Krimgoud als ‘hete aardappel’

„Het Allard Pierson Museum behandelt het cultureel erfgoed uit de Krim als een hete aardappel, en die steekt ze nu stevig in de keel. Het museum stikt er bijna in.” Dat zei Maarten Sanders, advocaat namens de staat Oekraïne, woensdag tijdens de rechtszaak waarin Oekraïne de honderden kunstvoorwerpen opeist uit vier Krim-musea, ook wel het Krimgoud genoemd, die door het Allard Pierson Museum in Amsterdam in bewaring worden gehouden. De kunstvoorwerpen en sieraden, onder meer van goud, maakten deel uit van de expositie De Krim, goud en geheimen van de Zwarte Zee.

Tijdens die tentoonstelling werd de Krim door Rusland ingelijfd en na de afloop op 31 augustus 2014, eisten zowel Oekraïne als de vier Krimmusea die de kunst aanleverden de goudschat op. Het Allard Pierson Museum was bevreesd voor claims van de ene partij als het de goudschat aan de andere partij zou geven, en is daarom naar de rechter gestapt. Het museum, onderdeel van de Universiteit van Amsterdam, vindt het niet verantwoord een beslissing te nemen.

Voor Sanders en zijn collega Gert-Jan van den Bergh was het namens de staat Oekraïne zonneklaar: „Het land van oorsprong van de goudschat is Oekraïne.” Kiev heeft volgens hen het wettelijke recht de goudschat op te eisen, op basis van onder meer Unescoverdragen, omdat de Krim bezet gebied is. Dat het Allard Pierson geen keuze durfde maken, begrijpen de raadsmannen van Oekraïne niet. „De musea op de Krim die nu de kunst terug willen, hebben actief meegewerkt aan de bezetting. Ze hebben zich opnieuw laten oprichten als Russische musea”, zei Van den Bergh.

Elgin Marbles

De advocaat namens de vier Krimmusea, Michiel van Leeuwen, bestreed dat. „De musea zijn neutraal. Ze moeten een Russische entiteit hebben, anders krijgen ze geen subsidie.” De goudschat hoort in de Krim en moet terug naar de oorspronkelijke musea, want daar hoort dit erfgoed thuis, zei hij. De redenering dat de kunst niet terug mocht naar de Krim omdat dat bezet gebied is, verwierp hij, met een verwijzing naar de zogenoemde Elgin Marbles, die nu in het British Museum in Londen zijn. „Lord Elgin nam in 1802 marmeren beelden mee uit Athene, om ze zogenaamd te beschermen tegen de Turkse bezetters. De beelden zijn nog steeds niet terug, terwijl Griekenland al lang niet meer bezet is door de Turken.”

Kunstenaar Hans van Houwelingen vindt dat Nederland de schat moet houden. Lees zijn opiniestuk uit 2015: Krimgoud is onze oorlogsbuit, tot aan de MH17-berechting

De discussie tijdens de rechtszaak, waaraan ook vertegenwoordigers van de Krimmusea en het Oekraïense ministerie van Justitie deelnamen, ging voor een deel over de interpretatie en vertaling van de Oekraïense wetten op gebied van cultureel erfgoed. Daarover buigt de Amsterdamse rechtbank zich verder. De advocaat van het Allard Pierson Museum, Paul Loeb, zei tegen de rechter zich niet in de ‘hete aardappel’-beeldspraak van de advocaat van Oekraïne te herkennen: „Wij zitten niet in de puree”, zei hij. Hij meldde dat de op een geheime plaats in Nederland opgeslagen goudschat zich in goede staat bevond. Het museum wil ook de kosten voor opslag en juridisch advies, meer dan drie ton, terug van Oekraïne. De rechtbank doet op 14 december uitspraak.