Liveblog morgen verder
Kamerleden Louis Bontes (VoorNederland) en Norbert Klein (Vrijzinnige Partij) sluiten de eerste termijn van de Tweede Kamer tijdens deze Algemene Politieke Beschouwingen op dit moment af. Op deze eerste dag van de APB ging het vooral over ‘onze manier van leven’, analyseren onze politiek redacteuren Annemarie Kas en Thijs Niemantsverdriet. En partijen oefenden alvast hun verkiezingsverhaal.
"In geen jaren ging het belangrijkste debat over de begroting zó weinig over de begroting. Op dag één van de laatste Algemene Politieke Beschouwingen van het kabinet-Rutte II was de Miljoenennota aanleiding voor, maar niet onderwerp van debat. Als het kabinet nog stilletjes hoopte op een pluim voor alle hervormingen en bezuinigingen van afgelopen jaren om Nederland uit de crisis te krijgen, dan boorden de fractieleiders van de oppositie die hoop woensdag vakkundig de grond in. De meeste fractievoorzitters oefenden hun verhaal voor de verkiezingen van maart volgend jaar. Er ontspon zich een gesprek over wat zomaar hét thema van de campagne kan worden: de Nederlandse manier van leven. En vooral: hoe we die kunnen beschermen in tijden van vluchtelingencrisis en radicaal islamitisch terrorisme."
Wij sluiten dit liveblog nu af. Morgenochtend vanaf 10.30 uur begint premier Rutte aan zijn beantwoording in eerste termijn en zijn wij er weer live bij.
Kuzu tegen Wilders: dit is ook mijn land
En ook geen interrupties voor Denk-leider Tunahan Kuzu, die in zijn inbreng nog terugkomt op de harde aanval van PVV-leider op hem eerder vanavond. "Nederland is ook mijn land", stelde Kuzu:
"[Wilders sprak niet alleen tegen mij], maar tegen heel veel mensen dat andere etnische achtergrond hebben. Hij hield een verhaal dat heel veel mensen raakt."
Kuzu zei teleurgesteld te zijn dat alleen Jesse Klaver (GroenLinks) de uithaal van Wilders aan zijn adres veroordeelde. Een teken dat het tijd is voor een nieuwe politiek, stelde Kuzu:
"Wij vestigen onze hoop op die nieuwe generatie die door een nieuwe generatie politici moet worden vertegenwoordigd. Mensen die kiezen voor hun achterban, in plaats van het pluche."
Krol: ouderen krijgen slechts 'verkiezingsfooi'
Geen interrupties voor 50Plus-voorman Henk Krol, die de "reclametaal" van het kabinet op Prinsjesdag hekelt. Hij vertelt zijn bekende verhaal, namelijk dat veel ouderen er helemaal niet veel op vooruitgaan in de koopkrachtplaatjes maar slechts een "verkiezingsfooi" krijgen.
Thieme pleit voor meer vrouwen in de politiek
Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partiij voor de Dieren, spreekt over haar vertrouwde thema's: dierenwelzijn, voedsel, duurzaamheid en de toekomst van onze planeet. Maar in het begin legde ze ook nog even de nadruk op het tekort aan vrouwen in de Nederlandse politiek, waarover ze gisteren al schreef in NRC. "Feminiene kracht moet ons vastgelopen economische model veranderen", is de stelling van Thieme.
Van der Staaij vertelt over kunstwerken
SGP-leider Kees van der Staaij wist, zoals eigenlijk ieder jaar, op een positieve manier de aandacht op zich te vestigen met zijn inbreng. Omdat het debat alweer uren en uren duurt, besloot Van der Staaij het over een andere boeg te gooien. Zijn speech ging over de kunstwerken in de hal van de Tweede Kamer, die volgens hem laten zien "wat voor mooi land Nederland eigenlijk is":
"Als ik de kunstwerken in de Statenpassage op me in laat werken, zie ik een land van verschillende invloeden, diversiteit aan stromingen. Verreweg de meeste personen waren, in welke vorm dan ook, christen. Om het met de woorden van Thorbecke, de geestelijk vader van de minister-president en van collega Pechtold te zeggen: 'Het christendom heeft onze wetgeving en ons bestuur, onze samenleving en onze zeden doortrokken.'"
Foto ANP / Bart Maat
Klaver: samenleving lijkt uit elkaar te vallen
GroenLinks-leider Jesse Klaver begint zijn betoog met compimenten voor Rutte en zijn coalitie. "Het is lang geleden - bijna twintig jaar - dat een coalitie niet voortijdig uit elkaar is gegaan". Maar hoewel het kabinet de rit uitzit, gaat het met de samenleving de verkeerde kant op, vindt Klaver:
"Het kabinet is bij elkaar gebleven, maar de samenleving lijkt uit elkaar te vallen. De overheidsfinanciën zijn op orde, maar de samenleving is verdeeld. De premier blijft lachen, maar de samenleving heeft kiespijn."
De economische tweedeling blijft terugkomen in het betoog van Klaver, net als een pleidooi voor een ruimhartig asielbeleid. "Is het niet juist ons land… dat in de geschiedenis een toevluchtsoord was voor mensen die vreesden voor hun veiligheid?"
Het kabinet is vrijwel klaar, maar de samenleving niet, concludeerde Klaver aan het slot van zijn betoog. "We staan op een nieuw kruispunt. We moeten opnieuw gaan investeren in onze samenleving. In een nieuw verhaal voor Nederland."
Zijlstra (VVD) was de enige die Klaver interrumpeerde. Hij vroeg hem pesterig of zijn verhaal nog wat vrolijker werd. "Ik word er depressief van", aldus de VVD'er.
ChristenUnie: wat maakt ons tot een samenleving?
ChristenUnie-fractieleider Gert-Jan Segers zegt in zijn bijdrage dat we in een tijd leven waarin "de indringende vraag klinkt: wat is de waarde van onze vrijheid?" Segers zegt dat we in een tijd leven waarin lokale verhoudingen verharden ("van Zaanstad tot Geldermalsen") en waarin breuklijnen ons van elkaar vervreemden ("jong en oud, autochtoon en allochtoon"):
"We zoeken naar een antwoord op de vraag waar we elkaar op aan kunnen spreken. Wat is onze gemeenschappelijke moraal? Wat maakt ons tot een samenleving?"
Foto ANP / Bart Maat
Segers legde in zijn inbreng de nadruk op voor zijn partij vertrouwde thema's, zoals het belang van gezinnen en de vrijheid van onderwijs. Maar de rode draad in zijn betoog was wat hij "de existentiële strijd om vrijheid" noemde, verwijzend naar vele jihadistische aanslagen van het afgelopen jaar:
"Wat dan op het spel staat is de vrijheid om te geloven en om niet te geloven, de vrijheid om een religie te omarmen en om die te bekritiseren, de vrijheid van meningsuiting, pers, verkiezingen, vergadering, vereniging. En kijkend naar Nice, Parijs, Brussel, weten we dat het om onszelf gaat. Ons leven. We staan in deze tijd tegenover een zeer overtuigde, zeer gemotiveerde vijand."
