Risico’s van voetballen op kunstgras nog onbekend

Een kunstgrasveld kan wel tegen een stootje. Het is „intensiever” te gebruiken dan een natuurgrasveld, zegt de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB). Niet zo vreemd dus, dat er de afgelopen jaren zoveel meer van dit soort velden zijn bijgekomen in Nederland – inmiddels ongeveer tweeduizend, eenvierde van het totaal aantal voetbalvelden van clubs die bij de KNVB zijn aangesloten.

Maar wat nu als die velden een gevaar zijn voor de gezondheid van de gebruikers? Woensdag kaartte het televisieprogramma Zembla aan dat er nooit goed onderzoek is gedaan naar de gezondheidseffecten van de rubberkorrels die over de velden worden uitgestrooid – ‘rubbergranulaat’. Terwijl er in het materiaal sporen van kankerverwekkende stoffen zitten. Aanstaande maandag gaat de KNVB om de tafel met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en kunstgrasfabrikanten om te praten over de bevindingen van Zembla.

1| Zijn de rubberkorrels gevaarlijk?

Mensen die op een kunstgrasveld spelen, kunnen met rubbergranulaat in aanraking komen via de huid, door het inhaleren van de stof of doordat opvliegende korrels in de mond belanden. Uit rubbergranulaat komen onder meer polycyclische aromatische koolwaterstoffen (pak’s) en weekmakers vrij. Pak’s en sommige weekmakers kunnen kankerverwekkend zijn.

Maar, zegt de KNVB, de stukjes rubber in kunstgrasvelden moeten gewoon voldoen aan wettelijke normen. „Dat geldt ook voor andere rubberen producten in de maatschappij, waaronder fopspenen, speelgoed en telefoonhoesjes.” De KNVB vertrouwt hierbij op het oordeel van het RIVM. „Het RIVM heeft op basis van meerdere onderzoeken vastgesteld dat er bij het sporten op met rubberkorrels ingestrooide kunstgrasvelden geen gezondheidsrisico is te verwachten door blootstelling aan gevaarlijke stoffen.”

2| Wat is dan het probleem?

Er is kritiek op de onderzoeken waar het RIVM zijn oordeel op baseert, met name op dat van Industox. Dat bedrijf deed in 2006 onderzoek naar de mate waarin spelen op een kunstgrasveld voetballers blootstelt aan de kankerverwekkende pak’s. De urine van slechts zeven voetballers werd getest. „Dat onderzoek moet je eerder zien als een aanvulling”, zegt toxicoloog Frans Jongeneelen, die destijds de leiding over het onderzoek had. „Er waren al bureaustudies van andere partijen waarin het gezondheidsrisico van pak’s is beoordeeld.” De resultaten van de belangrijkste onderzoeken zijn geruststellend, zegt Jongeneelen.

Maar naast pak’s zitten er sporen van veel andere stoffen in rubberkorrels, zegt Jongeneelen. „Dat kan leiden tot blootstelling aan een cocktail van stoffen in lage concentraties. Het gezondheidsrisico van de blootstelling aan deze cocktail van stoffen is niet scherp in beeld.”

3| Kunnen kinderen dit weekend nog veilig naar voetbal?

„Er is nu geen reden om te stoppen met sporten op deze velden”, zegt het RIVM in een reactie op de uitzending van Zembla. De Europese Commissie was al een nieuw onderzoek gestart naar het gezondheidsrisico van spelen op kunstgrasvelden. De uitslag wordt volgend jaar bekend. Ook in de VS is afgelopen februari een grootschalig onderzoek naar rubbergranulaat gestart.

Jongeneelen vindt dat grootschalig epidemiologisch onderzoek noodzakelijk is. „Er moet onderzoek gedaan worden naar mensen die langdurig zijn blootgesteld aan kunstgras, het is de enige manier om een sluitend antwoord te geven.” Dat zulk onderzoek niet is gedaan vindt vindt Jongeneelen te begrijpen. „Kunstgras wordt pas kort gebruikt.” Hockeyen kan trouwens nog wel met een gerust hart: op die velden liggen geen rubberkorrels.

4| Waarom worden de stukjes rubber over voetbalvelden uitgestrooid?

Door de rubberkorrels krijgt het kunstgrasveld dezelfde eigenschappen als een normaal grasveld, zegt de KNVB. De balsnelheid is hetzelfde en je kunt er slidings op maken. Rubbergranulaat wordt meestal gemaakt van oude rubberproducten, zoals autobanden. Dat materiaal moet volgens Europese richtlijnen worden hergebruikt; ook een belangrijke reden om de korrels over kunstgrasvelden uit te strooien.

5| Is er een alternatief?

Ongeveer 90 procent van de 2.000 kunstgrasvoetbalvelden in Nederland is gemaakt met onder meer rubbergranulaat. In de loop der jaren zijn er volgens de KNVB alternatieven ontwikkeld, zoals kurk en synthetisch rubber. Die alternatieven zijn meestal beter voor het milieu maar vaak wel duurder.