Staakt-het-vuren Syrië nog niet dood

De kans op een hernieuwd staakt-het-vuren in Syrië is nog niet helemaal verkeken, ook al zei de Syrische leider Assad het door Rusland en de VS gesloten akkoord maandag eenzijdig op. Dat bleek dinsdag in New York, na een bijeenkomst van de International Syria Support Groep (ISSG), een groep van zeventien landen die direct bij het conflict zijn betrokken.

„Het staakt-het-vuren is nog niet dood”, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry. „We kunnen niet alles weggooien wat in een jaar is bereikt”, zei een Russische woordvoerder tegen persbureau Reuters.

„De sfeer was gespannen”, zei minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA), die namens Nederland deelnam aan het Syrië-overleg. De situatie in Syrië is nog steeds zeer kritiek, onderstreepte hij, maar de vergadering heeft Rusland en de VS, co-voorzitters van het beraad, opgeroepen deze week alles op alles te zetten om het staakt-het-vuren te redden. Woensdag spreekt de VN-Veiligheidsraad over de kwestie en vrijdag komt de Syrië-groep opnieuw in New York bijeen.

Koenders noemde het een belangrijke stap voorwaarts dat de VS op de vergadering beloofd hebben de details te publiceren van de afspraken die Kerry en zijn Russische ambtgenoot Sergej Lavrov tien dagen geleden hebben gemaakt. De VS en Rusland hielden de details tot nu geheim uit militair-tactische overwegingen. Het geheime akkoord wekt evenwel achterdocht en niet te controleren is of afspraken worden geschonden. Nederland heeft op de bijeenkomst met andere Europese landen gepleit voor onpartijdig toezicht op het staakt-het-vuren. Koenders: „Nu zitten er Russen en Amerikanen bij elkaar in Genève, maar dat zijn belanghebbenden.”

Akkoord was al fragiel

Of grotere openheid, en uiteindelijk vermindering van de gevechten in Syrië, haalbaar is, blijft dus ongewis. Het akkoord werd eind vorige week steeds fragieler en was vrijwel onhoudbaar nadat de VS – naar eigen zeggen per ongeluk – Syrische stellingen hadden gebombardeerd. Een nieuw dieptepunt werd bereikt toen een konvooi met hulpgoederen maandag werd geraakt. Russen, Amerikanen en Syriërs ontkennen verantwoordelijkheid. De Russen verklaarden dinsdag in New York dat de vrachtwagens met hulpgoederen in brand waren gevlogen en niet gebombardeerd. Koenders: „Dat geloof ik niet.”

Alle hulptransporten opgeschort

Na de aanval op het konvooi – 31 vrachtwagens die vooral meel, kleding en medicijnen vervoerden – hebben de VN alle hulptransporten opgeschort en gesuggereerd dat mogelijk sprake was van een oorlogsmisdaad. Volgens het Internationale Rode Kruis zijn bij de aanval twintig doden gevallen.

Secretaris-generaal Ban Ki-moon, die dinsdag voor de tiende en laatste keer de Algemene Vergadering toesprak, had duidelijke woorden voor het Syrische regime, dat in de zaal vertegenwoordigd was. Verschillende groepen hebben in Syrië levens van onschuldigen op hun geweten, zei hij, „maar niemand meer dan de Syrische regering die woonwijken bombardeert en systematisch duizenden gevangenen martelt”.

Lees ook VN schorten hulpoperaties Syrië op na aanslag

De aanval op het konvooi noemde hij ziekelijk, onmenselijk en opzettelijk. „Elke keer als je denkt, het kan niet erger, bereikt de verdorvenheid een nieuw dieptepunt. De mensen die hulp brachten waren helden, de mensen die bombardeerden waren lafaards. Ik doe een beroep op iedereen met invloed het vechten te staken en te beginnen met onderhandelen.”