Segers hield een heel serieus en bijna abstract verhaal en had maar één interruptie (VVD), maar vooral Rutte zat, met zijn armen over elkaar, heel aandachtig naar hem te luisteren en op de terugweg naar zijn eigen bankje kreeg Segers van Buma en Zijlstra complimenten: "Mooi verhaal".
Pechtold: politiek moet handen ineen slaan
Pechtold zegt over de Miljoenennota dat "aan de begroting voor 2017 wel is af te zien dat VVD en PvdA op elkaar zijn uitgekeken. "De grote opdrachten, zoals de pensioenen, meer vaste banen, en het belastingstelsel, worden vooruitgeschoven." Volgens Pechtold wordt er vooral geld verdeeld, wat volgens hem dan wel "niet onverdienstelijk" gebeurt.
In het slot van zijn betoog kritiseerde Pechtold huidige staat van de politiek:
"Als de politiek het laat afweten, zo gepolariseerd is, blijft Nederland en land zonder plan. Blijft Nederland een gespleten samenleving. Maar als de politiek de handen ineen slaat, tegenstellingen overbrugt, samen problemen oplost en resultaten boekt, zal ook de maatschappelijke polarisatie verminderen. Dan worden ook dáár tegenstellingen overbrugd. Dan zetten we een stap op weg naar herstel van vertrouwen. Van mensen in elkaar en in de overheid. Dan zijn we weer een land mét een plan. Dat is mijn doel."
Opmerkelijk genoeg wordt Pechtold niet één keer geïnterrumpeerd door zijn collega's.
Pechtold: niet doen alsof het hel en verdoemenis is
Pechtold begint met een anekdote over een reisje naar Parijs met zijn VVD-collega Halbe Zijlstra en constateerde bij terugkomst in Nederland dat "alles zo goed onderhouden is, zeker in wegennet". De D66-leider steekt de loftrompet over Nederland, volgens hem het land met de "gelukkigste, gezondste en best opgeleide mensen ter wereld." Pechtold erkent dat er natuurlijk nog problemen zijn in Nederland, maar hij hekelt "politici die praten over ons land alsof het hel en verdoemenis is".
"Maar met alle vrijheid en welvaart die we in Nederland hebben, moeten we niet doen of het hier een puinhoop is."
Pechtold moet zien op te vallen
Het debat gaat zo verder met de inbreng van D66-leider Alexander Pechtold. Zijn belangrijkste opdracht voor vandaag was: er tussen zien te komen, schreef onze politiek redacteur Thijs Niemantsverdriet in onze vooruitblik op het debat:
"Hoe kan hij de aandacht op zich vestigen in het verbaal geweld van de andere deelnemers? Hij zal dat doen met het prediken van optimisme. Pechtold wil weg van het negativisme en cynisme."
Voor veteraan Pechtold worden het zijn tiende en laatste Algemene Beschouwingen als fractievoorzitter, tenzij er volgend jaar op Prinsjesdag nog altijd geen nieuw kabinet is geformeerd. Hij heeft al gezegd minister te willen worden. Komt D66 niet in het kabinet, dan vertrekt hij als partijleider. Dat maakt zijn positie de komende dagen kwetsbaar.
Wilders: hardste uithalen naar collega's
PVV-leider Geert Wilders kwam met een verhaal dat hij retorisch stevig had opgebouwd, schrijft onze politiek redacteur Petra de Koning. Een verhaal met Martin Luther King-achtige ‘dromen’ erin, met de steeds terugkerende vraag ‘waarom heeft niemand het dáárover?’ en zijn drijfveren:
"Het enige waarvoor ik ’s ochtends opsta, het enige waarvoor ik de politiek ben ingegaan, het enige waarvoor ik over een maand al twaalf jaar mijn vrijheid kwijt ben, dat is om de vrijheid van Nederland te behouden."
De hardste uithalen bewaarde hij, zoals vaker, voor de interrupties van de andere fractievoorzitters, schrijft De Koning. ChristenUnie-fractievoorzitter Gert-Jan Segers noemde hij, net als hij eerder op Twitter had gedaan, een ‘nep-christen’ en een ‘islamvriend’. Moskeeën waren ‘haatpaleizen’, hij liet CDA-leider Van Haersma Buma een beeld schetsen van een Nederland-onder-de-PVV waarbij de politie de huizen langsging om korans op te halen en moskeeën dicht te spijkeren en zei in een reactie: "Hoe u het ook draait of keert, Buma, we gaan het gewoon doen.”
Foto ANP / Bart Maat
En ex-PvdA’er Tunahan Kuzu, van de Groep Kuzu-Öztürk en de beweging Denk, kreeg van Wilders te horen dat Nederland zíjn land niet was, omdat hij de Turkse president Erdogan verdedigt. ,,Het zou u sieren als u uw paspoort inlevert en in het Turkse parlement gaat klappen voor Erdogan.” Eerder in het debat had hij al gezegd dat ,,geen Turk” Nederland meer binnen moest komen. GroenLinks-leider Jesse Klaver was de enige die het voor Kuzu opnam. ,,Hij heeft gekke ideeën, net als u, maar hij mag ze hier wel uiten.”
De andere fractievoorzitters hadden Wilders liever niet vóór het journaal van acht uur aan het woord gelaten en vroegen om een dinerpauze. Kamervoorzitter Khadija Arib had hem net na half zeven in de avond toch het woord gegeven. PvdA-fractievoorzitter Samsom en SP-leider Emile Roemer stonden niet op voor een interruptie, de meeste anderen wel. ,,We hebben hem weerwoord gegeven”, zei Segers na afloop. ,,Maar hij kreeg ook niet een al te groot podium.”
Wilders is klaar, Kamer gaat een uur dineren
Nu Wilders klaar is met zijn betoog wordt het debat onderbroken voor het diner. Na de onderbreking van een uur is Alexander Pechtold (D66) de eerste die het woord krijgt. Daarna mogen nog acht andere partijen reageren.
Wilders: of wij rekenen af met de islam, of andersom
Vorig jaar kwam Wilders met een opsomming van asielzoekerscentra in Nederland, nu gebruikt hij een flink deel van zijn spreektekst om op te sommen welke aanslagen afgelopen jaar in Europa door jihadisme werden gepleegd en hoeveel slachtoffers daarbij vallen. Wilders zegt dat het nog slechts een selectie betreft. "De daders zijn iedere keer dezelfde. Islamitische barbaren, koppensnellers".
