Polen verwerpt strengere abortuswet na ‘zwart protest’

„Laat hen zich vermaken”, zei de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Witold Waszczykowski maandag nog over de tienduizenden Poolse vrouwen die, gekleed in het zwart, de straat op gingen tegen een wetsvoorstel voor een bijna-totaalverbod op abortus.

„Als iemand gelooft dat er geen grotere zorgen zijn in Polen, laat ze dan hun gang gaan.”

Een halve week later is de toon omgeslagen bij de nationaal-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Donderdag verwierp het Poolse parlement, waar PiS een absolute meerderheid heeft, het controversiële wetsvoorstel. Dat beschouwde de partij twee weken geleden als basis om de bijzonder strikte Poolse abortuswet nog strenger te maken.

Volgens het voorstel, waarvoor de conservatieve groep Ordo Iuris 450.000 handtekeningen inzamelde, zouden de criteria voor abortus worden beperkt: alleen bij levensgevaar voor de moeder zou de ingreep nog legaal blijven. Nu is abortus nog mogelijk in geval van verkrachting, om de gezondheid van de moeder te beschermen en bij ernstige aandoeningen van de foetus. Ordo Iuris wilde bovendien gevangenisstraffen tot vijf jaar voor het plegen van de ingreep.

Het ‘zwarte protest’ dat maandag oplaaide in het hele land, de culminatie van een reeks soortgelijke demonstraties over de afgelopen maanden, „gaf ons te denken en bracht ons zeker nederigheid bij”, zei vice-premier Jaroslaw Gowin aan de vooravond van de stemming.

Zo moeten PiS en zijn doorgaans onverzettelijke voorzitter Jaroslaw Kaczynski – door velen gezien als de machtigste man in Polen – voor de eerste keer buigen voor de publieke opinie. Het kabinet was eerder al in aanvaring gekomen met de oppositie en de Europese Commissie als gevolg van een politieke zuivering van de staatsmedia en een reeks wetsveranderingen die het grondwettelijke hof dreigen te verlammen. Maar de protesten daartegen leek weinig indruk te maken op de partijtop.

Aandoeningen bij de foetus

Dat is nu anders. Voor de zomer gaf Kaczynski aan het anti-abortusvoorstel van Ordo Iuris te steunen. Nadat een meerderheid van het electoraat zich de afgelopen maanden in de peilingen en op straat uitsprak tegen een dergelijk vergaand verbod, werd ook de PiS-retoriek terughoudender. De verwachting was dat de partij het voorstel zou afzwakken en zich zou richten op het inperken van zogenaamde ‘eugenetische’ ingrepen: abortus in geval van ernstige aandoeningen bij de foetus, zoals Down-Syndroom.

Lees ook: Poolse conservatieven hebben abortus in het vizier

Dat het zo abrupt ging, na een onverwachte parlementaire debatzitting woensdagnacht, duidt erop dat het verzet heviger was dan verwacht. „De publieke opinie in acht nemend, kwamen we tot de conclusie dat dit een factor zou zijn die contraproductieve gevolgen zou hebben”, zei Kaczynski donderdag.

Bronnen binnen de PiS-leiding maakten tegenover Poolse media duidelijk dat de discussie wat hen betreft nog niet voorbij is. Zij werken naar eigen zeggen aan een nieuw project dat er nog steeds op gericht is om het recht op abortus in geval van aandoeningen bij de foetus in te perken.