, verhuizen naar een rechtsere staat, en vooral geld verdienen en daar belasting over moeten betalen – het maakt dat de voormalige Democraat zich een paar jaar geleden als Republikein liet registreren.
Doorslaggevend was zijn eigen mislukte poging om in 2008 gekozen te worden in de gemeenteraad van Berkeley. In ruil werd hem een bestuursbaantje in het woningtoezicht aangeboden. „Na een paar bijeenkomsten zag ik hoe verrot het systeem was. Toen ik voorstelde een belastingverhoging om de woninginspectie te kunnen betalen te vermijden door een goedkopere inspectiedienst in te huren, werd de vergadering stil gelegd. Ik werd door andere leden onder handen genomen en mijn opmerking werd uit de notulen geschrapt. Anders zou de overheidsvakbond boos worden. Dít is de corruptie en de vriendjespolitiek op microniveau waar Hillary Clinton landelijk mee weg dreigt te komen.”
Hoewel N’Dji bekent dat Trumps omgang met vrouwen hem tegenstaat – „maar zo zijn mannen van zijn generatie” – refereert hij graag aan Clinton als „the bitch”. Het boek Clinton Cash heeft hem definitief van haar slechtheid overtuigd. De auteur, Peter Schweizer, medewerker van de alt-right website Breitbart, beschrijft hoe de Clintons sinds hun vertrek uit het Witte Huis in 2001 rijk zijn geworden. Buitenlandse donaties aan de Clinton Foundation zouden bewijzen dat Hillary zich als senator en minister van Buitenlandse Zaken voor het karretje van Russen, Kazachen en Indiërs liet spannen.
Invloed kopen
Het boek toont nauwkeurig hoe buitenlandse partijen via de Clintons invloed probeerden te kopen, zoals ook is gebleken uit via WikiLeaks gelekte e-mails en verslaggeving van de Associated Press. Minder overtuigend is Schweizers betoog dat Hillary Clinton zich heeft laten omkopen en daarbij nationale belangen verkwanselde, maar N’Dji is daar volledig van overtuigd. Bovendien hoort ze in de cel „voor haar doelbewuste laksheid met, zo niet moedwillige wegsluizing van, staatsgeheime informatie” die ze naar haar eigen e-mail-server liet sturen, vindt hij. „Ik hoor van heel veel mensen dat ze daar boos over zijn”, zegt hij met Trumpiaanse retoriek.
Hierover discussiëren we fel in de auto onderweg naar een Trump-bijeenkomst in een uithoek van Florida; zes uur heen, zes uur terug. N’Dji’s Duitse vrouw en zijn vader Peter, mijn oom, zijn ook mee. Peter woont alweer bijna dertig jaar in Europa en zegt geen idee te hebben wat zijn zoon „bezielt”. Moeder Julienne heeft me verteld dat ze „geschokt” is door Trump, maar nog meer door haar eigen zoon die op hem stemt.
Behalve over de sportprestaties van hun (klein)zoon praten we de hele reis over niets anders dan politiek. Het gaat over verschillen van mening – mag je schieten op immigranten die illegaal de grens over komen, bijvoorbeeld. Maar nog vaker hebben we ‘een verschil van feiten’. Terwijl het Amerikaanse bbp volgens officiële cijfers al jaren licht groeit en de werkloosheid sinds 2009 gehalveerd is (van 10 naar 5 procent), is de economie er volgens N’Dji „erger aan toe dan ooit”. Mijn suggestie dat je niet feitelijk kunt vaststellen dat Clinton corrupt is als ze daarvoor niet vervolgd wordt, laat staan veroordeeld is, wordt schaterlachend ontvangen; de FBI heeft haar alleen uit de wind gehouden door de onvoorwaardelijke steun van „de media” die leugens verkopen om de liberal elite in het zadel te houden.
Ik ben van ‘de media’. Nu word ik in de hoek gezet als een soort dader, zoals ook Trump tijdens zijn bijeenkomsten het publiek opstookt om zich tegen journalisten te keren. Ik probeer N’Dji duidelijk te maken dat de meeste journalisten die ik ken integere mensen zijn, die zich niet moedwillig voor een karretje laten spannen. En dat mijn vak niet bepaald een snelweg naar roem, macht en geld is. Misschien valt het in Nederland wel mee, reageert N’Dji, maar hier zijn bijna alle media corrupt, bevooroordeeld en schoothondjes van de zittende macht. „De financiële belangen zijn hier nu eenmaal groter.”
Als ik hem vraag waarom hij uitgaat van het slechtste in de mens, constateert hij dat „er in dit land vrouwen zijn die hun 2-jarige dochter verkopen voor een shot crystal meth”.
Zelf Fox News heeft hem bedonderd. De enige televisiezender waar hij nog naar wil kijken, blijkt één van de grootste Clinton-donateurs ooit. Eigenlijk vertrouwt mijn neef alleen Breitbart nog, dat kritiekloze Trump-propaganda produceert, en een paar obscuurdere websites. „Natuurlijk hebben die ook een politieke agenda, maar ze vertellen míjn versie van de waarheid.” Het is alsof we niet alleen in verschillende delen van de wereld zijn opgegroeid, maar in parallelle universa wonen.