De PVV-leider verwijt het kabinet "niets" te hebben gedaan tegen het jihadisme. Hij stelt dat "alleen de PVV-voorstellen garanderen dat het Nederlandse volk over een tijdje nog bestaat":
"Of wij rekenen af met de islam, of de islam rekent af met ons."
'Samsom was ontspannen, en hard over Rutte'
Onze politiek verslaggever Thijs Niemantsverdriet volgde zojuist het optreden van Diederik Samson en is overwegend positief over het optreden van de PvdA-leider. Hij meldt:
"Diederik Samsom stond ontspannen te debatteren en verdedigde de PvdA-erfenis in Rutte II met vuur. Hij kende alle begrotingen, koopkrachtplaatjes en CPB-doorrekeningen uit zijn hoofd. Zijn opponenten – vooral van links – kregen geen vat op hem."
"Zijn toekomstvisie was minder overtuigend. Het verhaal van Samsom was vooral sociaal-economisch van aard, terwijl de komende verkiezingscampagne toch vooral over normen, waarden en de Nederlandse identiteit lijkt te zullen gaan. Zijn schets van de Nederlandse manier van leven was minder helder en onderscheidend dan die van de VVD, PVV of CDA."
"Wel oordeelde Samsom opmerkelijk hard over premier Rutte: diens grove taalgebruik (‘pleurt op’) vond hij "armoedig". En: "Weten we zeker dat de PVV niet opnieuw in de auto belandt als de VVD de sleutels krijgt?"
Wilders tegen Kuzu: dit is uw land niet
Wilders haalt na een interruptie van Denk-leider Kuzu keihard uit naar de Turks-Nederlandse parlementariër. Hij zegt:
"Dit is uw land niet. Het zou u sieren als u uw paspoort zou inleveren en in uw eigen land in het parlement gaat klappen voor Erdogan."
GroenLinks-leider Klaver spreekt Wilders aan op zijn woorden.
"Hier zegt een parlementariër tegen een andere parlementariër dat hij geen Nederlander is. Dat is een schande. Dhr. Kuzu heeft gekke ideeën, maar hij is en blijft een Nederlander en dat zou u moeten respecteren."
Wilders: Nederland is een doodziek land
Wilders begint met de stelling dat Nederland "geen veilig land meer is", een "doodziek land". Hij snijdt zijn vertrouwde thema's aan: de vluchtelingencrisis, de islam en de 'straatterroristen'. Wilders heeft een boodschap voor zijn tegenstanders, die hij "de vijfde colonne" noemt:
"Nederland is ons land. Als je ons terroriseren wil, dan zal je dat niet lukken. [...] Vanaf vandaag vechten we terug. [...] Wij gaan winnen, niet jullie gaan winnen. Waarom? Omdat dit land van ons is."
'Wilders heeft hoofdrol nodig'
D66 en PvdA probeerden het nog te voorkomen, maar ook Geert Wilders van de PVV krijgt nog spreektijd voordat de beschouwingen worden onderbroken. Hij heeft een hoofdrol nodig, zo schreef politiek redacteur Thijs Niemantsverdriet vanochtend. Want Wilders en zijn PVV zijn het politieke jaar voor de verkiezingen slecht begonnen.
“Wilders maakte eerst zijn fractiegenoten woedend, toen hij zonder aankondiging het PVV-verkiezingsprogramma op één A4’tje op Facebook zette. In de peilingen daalt Wilders. De PVV staat virtueel op 25 tot 29 zetels. Nog steeds een stevige winst ten opzichte van 2012, maar veel minder dan de virtuele 33 tot 39 zetels van begin dit jaar.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2016/09/data5036979.jpg)
Roemers aanval op Samsom mislukt
Het had de aanval van Emile Roemer moeten worden, maar het initiatief werd compleet overgenomen door Diederik Samsom. De PvdA-leider was net begonnen over alles wat er nog aan de zorg verbeterd moest worden, toen Roemer inhaakte. Of de PvdA zich ook zorgen maakte over de hoge eigen bijdragen in de zorg, wilde de SP-leider weten. En dat zorgfonds, voelt de partij daar ook iets voor?
In mum van tijd wist Samsom het gesprek in de richting van de financiering van dat fonds te kantelen. Want hoe wil Roemer zo’n plan betalen? “Het geld dat u daarvoor denkt vrij te kunnen maken, dat is er niet”, aldus Samsom. Ook aan de onderbouwing van Roemers plannen mankeert een hoop. Samsom:
“Ik schrijf ook niet in één regel op dat ik op alle fietspaden de tegenwind afschaf. Zo werkt het niet”
Volgen
Voorzichtig zet Samsom zich af van VVD
De verwachting was al dat Samsom zich af en toe zou profileren als PvdA-leider, om afstand te nemen van coalitiepartner VVD. En halverwege een betoog over “de Nederlandse manier van leven” volgt dan eindelijk de kritiek. Samsom:
“Maar, zeg ik ook tegen de premier: we komen er niet met een premier die de afgelopen jaren gegroeid is van 'Doe eens normaal joh - Doe zelf normaal, joh’ naar ‘Pleur op - Nee, pleur zelf op’.”
Ook verbind je groepen in de samenleving niet als je internationale verdragen wilt instellen die de rechtstaat ondermijnen, vindt de PvdA leider. “En we moeten de verbindende krachten juist versterken. Om met trots en zelfvertrouwen de Nederlandse manier van leven beschikbaar maken voor iedereen.”
Samsom van alle kanten aangevallen
Foto Remko de Waal / ANP
Klaver, Pechtold, Roemer en Tunahan Kuzu van Denk - alle vier spreken ze Samsom aan op het feit dat PvdA de laatste vier jaar regeerde samen met de VVD. Want in die periode is de ongelijkheid tussen werkenden en niet-werkenden alleen maar gegroeid en heeft het kabinet hoge inkomens meer gegeven dan lage inkomens, aldus Jesse Klaver. Een “flagrante leugen”, reageert Samsom.
Volgentomjanmeeus Tom-Jan Meeus Samsom: 'flagrante leugen' Klaver dat kabinet hoge inkomens meer heeft 'gegeven' dan de lage inkomens #ABP16
Nog even terug naar Buma: hoe deed hij het?
Samsom is inmiddels al een halfuurtje aan het woord, maar we spraken nog even met politiek redacteur Annemarie Kas over het optreden van Sybrand Buma. Ze schrijft:
"De vrijheid van meningsuiting is niet absoluut, een middelvinger opsteken naar een politieagent moet gewoon bestraft worden. CDA-leider Sybrand van Haersma Buma koos heel duidelijk voor het traditionele fatsoen-moet-je-doen-thema. Hij bleef daarin prima overeind, die debatjes heeft hij met bijvoorbeeld Alexander Pechtold veel vaker gevoerd."
