Iedere serieuze muzikant is schatplichtig aan Bob Dylan

Bob Dylan vond het eigenlijk maar onzin, dat zijn naam al zeker twintig jaar rondging als kandidaat voor de Nobelprijs voor de Literatuur. In 2001, toen hem bij een persconferentie ter gelegenheid van zijn album Love and Theft werd gevraagd of hij de discussie rond zijn nominatie volgde, zei hij: „Ik heb er iets over gehoord. Dat zou me in dezelfde categorie plaatsen als Ernest Hemingway en John Steinbeck. Ik weet niet zeker of ik in dat gezelschap thuishoor.”

De Zweedse Academie denkt daar anders over en kent hem de prijs toe wegens „nieuwe poëtische uitdrukkingen binnen de Amerikaanse zangtraditie”. Met zijn grensverleggende en invloedrijke oeuvre geldt Dylan (75) als de man die in de vroege jaren zestig een nieuwe intelligentie door de popmuziek laat waaien. Zijn songteksten zijn poëtisch, surrealistisch, ver weg van de gangbare praktijk van rimpelloze liefdesliedjes en voorzien van nieuwe relevantie met betrekking tot maatschappelijke ontwikkelingen. Met kritische songs als ‘Blowin’ In The Wind’ en ‘A Hard Rain’s A-Gonna Fall’ geeft Dylan een stem aan de protestgeneratie.

Troonopvolger van ‘beat poets’

Zelf houdt hij zich verre van het begrip ‘protestzanger’ en noemt hij zich liever een ‘song and dance man’. Bob Dylans muziekpraktijk is diep geworteld in de Amerikaanse folk- en bluestraditie. Op zijn debuutalbum zingt hij nog vooral traditionals, naast zelfgeschreven nummers als ‘Song for Woody’ waarmee hij zijn schatplichtigheid aan folkzanger Woody Guthrie betuigt. Dylan laat zich gelden als een natuurlijk troonopvolger van ‘beat poets’ als Jack Kerouac en Allen Ginsberg. Als hij niet op zijn gitaar speelt, is hij bijna altijd te vinden achter een typemachine, waar hij zijn associatieve, woordrijke en oorspronkelijke teksten in een stream of consciousness op het papier laat ratelen.

Lees de analyse van Pieter Steinz: Bob Dylan wilde altijd de outsider zijn

Met nummers als ‘The Lonesome Death of Hattie Carroll’ haakt Dylan in op actuele gebeurtenissen. Gaandeweg vindt hij zijn stem in teksten waarin hij een eigen wereld creëert, met als voorlopig hoogtepunt het bloemrijke klankgedicht ‘Like a Rolling Stone’ waarmee hij in 1965 de toppen van de hitparades haalt. De overstap van akoestische naar elektrische muziek is controversieel, want puristen vinden dat Dylan zijn folkwortels verloochent. Dylan maakt zijn teksten steeds dienstbaarder aan de muziek, met het woordloze ‘Wigwam’ uit 1970 als nadrukkelijke boodschap aan fans die hem bepaalde regels op willen leggen.

Bob Dylans muziek ademt vrijheid, dichterlijke inspiratie en een eigenzinnige visie op de tijdgeest. Met de door persoonlijke omstandigheden geïnspireerde albums Blood on the Tracks en Desire ontstijgt hij aan de navelstarende popcultuur van de jaren zeventig, met bevlogen vertellingen uit de imaginaire western die zijn leven als publieksschuw popster geworden is. Met ‘Hurricane’ en ‘George Jackson’ keert Dylan nog eenmaal terug naar individueel getint maatschappelijk protest. Met songs als ‘Blind Willie McTell’ (1991) en ‘The Levee’s Gonna Break’ (2006) wordt hij in latere jaren een chroniqueur van een Amerika dat er niet meer is, inhakend op zijn teruggevonden liefde voor oude muziekstijlen als blues en western swing.

Visionair tekstschrijver

Gevraagd of hij zich als een dichter beschouwt, zegt Bob Dylan in 2001 dat hij zich gebonden voelt door de eisen die de muziek aan hem stelt. „Ik ben niet iemand die zomaar teksten op papier zet. Al mijn woorden zitten in mijn songs. Een popsong moet aan bepaalde voorwaarden voldoen en het heeft geen zin om er een ideologische lading aan te verbinden. Ik weet dat mensen hun idealen op mijn muziek projecteren, maar zelf hou ik me daar verre van.”

Dylans naam werd dit jaar niet als favoriet voor de Nobelprijs genoemd bij wedkantoren, omdat het een onverwacht moment is om de 75-jarige popveteraan te lauweren. Zijn laatste twee albums staan in het teken van bestaande songs die door Frank Sinatra bekend werden gemaakt en zijn laatste album met eigen materiaal stamt uit 2012. Het is dan ook zijn complete oeuvre dat geëerd wordt, en de invloed die Bob Dylan gehad heeft op iedere muzikant die zich na 1962 singer-songwriter heeft durven noemen. Dylan is de meester, een visionair tekstschrijver en de zanger die de popmuziek hersens en een geweten gaf.