Is het ongezond om op hoge hakken te lopen?

Vermoeide en pijnlijke voeten en benen. Vrouwen die lang op hoge hakken hebben moeten lopen, weten er alles van. Op den duur zou het zelfs schadelijk zijn voor je rug, je knieën, en je voeten. Veel last voor weinig baat, zo lijkt het.

Artsen waarschuwen al eeuwen voor het gevaar van hoge hakken. De Nederlandse anatoom Pieter Camper bijvoorbeeld fulmineerde in 1781 al tegen de hoge hak, die toen voor dames in de mode kwam. In zijn Verhandeling over den besten schoen schrijft Camper dat door de onnatuurlijke verhoging van het zwaartepunt vrouwen niet meer stevig kunnen staan, waardoor zij ‘geduurig zwikken’ en ‘geneigdheid tot vallen hebben’. Verderop schrijft hij: ‘Het is meer dan waarschijnelijk, dat zij om die zelfde rede zeer dikwijls den knieschijf breeken’.

Die grotere kans op ongelukken wordt bevestigd door moderne statistieken. Uit ongevalsregistratie uit de Verenigde Staten blijkt dat tussen 2002 en 2012 jaarlijks gemiddeld zeven op de 100.000 vrouwen bij de dokter belanden door een hogehakkenongeluk (The Journal of Foot and Ankle Surgery, 2015). Meestal ging het om een verstuikte enkel, maar soms ook om botbreuken door een val.

Er geldt ook: hoe dunner de hak, hoe lastiger het lopen is. Het evenwicht is op naaldhakken moeilijker te bewaren dan op blokhakken. De drager verliest aan stabiel contact met de ondergrond, en het risico wordt groter dat de hak blijft steken in bijvoorbeeld een spleet tussen vloerplanken. Ervaring en gewenning verminderen de kans op ongelukken aanzienlijk. Uit de Amerikaanse statistieken bleek dat jonge vrouwen het grootste risico hebben op hakongelukken.

Dat hoge hakken extra balanceertrucs vergen, is appeltje-eitje. Het zwaartepunt van het lichaam komt hoger te liggen en dat vraagt om compensatie. De billen gaan naar achter en de borsten meer vooruit. Het lopen op hakken kost meer inspanning omdat meer spieren aangespannen moeten zijn om het evenwicht te bewaren. Vrouwen op hoge hakken lopen langzamer en maken kortere pasjes; niet met opzet, dit is onder deze omstandigheden nu eenmaal het meest energie-efficiënt.

Maar hoe zit het met de langetermijngevolgen? Is het echt slecht voor de rug en onderste ledematen?

Het onderzoek op dit gebied gaat gebukt onder het beperkte aantal proefpersonen, waardoor de bewijskracht niet sterk is. De meeste studies baseren hun conclusies op niet meer dan tien vrouwen.

Amerikaanse onderzoekers van Stanford University onderzochten wat het effect van hoge hakken is op de kuitspieren (Journal of Theoretical Biology, 7 november 2014). Met name de oppervlaktekuitspier, de ballon aan de achterkant van het onderbeen, blijkt bij het regelmatig dragen van hoge hakken flink te verkorten, concluderen zij op basis van uitgebreid onderzoek bij één (!) 20-jarige vrouw. Die verkorting is in principe omkeerbaar, maar voor vrouwen die veel hoge hakken dragen, kan het pijnlijk worden om dan nog op platte schoenen of blote voeten te lopen.

Hoge hakken hebben ook effect op de doorbloeding van de onderbenen. Braziliaanse onderzoekers testten het effect van verschillend schoeisel bij dertig jonge vrouwen (Journal of Vascular Surgery, 2012). Hun conclusie: hoe hoger de hak, hoe minder de pompfunctie van de kuitspieren en hoe meer bloed er in het onderbeen achterblijft. Dat zou op den duur het risico op bijvoorbeeld spataderen kunnen verhogen, schrijven de wetenschappers.

Epidemiologische studies, die wel over grote getallen gaan, leveren vage constateringen over dit onderwerp, bijvoorbeeld dat op latere leeftijd voetproblemen (likdoorns, ingegroeide nagels, pijnlijke vergroeiingen) bij vrouwen vaker voorkomen dan bij mannen. Of daar de hak schuld aan heeft, is echter niet aangetoond; te krappe schoenen of brozere botten zouden even goed verklaringen kunnen zijn.

Een definitief antwoord op de vraag hoe nadelig hoge hakken zijn voor het gestel heeft de wetenschap nog niet. Maar wat in ieder geval wel blijkt uit het stapeltje recente wetenschappelijke hogehakkenliteratuur: alle effecten nemen toe met de hoogte van de hak.