"Het werd rommelig en een tikje defensief toen Buma zich moest verdedigen over waarom hij nu geen tegenbegroting heeft. Want dan zou hij zeker alle plannen die de coalitie nu heeft, wel accepteren? Dat zeker niet, zei Buma, wacht maar af tot ons verkiezingsprogramma er ligt, maar erg sterk kwam dat niet over. "
De vermoeidheid slaat toe
Met slechts drie sprekers in ruim zesenhalf uur belooft het een lang debat te worden. Want er komen er nog tien. Dan dwaalt de aandacht wel eens af:
Foto Bart Maat / ANP
Samsom: het gaat aardig, maar moet beter
Met een lichte hapering in de stem begint Samsom zijn verhaal met een anekdote over een docent elektrotechniek die hij laatst sprak. Die leidde hele groepen jongeren op om straks geen baan te krijgen en het contact met de samenleving te verliezen, aldus Samsom. Want het gaat beter, maar er is meer nodig.
Samsom komt opnieuw met de maatschappelijke ladder, waarvan de laagste tree steeds hoger wordt opgetrokken. “Zo hoog, dat velen zich afvragen: kan ik daar nog wel bij. Daar ligt de kerntaak van de sociaaldemocratische politiek. Zorgen dat die ladder er staat. Anders grijpen te veel mensen straks mis.”
Na zesenhalf uur is het de beurt aan Samsom
Meer dan zesenhalf uur zijn de Algemene Politieke Beschouwingen nu aan de gang en we hebben pas drie sprekers gehad. Diederik Samsom mag zich zo uitspreken over de plannen van het kabinet en hij zal zich meer als PvdA-leider willen manifesteren, en minder als coalitiepartner van Rutte II, zo schreef Thijs Niemantsverdriet woensdag in NRC:
“Dat zal flink wat balanceerkunst vereisen: hij zal verder afstand moeten nemen van de VVD – op armoede- en asielbeleid, immigratie, integratie en de arbeidsmarkt – maar ook weer niet zo veel dat het ongeloofwaardig wordt. Voor zijn achterban zal het niet gauw genoeg zijn: die vond dat hij zich de afgelopen jaren te veel vereenzelvigde met het kabinet.”
Geen toezegging CDA over doorrekenen verkiezingsprogramma
Buma werd zojuist door VVD-fractievoorzitter Zijlstra hard aangevallen op het doorrekenen van verkiezingsprogramma's. Hij wil nog niet toezeggen dat het CDA dat laat doen, omdat het CDA een van de partijen die kritisch is over de rekenmodellen van het Centraal Planbureau. Die modellen zouden te veel enkel om de cijfers gaan en geen goed beeld geven van andere politieke gevolgen van beleid, vindt Buma.
Naast Zijlstra ('Schande') blijft ook Pechtold (D66) Buma op de doorrekening doorzagen. Buma blijft het in het midden houden, maar zegt 'het belang van een goede scheidsrechter voor verkiezingsprogramma's' in te zien. 'Doorrekenen is niet de kern waar het om gaat. Doen we het? Ja, dat is heel goed mogelijk.'
'Kabinet heeft geen bruggen gebouwd'
Volgens Buma is het meer dan ooit nodig om bruggen te slaan, een verwijzing naar het regeerakkoord tussen VVD en PvdA uit 2012. Want onder het huidige kabinet zijn de kloven niet kleiner, maar alleen maar groter geworden. “De samenleving verbrokkelt en de toekomst is onzeker”, zo stelt Buma.
Ook de participatiesamenleving – een begrip waarmee het kabinet in 2013 kwam – is er nooit gekomen. Die term werd volgens Buma alleen gelanceerd om lastenverhogingen en bezuinigingen te rechtvaardigen. En sommige ingrepen die het kabinet de laatste jaren als noodzakelijk bestempelde, zijn nu weer teruggedraaid, aldus de CDA voorman.
'Zelfs in honderd jaar halen we NAVO-norm niet'
Kees van der Staaij zei zojuist dat - als het kabinet de defensiebegroting in dit tempo blijft verhogen - het nog "ruim honderd jaar duurt" voordat Nederland voldoet aan de tweeprocentnorm van de NAVO. Onze datastagiair Shannon Bakker checkte:
"De NAVO stelt dat ieder lid twee procent van zijn bbp aan defensie moet uitgeven. Komend jaar is dit in Nederland 1,2 procent, maar de uitgaven aan defensie stijgen met 4 procent. Wanneer het bbp gelijk zou blijven en de defensie-uitgaven elk jaar in dat tempo groeien, dan wordt de tweeprocentsnorm in 2031 bereikt. Het is echter heel onwaarschijnlijk dat de economie vijftien jaar lang niet groeit. Komend jaar stijgt het bbp waarschijnlijk met 1.7 procent. Als de economie in dit tempo blijft groeien, wordt de tweeprocentsnorm pas in 2041 gehaald. Maar ook 2041 is nog bij lange na geen honderd jaar."
Daarom is deze uitspraak onwaar.
Buma: politiek heeft geen antwoord op problemen
Buma begint zijn verhaal met een verwijzing naar Alexis de Tocqueville, de Franse filosoof die krap tweehonderd jaar geleden door de Verenigde Staten trok. In die jonge natie zag hij twee bedreigingen voor de democratie: individualisering en overheidsbureaucratie. “De wereld die wij vandaag om ons heen zien, komt beangstigend dicht bij de wereld die Tocqueville tweehonderd jaar geleden voorspelde”, aldus Buma.
Veel van de bedreigingen die boven Nederland hangen, vloeien daar volgens Buma uit voort. De politiek heeft daar momenteel geen antwoord op, aldus de CDA-leider, en het vertrouwen in de politiek is daarom laag. Bijna 70 procent van de Nederlanders is negatief over de toekomst, stelt hij. “We voelen dat de generatie na ons het wel eens minder goed kan krijgen dan de generatie nu.”
Toch is de oplossing nog steeds dezelfde als in de tijd van Tocqueville, stelt de CDA-leider: het herontdekken van “de waarden die onze samenleving dragen”. Hij zegt:
“Politiek gaat juist over de vraag wat goed is en wat kwaad. Over hoe we verbinding terug krijgen in de samenleving. Ons land is het verband kwijt geraakt. Dat moet weer hersteld worden.”
'Zijlstra kwam niet in de problemen'
Voordat Buma begint vragen we nog snel aan politiek redacteur Annemarie Kas hoe Zijlstra het deed. Feilloos, zo is haar oordeel:
"Zijlstra kwam geen moment in de problemen. Hij kende zijn dossiers en de cijfers, kwam ontspannen en tegelijk inhoudelijk scherp over. Geen fractievoorzitter kreeg grip op hem."
