Thailand rouwt en houdt zijn adem in

Pensvi Wiroj (46) ploft in de sofa van haar kapsalon in de wijk Pathum Wan in Bangkok. „Het is alsof mijn vader dood is”, zegt ze en wrijft in haar ogen. „Ik huil alleen maar. Nergens heb ik zin in.” Haar collega Dalin Homtomlom (25) knikt heftig. „De koning hielp mensen uit elk deel van Thailand: als ze geen water hadden, of hun huur niet konden betalen”, zegt ze. „Hij was familie.”

De dood van de Thaise koning Bhumibol Adulyadej donderdag op 88-jarige leeftijd heeft het land in diepe rouw gedompeld. Vertwijfeld vragen Thai zich af hoe het verder moet met hun land in het Bhumibol-loze tijdperk. Maar ook diplomaten en burgerrechtenactivisten vragen zich af of het wegvallen van Bhumibol betekent dat de generaals die het land sinds twee jaar besturen, de ontstane onzekerheid omtrent de opvolging zullen aangrijpen om nieuwe democratische verkiezingen nog langer uit te stellen.

Lees ook: In Beeld: Thailand rouwt om koning Bhumibol

Vlaggen hangen halfstok, feesten en bruiloften worden afgezegd. De Thaise bevolking draagt een maand lang zwarte kleding, en beelden van de koning zijn te zien op alle tv-zenders en in stations en winkelcentra. Straatventers, die zwarte t-shirts, ansichtkaarten en fotoboeken van de koning verkopen, doen goede zaken.

Massa's in de zon bij Grand Palace. Volgens lokale autoriteiten zouden zo'n 5.000 politiemensen zijn ingezet #bangkok #death #bhumibol pic.twitter.com/5S2NgRljnA

— Sterre van der Hee (@SterrevdH) October 14, 2016

Vakantiegangers, die het advies hebben gekregen geen kritiek te uiten op het koningshuis en weg te blijven van feestelijkheden, lijken vrijdag het anders zo toeristische gebied in het centrum te mijden. Als een Poolse vrouw, gekleed in roze t-shirt, toch een foto van de menigte wil maken, raakt een oudere Thaise dame overstuur. „Haal dat meisje weg”, roept ze, terwijl ze wild om zich heen kijkt. „Je kunt dat niet doen. Je moet haar weghalen. We zijn zo verdrietig.”

Het massale rouwbetoon was voor de troonopvolger, prins Vajiralongkorn, aanleiding zijn kroning voor onbepaalde tijd uit te stellen. Hij wil „enige tijd nemen om te rouwen, met de bevolking van Thailand”, verklaarde premier Prayuth Chan-ocha, de generaal die twee jaar geleden in een coup de feitelijke macht greep.

Lees ook: Necrologie koning Bhumibol

De persoon van de 64-jarige kroonprins is voor Thai maar ook voor velen in het buitenland een bron van zorg. Vajiralongkorn geniet op geen stukken na het morele gezag en de populariteit van zijn als een halfgod vereerde vader, die het land de laatste decennia ondanks hevige spanningen bijeen hielp houden. De kroonprins, opgeleid als luchtmachtpiloot, heeft daarentegen nooit bijster veel belangstelling getoond voor staatszaken. Liever reed hij in snelle auto’s en zat hij achter vrouwen aan. Driemaal trouwde hij, driemaal ook scheidde hij weer.

Foto Madaree Tohlala / AFP

Lievelingspoedel

Een vreemde indruk maakte dat hij zijn lievelingspoedel de rang van luchtmachtmaarschalk gaf en bij de dood van het beestje vier dagen van boeddhistische begrafenisriten liet houden. Opzien baarde voorts een uitgelekte video uit 2007 van het verjaarsfeestje van zijn toenmalige vrouw waarin zij in slechts een G-string gehuld was, een geklede Vajiralongkorn pijp rokend aan haar zijde. Weliswaar hebben veel Thai deze filmpjes nooit bekeken, mede uit vrees voor strenge straffen wegens majesteitsschennis, maar ook zonder kennis van het filmpje vragen veel Thai zich of Vajiralongkorn wel een geschikte vorst is.