Deplorables
Op de Trump rally, in een hal waar normaal ijshockey wordt gespeeld, zijn zeker 10.000 fans afgekomen. Het is er relatief ingetogen. Geen gejoel over een muur die Mexico gaat betalen, geen „lock her up”-spreekkoren. Maar het contrast met de Clinton-bijeenkomst die ik een paar dagen eerder in Florida bezocht is groot. Daar kwamen maar een paar duizend mensen en het enthousiasme spatte er niet bepaald vanaf. Trump maakt iets los, bij mensen die Clinton „een stelletje deplorables” [sneue types] noemde en die in Trump een legitimatie zien om al hun hatelijkheden te spuwen. Maar ook bij mensen als mijn neef en zijn vrouw, wier steun voor Trump voortkomt uit oprechte zorgen. Hun is niet aan hun verstand te brengen dat zijn ‘oplossingen’ discrimineren of onrealistisch zijn. N’Dji heeft zich in al Trumps beleidsplannen verdiept en is het „honderd procent eens met alles: belastingen, het opzeggen van internationale verdragen, energie, onderwijs en migratie”.
Als N’Dji over de mogelijkheid – „zekerheid” – van een president Trump praat, zegt hij altijd „Trump zal”: armoede oplossen, oorlogen beëindigen, illegale immigratie stoppen, het leven van zwarte Amerikanen in de binnensteden beter maken. Als vaststaand feit. Als ik hem erop wijs dat hij toch vooral teleurgesteld is in Obama om diens niet nagekomen beloften, glimlacht hij minzaam. Dat zijn vorige messias gefaald heeft, wil nog niet zeggen dat de nieuwe feilbaar is.
„Zelfs als Trump de helft waarmaakt van wat hij belooft, zal hij een betere president zijn dan de meeste.”
Opmerkelijk voor een Republikeinse presidentskandidaat is dat Trump hier maar één keer God aanhaalt. „Ik zal de beste president zijn die God ooit geschapen heeft”, roept hij, en hij draait een pirouette om applaus in ontvangst te nemen. De afwezigheid van religieus moralisme is één van de redenen dat Trump al tijdens de voorverkiezingen N’Dji’s favoriet was. Mijn neef is er niet tegen dat homoseksuelen trouwen, maakt geen principekwestie van abortus en is erg voor de legalisatie van marihuana. Hij is niet conservatief, sterker nog, hij noemt zichzelf „een populist”.
Trump is waarop hij gewacht heeft, „iemand die onverbloemd zegt dat Amerikaanse belangen voor alles gaan” en daarmee een tegenstelling creëert tussen ‘ons’ en ‘de ander’. Hij is ook blij dat in Europa vergelijkbare politici populair zijn, en vindt de Brexit een verstandig besluit. Want wij en de ons omringende landen zijn „vreselijk naïef” over de bedreiging van immigratie.
Natuurlijk, Trump is een kandidaat „met gebreken”, een ouderwetse seksist met een „extreem temperament”. Maar dat verbleekt bij wat Clinton heeft gedaan in al die jaren dat ze macht had, zegt hij. „We moeten ongegeneerd nationalistisch durven zijn. Want het zijn juist onze arme, onopgeleide arbeiders die de prijs van immigratie betalen. Ik ben er van overtuigd dat Trump een record aantal zwarte stemmen zal halen voor een Republikein.”
Maar hoe zit het dan met de peilingen die het tegendeel aangeven? „Die zijn net zo bevooroordeeld als de media.” Alle instituties moeten gewantrouwd worden, want ze spannen samen. Als Trump verliest, is het door fraude. „Vind je het niet verdacht dat een Britse man die in het bestuur zit van George Soros’ stichting de stemmachines heeft geleverd in een aantal cruciale staten?” Het is de laatste alt right-complot-theorie over mogelijke fraude tijdens de verkiezingen.
Gesneuvelde vriendschap
Vlak nadat de opname uitlekt waarin Trump opschept over wangedrag tegen vrouwen, komt N’Dji met zijn zoon bij mij langs in Washington. Hij is fel tegen politieke correctheid, maar met een negenjarige erbij zeggen we niet hardop waar Trump vrouwen precies wilde grijpen. De laatste keer dat N’Dji in de hoofdstad was ging hij na een Trump-bijeenkomst iets drinken met een oude vriend. De politieke discussie liep zo hoog op dat glazen én de vriendschap sneuvelden. Hij heeft meer vrienden verloren vanwege zijn steun voor Trump, vertelt hij.
„Terwijl ze allemaal voor Bernie Sanders waren, die volgens mij meer beleid gemeen heeft met Trump dan met Clinton.”
Niet alle vriendschappen zijn bestand tegen het leven in verschillende werkelijkheden. Ik vraag me af of die geheeld kunnen worden als deze knotsgekke campagne voorbij is. Toch is Trump niet de oorzaak dat mensen niet meer op één golflengte zitten, hij heeft het alleen pijnlijk blootgelegd.
We bezoeken de monumenten van legendarische presidenten: Jefferson, Lincoln, Roosevelt. In N’Dji’s fantasie zou Trump hier later tussen passen, als redder van de natie. We lopen langs de vijver waar in 1963 Martin Luther King Jr’s ‘I have a dream’-toespraak te horen was. Sommige mensen kijken raar op van N’Dji – een zwarte man in het progressieve Washington met een Trump-pet op. „Ik draag die pet bewust bijna altijd, om die reactie uit te lokken”, zegt hij.
„Ik wil dat mensen zien dat Trump een veel diversere aanhang heeft dan je in de media ziet, en dat anderen er ook voor uit kunnen komen dat ze op hem stemmen. Mensen die mij niet kennen zien een zwarte man die Trump steunt. Mensen die mij wel kennen zien geen vrouwenhater; ik ondersteun mijn vrouw in het opzetten van haar eigen bedrijf. Ik ben het levende bewijs dat Clintons enige argument tegen Trump geen stand houdt: zijn aanhangers zijn géén ‘sneue types’.”
In de oorspronkelijke versie van dit artikel was de voornaam van de moeder van N’Dji verkeerd gespeld. Zij heet Julienne, niet Julianne.