"Zijlstra’s tekst was een mix van complimenten aan het kabinet – “de zwartkijkers dachten dat het niet zou lukken, maar we hébben orde op zaken gesteld” – en een flinke portie eigen en allang bekend VVD-verhaal."
"De VVD lijkt er helemaal vanuit te gaan dat ze na de verkiezingen weer meeregeren, maakte Zijlstra ook nogal duidelijk. Met zinnen als “we zullen toch dit land moeten regeren” en we blijven met oplossingen komen, ook na de verkiezingen”
Nu de beurt aan CDA-leider Buma
Na 2,5 uur rondt Zijlstra, de tweede spreker, zijn betoog af. Het CDA is de derde partij die vandaag aan het woord komt. De kans is groot dat fractievoorzitter Sybrand Buma de nadruk legt op normen, waarden en traditie, zo schrijft onze politiek redacteur Thijs Niemantsverdriet in onze vooruitblik op het debat. Want het zijn juist dat soort aandachtspunten die de kiezer aan het CDA waardeert. Niemantsverdriet:
“Buma zegt het midden te willen vinden tussen al die polariserende partijen, van Wilders tot Denk, de partij van de twee ex-PvdA’ers in de Tweede Kamer. Maar in de praktijk betekent dat vooral dat hij zich ergens tussen Geert Wilders (PVV) en premier Rutte (VVD) in wil positioneren. En, al zal Buma dat vast niet hardop zeggen, het CDA is er wel weer aan toe om mee te besturen.”
Zijlstra: Syriër met status kan direct taalcursus doen
Nog een factcheck, dit keer van onze Justitie-verslaggever Christiaan Pelgrim. Hij checkte de bewering van Zijlstra dat een Syriër "al op dag 2 of 3" een vluchtelingenstatus krijgt en dus binnen een paar dagen een taalcursus kan doen:
"Vluchtelingen mogen pas beginnen met een taalcursus vanaf het moment dat ze een verblijfstatus hebben. Eerder riep een linkse Tweede Kamermeerderheid de regering op om die taalcursus al in asielzoekerscentra aan te bieden, “vanaf dag 1”. Staatssecretaris Dijkhoff (Veiligheid en Justitie, VVD) weigerde gehoor te geven aan die oproep, omdat deze cursus misschien “verwachtingen scheppen” voor asielzoekers die nog afgewezen kunnen worden. Asielzoekers uit oorlogslanden zoals Syrië moeten op dit moment zes à acht weken wachten voordat ze een asielverzoek kunnen indienen. Daarna start de asielprocedure, die ook ongeveer 10 weken duurt. De bewering van Halbe Zijlstra is dus onwaar: Syriërs krijgen na zo’n 16 à 18 weken een status, ongeveer 3,5 maand.
Zijlstra: vrijheid die Nederland óns land maakt
Het betoog van VVD-fractieleider Zijlstra loopt op z'n einde. Zijlstra prijst nu de Nederlandse vrijheid, op het ene moment serieus, op het ander moment wat minder serieus:
"Het is die vrijheid die ons land, óns land maakt. Dat land waar je gewoon lekker gek jezelf kunt zijn. Dat land waar mannen hand in hand op straat lopen en waar niets en niemand heilig is, zelfs de heer Pechtold niet. Waar we kroketten uit de muur halen en veel te lang op terrasjes zitten. Waar we op buurtbarbecues onze hamburgers laten aanbranden. Althans, zolang barbecueën door GroenLinks nog niet verboden is."
Zijlstra verzet zich tegen het idee dat er in Nederland sprake is van een grote tweedeling, een begrip dat vooral door linkse partijen wordt gebezigd. "Het feit dat we verschillend zijn wil echt niet zeggen dat er sprake is van een tweedeling. Want er zijn geen twee soorten mensen. Er zijn alleen maar Nederlanders. We zijn heel verschillend, maar we laten ons niet in valse tegenstellingen vangen."
Zijlstra: na Turkijedeal daalde asielaanvragen met 76 procent
Onze datastagiair Shannon Bakker checkte nog een uitspraak van Zijlstra. De VVD-fractieleider zei zojuist in het debat dat in de eerste zes maanden na de deal met Turkije het aantal asielaanvragen in Nederland met 76 procent daalde. Dat blijkt te kloppen:
"De cijfers van het IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) komen overeen met die van Zijlstra. Het aantal asielaanvragen daalde inderdaad met 76 procent. Sinds de afspraken met Turkije daalde tot en met juni iedere maand het aantal asielaanvragen. In juli en augustus steeg het aantal asielverkiezingen weer licht."
Foto NRC / David van Dam
Zijlstra kiest andere woorden dan 'Pleur op'
Premier Rutte (VVD) baarde onlangs opzien door in Zomergasten te zeggen dat Turkse Nederlanders die journalisten lastigvallen hun biezen moeten pakken. "Pleur op", zei Rutte over hen. Uit politiek en samenleving kwam daar kritiek op: waarom zegt Rutte tegen deze Nederlanders dat ze naar Turkije moeten gaan? Het was een premier onwaardig, vond bijvoorbeeld CDA-leider Buma.
Fractieleider Zijlstra sprak net ook over Turkse Nederlanders die recentelijk hun steun betuigden aan president Erdogan tijdens een demonstratie op de Erasmusbrug in Rotterdam. Hij begrijpt daar niets van en deed een oproep aan hen:
"Je bent Nederlander. [...] Hou op je vast te klampen aan het verleden. Richt je op de toekomst, maak iets moois van je leven."
Zijlstra prijst resultaten EU-Turkijedeal
Zijlstra sprak net over het succes van het vluchtelingenakkoord tussen de EU en Turkije, waardoor de asielinstroom in Nederland sterk is afgenomen:
"Vorig najaar leek die stroom onbeheersbaar. Dag in dag uit waagden duizenden mensen in gammele bootjes de oversteek uit Turkije. Een oplossing leek onmogelijk. Het plan van de VVD om de opvang in de regio te verbeteren werd weggehoond. Maar VVD en PvdA vonden elkaar en we zetten door. Omdat we wisten dat de enige oplossing is, dat we voorkomen dat mensen überhaupt in een bootje stappen. "
De diplomatieke inspanningen van het kabinet zijn "een groot compliment waard", vindt Zijlstra. GroenLinks-leider Klaver vindt het "vreemd dat Zijlstra blij is dat er minder Syriërs komen" omdat het hier om vluchtelingen gaat. Klaver herinnert Zijlstra aan de afspraak uit de deal met Turkije dat Europa een deel van de vluchtelingen die worden tegengehouden zou opnemen. Zijlstra is het met Klaver eens dat oorlogsvluchtelingen worden opgevangen, maar vindt het belangrijk dat dit vooral ook in de regio moet gebeuren.