Bhumibol had door de jaren heen zoveel gezag opgebouwd dat hij op kritieke momenten machtige generaals en politici voor het oog van de natie tot de orde kon roepen, al gaf hij naar verluidt zijn zegen aan de coup van de huidige machthebbers. Maar zal zijn zoon ook zo boven de partijen kunnen staan als het landsbelang dat vergt?

Uit uitgelekte Amerikaanse diplomatieke berichten uit 2009 bleek dat ook de Amerikanen ernstige twijfels hebben over de kroonprins. Een kopzorg voor de VS en andere landen is daarnaast de groeiende invloed van China op Thailand. Veelzeggend is dat Thailand de laatste jaren bij herhaling Chinese dissidenten en oppositiefiguren heeft opgepakt en – op verzoek van Beijing – heeft teruggestuurd. Ook economisch zijn de banden tussen beide landen de laatste jaren snel intensiever geworden.

Premier Prayuth verklaarde donderdag dat het handhaven van de veiligheid in het land zijn hoogste prioriteit is. Uit angst voor ongeregeldheden is het leger in verhoogde staat van paraatheid gebracht.

Thailand draagt zwart vandaag. En de komende 29 dagen. #thailand #bhumibol #death pic.twitter.com/YIECGqh8yS

— Sterre van der Hee (@SterrevdH) October 14, 2016

Intense verdeeldheid

Handhaving van de orde met harde hand kan op termijn echter de intense verdeeldheid in het land niet verhullen. Veel Thai vrezen dat na de rouwperiode oude tegenstellingen weer in alle hevigheid zullen opborrelen, met name die tussen het minder ontwikkelde maar volkrijke noorden en het tamelijk welvarende Bangkok, waar een gevestigde elite van oudsher de dienst uitmaakte.

Grote vraag is met name of de aanhangers van de afgezette premier Thaksin Shinawatra en diens later eveneens afgezette zuster Yingluck uit het noorden zich opnieuw zullen gaan roeren. Hun zogenoemde roodhemden hebben het afgelopen decennium bij herhaling slag geleverd in Bangkok met de aanhangers van de oude elite, die zich hulden in geel, de kleur van het koningshuis. Bij verkiezingen bleek de partij van de Shinawatra’s keer op keer de sterkste, maar steeds stuitte hun regering op hevig verzet van hun ‘gele’ tegenstanders in Bangkok en omgeving.

De koning heeft zo veel gedaan voor het Thaise volk.

Voorlopig staat alles in Thailand echter nog in het teken van de rouw. In het centrum van Bangkok zijn vrijdag veel wegen afgezet om ruimte te bieden aan de processie: het verplaatsen van het lichaam van de koning van het ziekenhuis naar het Koninklijk Paleis. Langs de kant zitten tienduizenden, donker geklede mensen, toegestroomd uit alle delen van de stad. Tegen de middag, als het ruim 33 graden wordt, steekt een zee van parasols en paraplu’s boven hen uit. Opvallend is de stilte in de mensenmassa: uitgelaten gedrag is uit den boze.

Sitanan Pinsuran (26) uit Bangkok zit met haar familie in de menigte, onder een zwarte paraplu. „Ik ben sprakeloos”, zegt ze. „De koning heeft zo veel gedaan voor het Thaise volk. Ik wil hier zijn om hem de laatste eer te bewijzen.” Dat ze daadwerkelijk het Koninklijk Paleis in kan, waar de Thaise bevolking condoleances kan aanbieden, verwacht ze niet: mensen staan er vanaf acht uur ’s ochtends in de rij. „Maar ik blijf zeker tot vanavond.”