Foto ANP / Bart Maat
Zijlstra: grootste inkomensstijging mensen met minimumloon
We checkten een bewering van VVD-fractieleider Zijlstra, namelijk dat mensen met een minimumloon de afgelopen jaren de grootste inkomensstijging zouden hebben gehad. Onze datastagiair Shannon Bakker pakte opnieuw cijfers van het CBS erbij:
"De meest recente cijfers van het CBS over dit onderwerp gaan over 2013. In dat jaar steeg het inkomen van mensen met een laag inkomen met dertien procent en steeg daarmee het hardst van alle inkomensgroepen. Het is onbekend hoe de inkomens van deze groep zich de afgelopen twee jaar ontwikkelde, dus daarom is de bewering niet te checken. De koopkracht van deze groep steeg in 2014 en 2015."
Wilders: we moeten Nederland bevrijden van de islam
Voor het eerst vandaag is het onderwerp op de islam gebracht, door wie anders dan PVV-leider Wilders. Hij spreekt alarmerende teksten en zegt dat "Nederland bevrijd moet worden van de islam. Anders is Nederland er straks niet meer." De islam wil domineren, niet integreren, zegt Wilders. "Straks is er voor onze kinderen en kleinkinderen geen toekomst meer."
Het bekende betoog van Wilders was tegelijk een vraag aan VVD-fractieleider Zijlstra. Waarom doet de VVD niet meer tegen de islamisering van Nederland? Zijlstra zegt dat hij ver met Wilders kan meegaan als het gaat om het bestrijden van de radicale islam, maar dat hij de vrijheden van Nederlandse moslims niet wil afschaffen. Bang dat de sharia in Nederland wordt ingevoerd, zoals Wilders vreest, is Zijlstra niet. "Dat gaan we nóóit accepteren."
Foto ANP / Bart Maat
CDA-leider Buma vraagt Zijlstra waarom hij salafistische organisaties niet wil verbieden, zoals het CDA wil. Zijlstra zegt dat hij gedachten niet wil verbieden, maar mensen op hun daden wil beoordelen. Hij heeft liever dat salafisten hun radicale ideeën kunnen uiten, zodat er in alle vrijheid over gedebatteerd kan worden.
Klaver vestigt aandacht op tweedeling
Een klassiek debatje tussen Zijlstra en GroenLinks-leider Jesse Klaver zojuist. Klaver vroeg de VVD-fractieleider waarom het kabinet er niet iedereen evenveel op vooruit had laten gaan qua koopkracht de afgelopen jaren. Vooral mensen met een baan die het al goed hadden kregen er nog meer bij, stelt Klaver. Terwijl heel veel mensen volgens hem onvrijwillig zonder baan aan de kant stonden. Een ongewenste tweedeling, wil Klaver zeggen.
Zijlstra stelt dat de belastingverlaging die het kabinet sinds vorig jaar heeft doorgevoerd inderdaad vooral naar werkenden is gegaan en dat is volgens hem terecht. "Dat zijn precies de mensen die de prijs van de crisis hebben betaald."
Van Vliet opvallend positief over Zijlstra
Kamerlid Roland van Vliet is enthousiast over het optreden van VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra. “Ontspannen, goede voorbereiding, cijfers wel paraat en een optimistische kijk”, zo stelt de Limburger op Twitter. Heeft hij aspiraties om lid te worden van de VVD, zo reageert onze politiek redacteur Thijs Niemantsverdriet:
VolgenHalbe Zijlstra is goed op dreef. Toverwoorden: ontspannen, goede voorbereiding, cijfers wel paraat en een optimistische kijk
— RolandvanVliet (@RolandvanVliet1) September 21, 2016
Van Vliet was tot 2014 Kamerlid voor de PVV, maar stapte nadien uit de partij en ging zelfstandig verder. Voor dat moment deed hij al pogingen om over te stappen naar de VVD, onthulde NRC destijds.
Eerste interruptie Kuzu over 'hardwerkende Nederlander'
De eerste interruptie van Tunahan Kuzu, de leider van Denk, gaat over wie volgens VVD-fractieleider Halbe Zijlstra "hardwerkende Nederlanders" zijn. Zijlstra antwoordt droogjes dat dat iedereen is "die hard werkt, hard wil werken of hard gewerkt heeft". Kuzu wijst Zijlstra vervolgens op de positie van mkb'ers, die volgens hem nog altijd moeilijk leningen kunnen krijgen. Doet de VVD wel genoeg voor hardwerkende Nederlanders, vraagt Kuzu zich af.
Het onderwerp van Kuzu's interruptie verrast PvdA-Kamerlid Keklik Yucel, zelf net als Kuzu van Turkse komaf. Ze is qua onderwerpkeuze van Kuzu iets anders gewend, laat ze blijken met deze venijnige tweet:
Volgen
Zijlstra: regeren met PVV gaat niet gebeuren
D66-leider Pechtold vraagt Zijlstra na zijn botsing met Wilders waarom hij de PVV niet resoluut uitsluit als coalitiepartner. De VVD heeft altijd gezegd geen partij principieel te willen uitsluiten, maar vindt wel dat Wilders zijn uitspraak over 'minder Marokkanen' moet terugnemen. Zijlstra zegt op de vraag of opnieuw regeren met de PVV voor hem denkbaar is: "Ik zie dat niet gebeuren." Als Pechtold zegt dat dat hem te slap is, zegt Zijlstra dat een coalitie met de PVV een "een zuiver theoretische discussie" is aangezien er waarschijnlijk minstens vier partijen nodig zijn om een coalitie te vormen. Daarop concludeert Zijlstra: "[Regeren met de PVV] gaat niet gebeuren."
Foto ANP / Bart Maat
Zijlstra: wereld kijkt met bewondering naar Nederland
VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra begint zijn inbreng met vast te stellen dat de verkiezingscampagne is begonnen en dat het tijd is om rond het kabinetsbeleid de balans op te maken. Zijlstra haalt zijn eigen woorden van een paar jaar geleden aan, toen hij voorspelde dat het kabinet Nederland weer op de rit zou krijgen. Dat is gelukt, vindt Zijlstra. Nederland is volgens hem weer "een land waar de hele wereld met grote bewondering naar kijkt, want ze hebben het weer geflikt, die Nederlanders. Zwartkijkers vonden destijds dat we de economie kapot bezuinigden. Niets is minder waar gebleken."
De eerste die Zijlstra interrumpeert is Wilders, die zich hele andere zaken zegt te herinneren, zoals gebroken verkiezingsbeloftes van de VVD over 1000 euro extra voor iedere Nederlander en het volgens Wilders slechte beleid op het gebied van veiligheid. Zijlstra herinnert Wilders aan zijn steun aan het kabinet-Rutte I en wrijft hem nog maar eens in dat hij "als een kat in het donker" wegrende uit het Catshuis toen het moeilijk werd. Zijlstra doelt op de onderhandelingen over de begroting in 2012, die door de PVV werden afgebroken en tot de val van het kabinet leidde.
Herken de partij achter de toespraak
Over ongeveer vijf minuten worden de Algemene Beschouwingen hervat en krijgt VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra het woord. Benieuwd wat hij gaat zeggen? NRC heeft voor zes verschillende partijen een computerprogramma toespraken voor de Algemene Politieke Beschouwingen laten genereren, gebaseerd op hun bijdragen uit het verleden. Dat ging volledig automatisch. Herken jij de partij achter deze toespraken?
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2016/09/ANP-34187313.jpg)
Roemer: 'Armoede onder werkenden groeit'
De armoede onder werkenden groeit, zo beweerde Roemer net tijdens zijn betoog. Dat is waar, zo stelt onze datastagiair en factchecker Shannon Bakker:
"Tussen 2012 en 2014 is het aantal huishoudens dat een inkomen lager dan de lage-inkomensgrens heeft en van wie het belangrijkste inkomen arbeid is inderdaad gegroeid. Kanttekening hierbij is dat in 2013 en 2014 het aantal huishoudens van wie arbeid het belangrijkste inkomen is dat onder deze grens verdiend stabiel is op 151 duizend huishoudens."
Ruim podium voor Roemer. Totdat Samsom opstaat
Ruim een uur lang ging het goed met Emile Roemer, zo analyseert onze politiek redacteur Petra de Koning de inbreng van de SP-leider. Andere partijen vielen hem weliswaar aan met gedetailleerde vragen over de financiering van zo’n fonds en waarom hij niet voor snellere oplossing koos. Maar al die tijd bleef Roemer rustig, zo stelt De Koning. “Hij had een ruim podium om te praten over hét campagnethema van de SP: de zorg.”
Totdat PvdA-fractievoorzitter Diederik Samsom opstond en beweerde dat Roemer maar één onderdeel van het hele plan had laten doorrekenen. Hij vroeg gerichter naar cijfers en bracht Roemer van zijn stuk, aldus De Koning.
“Het was een truc die Roemer vaker van zijn stuk bracht en de SP-leider was erop bedacht. En toch kwam hij in het nauw. Samsom, zei hij, had het over ‘ditjes en datjes’, ‘dingetjes’ en het antwoord was nog niet te geven ‘omdat het voor iedereen een ander verhaal is’.”
Roemer is klaar, nu een half uur pauze
Het debat is nu geschorst voor de lunchpauze. Om 13.05 is VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra de tweede spreker. Voor Zijlstra zijn aan deze week geen grote persoonlijke belangen verbonden, zoals bij de meeste andere fractieleiders wel het geval is, schrijft onze politiek redacteur Thijs Niemantsverdriet in onze vooruitblik op het debat. Rutte is namelijk in maart VVD-lijsttrekker en Zijlstra keert niet terug als fractievoorzitter. Niemantsverdriet:
"Het is natuurlijk ook weer niet de bedoeling dat hij fouten maakt, maar die kans is klein. In de vier jaar dat Zijlstra nu de leiding heeft over de VVD-fractie, heeft hij het bijna nooit echt lastig gehad in de plenaire zaal van de Tweede Kamer. Al was het maar omdat zijn politieke tegenstanders hun lastige vragen liever voor premier en VVD-leider Mark Rutte bewaren. Zijlstra’s rol is om het échte VVD-verhaal te vertellen en dat zal hij vandaag nog een keer doen."
Roemer is klaar met zijn betoog
De 30 minuten van Roemer zijn voorbij. Ze duurden uiteindelijk door alle onderbrekingen bijna twee uur. Het ging in die tijd vooral over de zorgplannen van de SP, zoals het afschaffen van het eigen risico en de invoering van een zorgfonds. Onbetaalbare en ook ongefundeerde plannen, zo oordeelden veel oppositiepartijen.
Met name tussen Samsom en Roemer kwam het tot een stevige botsing. De SP speelt een “schimmenspel” door de cijfers niet op papier te zetten en ze niet te laten doorrekenen door het Centraal Planbureau, aldus de PvdA-leider. Roemer noemde al die kritiek op de onderbouwing en de hoge kosten “ditjes en datjes”.
Ook tussen Roemer en Wilders kwam het twee keer tot een harde confrontatie, over ontwikkelingssamenwerking en het asielbeleid. Het is duidelijk dat Wilders daarmee een alternatief te zijn voor de SP-kiezer, van wie de PVV-leider denkt dat hij ook zorgen heeft over vluchtelingen.
Volgen
Roemer: veel schade door bezuinigingen
Na meer dan een uur aan interrupties kan Emile Roemer verder met zijn verhaal. Hij richt zich op de vele bezuinigingen die het kabinet-Rutte II de afgelopen jaren heeft doorgevoerd. In totaal is in vier jaar tijd voor meer dan 50 miljard euro gekort, aldus de SP-leider.
Die maatregelen hebben op veel fronten schade aangericht. Zo herstelde de economie minder snel en hebben de bezuinigingen veel banen gekost, stelt Roemer:
“Ik zei het eerder al: de broos groeiende economie is als een plantje. Dat moet je water geven. Maar in plaats daarvan kwam de premier met een snoeischaar.”
De aanval op links: Samsom botst hard met Roemer
Een van de weinige fractievoorzitters die Roemer nog niet had onderbroken, was Diederik Samsom van de PvdA. Maar na bijna anderhalf uur komt de aanval op links toch. Roemer heeft zijn plannen niet onderbouwd, zo verwijt Samsom de SP-leider. “En dat terwijl u hier nu al twee dagen de tent afbreekt over het eigen risico.”
“Als u een serieus voorstel heeft, onderbouwt u het op een serieuze manier. Anders blijft het een schimmenspel. Bent u bereid om de cijfers die u heeft gewoon op papier te zetten en de onderbouwing van het CPB erbij te leveren.”
Het leidt direct tot een keiharde confrontatie tussen de twee. Roemer verwijt Samsom naar "ditjes en datjes" te vragen, wat leidt tot hoongelach in de Kamer. Samsom zegt op zijn beurt dat Roemer met "gratis bier" komt. De SP-leider wekt volgens zijn collega's de indruk met niemand samen te willen werken. Hij maakt het zichzelf steeds moeilijker, constateert ook onze politieke columnist Tom-Jan Meeus:
Volgen
Volgen
'Plannen Roemer kosten te veel geld'
Naast geld is ook tijd een groot bezwaar voor veel partijen. De plannen van Roemer kosten jaren om in te voeren, zo stellen verschillende fractieleiders. Ook Geert Wilders (PVV) mengt zich nu in het debat. Veel wat Roemer wil kan op veel sympathie rekenen in grote delen van Nederland, zo erkent ook hij.
Toch is een complete stelselwijziging niet de oplossing, vindt Wilders. Maar in het schrappen van het eigen risico ziet de PVV-voorman wel heil. En die zijn heel makkelijk te bekostigen: door geen geld meer uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking. Zou Roemer ook over alleen het afschaffen van het eigen risico willen praten, wil Wilders weten. Roemer reageert:
“Als er een politieke meerderheid is, kunnen we heel snel het eigen risico afschaffen. Het ene hoeft niet te wachten op het andere. Dus alles wat we nu kunnen veranderen, zullen we meteen doen. Ik hoop dat dat het eerste is wat we nu kunnen bereiken.”
Zijlstra: zorgfonds maakt zorg alleen maar duurder
Ook Halbe Zijlstra (VVD) en Sybrand Buma (CDA) vallen Roemer nu aan op zijn dure zorgplannen. Die kosten volgens Zijlstra zeker 23 miljard euro en maken de zorg alleen maar duurder. Bovendien zijn de plannen niet doorgerekend en alleen gebaseerd op “holle cijfers”, aldus de fractievoorzitter van de VVD.
Volgens Buma zouden alle partijen wel een systeem willen zonder verzekeraars, eigen risico, bureaucratie en met lage premies. “Als zo’n systeem zou bestaan, dan zouden we dat allemaal morgen nog invoeren”, aldus Buma. “Maar wat u beweert kunt u, en zult u, nooit leveren.”
Wel of geen tegenbegroting
Elk jaar weer een terugkerend element: de tegenbegroting. Sommige partijen maken er wel één, andere niet. D66-leider Pechtold verweet Roemer zojuist dat zijn zorgplannen niet goed genoeg gedekt zijn. De SP heeft dan ook geen tegenbegroting gemaakt. D66 presenteerde vanochtend wel een tegenbegroting, net als bijvoorbeeld de ChristenUnie en GroenLinks:
Volgen
Roemer bijt van zich af
Roemer reageert door te zeggen dat geld weer naar de zorg moet gaan, niet naar de managers. Maar hij kan zich voorstellen dat Pechtold dat anders ziet, bijt hij van zich af. “Uw achterban bestaat voor een groot deel uit managers en consultants, meneer Pechtold. En die verdienen er goed aan.”
De leider van D66 dient Roemer vrij snel van repliek. Hij noemt het aanvallen van elkaars achterban flauw. “Want die van u bestaat uit mensen met rode puntmutsjes. Dat zijn de kaboutertjes.”
Factcheck Roemer: kwart twintigers kan niet voor zichzelf zorgen
We gaan dit debat de beweringen van de fractieleiders zo snel mogelijk factchecken. Roemer zei zojuist dat een kwart van de twintigers nog maar voor zichzelf kan zorgen. Onze datastagiair Shannon Bakker zocht het uit en concludeert: half waar.
"Op basis van de meest recente cijfers van het CBS blijkt dat in 2014 inderdaad een kwart van de jongeren tussen de 20 en 25 niet financieel onafhankelijk is. Twintigers zijn echter ook mensen tussen de 25 en 30. In deze groep is de financiële onafhankelijkheid een stuk hoger: 65 procent."
Veel zorg in betoog van Roemer
Na korte uitstapjes naar studenten en ouderen keert Roemer al vrij snel weer terug bij zijn eerste onderwerp: zorg. Hij pleit voor de invoering van een nationaal zorgfonds en een verlaging van het eigen risico. “Waarom moeten mensen die toch al de pech hebben ziek te worden een boete van 385 euro betalen”, vraagt hij hardop.
De SP-leider heeft tot nu toe tien minuten gesproken zonder een echte onderbreking. Deze laatste opmerkingen zijn echter voor Alexander Pechtold (D66) aanleiding om in te haken. Waar moet dat geld voor een lager eigen risico vandaan komen, wil hij weten.
“Waar vindt u de kaboutertjes die dit gaan betalen?”
Niks geen Bijbelse plagen
Zweren, steekvliegen, kikkers en water dat in bloed verandert. Emile Roemer begon zijn inbreng zojuist met een verwijzing naar een NRC-interview met Piet-Hein Donner van de Raad van State. Die zei dinsdag dat het afschaffen van het eigen risico (zoals de SP wil) “alle tien plagen van Egypte binnenhaalt”. Donner kan dat wel beweren, “maar we gaan het eigen risico afschaffen”, aldus een zelfverzekerde SP-leider.
“Maar laat ik Donner geruststellen. Van de Bijbelse plagen krijgen we geen last, al is het alleen maar omdat we die met een uitstekend zorgsysteem kunnen behandelen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2016/09/data5037396.jpg)
Op volgorde van grootte
Roemer is om 10.30 uur bovendien de eerste fractieleider die aan het woord komt. Zijn SP krijgt in totaal 30 minuten spreektijd. Het gaat daarbij om absolute tijd: wordt Roemer tijdens zijn verhaal onderbroken dan staat de klok stil. Na de SP-leider volgen Halbe Zijlstra (VVD), Sybrand Buma (CDA) en Diederik Samsom (PvdA). Dan volgen de rest van de partijen, van groot naar klein.
Generale repetitie voor de verkiezingen
De Algemene Politieke Beschouwingen zijn altijd al het belangrijkste politieke debat van het jaar. En dit jaar zijn ze nóg belangrijker, zo schrijft politiek redacteur Thijs Niemantsverdriet woensdag. Want de beschouwingen zijn óók de generale repetitie voor de parlementsverkiezingen van maart. Hij schrijft:
“Veel partijen beginnen met zorgen aan het debat van morgen. Lukt het Samsom zichzelf overtuigend als PvdA-lijsttrekker neer te zetten? Kan PVV-leider Wilders voorkomen wat bij vier voorgaande verkiezingen gebeurde: torenhoge peilingen vooraf, verlies op verkiezingsdag?”
En wat te denken van Alexander Pechtold? Kan hij een nieuw thema naar zich toetrekken nu ‘hervormen’ niet langer ’in’ is in Den Haag. Voor niemand staat er echter zo veel op het spel als voor Emile Roemer van de SP, die zich moet presenteren als bekwaam leider.
Al veel kritiek in eerste reacties
De kritiek op de Miljoenennota was gisteren niet mals. In hun eerste reacties spraken de leiders van de grote oppositiepartijen van een ‘feestbegroting’, die vooral boekhouders gelukkig stemt. Want de cijfers mogen dan positief zijn, maar het is nog maar de vraag of burgers zich erin herkennen. De samenleving blijft “onzeker en verweesd achter”, zo vond CDA-leider Sybrand Buma.
Op woensdag mogen alle partijen in de Tweede Kamer tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen reageren op het gepresenteerde beleid. Een reactie van het kabinet volgt op donderdag, wanneer premier Rutte zijn beleid verdedigt.