Mensen zijn gelijkwaardig, wat zij voortbrengen niet

Bestaat er dan toch vooruitgang? Toen Pim Fortuyn in 2002 de islam ‘een achterlijke cultuur’ noemde sloeg ons land nog finaal op tilt. Inmiddels kan een minister, Edith Schippers, ongestraft precies hetzelfde beweren: „Onze cultuur is een stuk beter dan alle andere die ik ken. In ieder geval voor de vrouw. In ieder geval voor de homo of de transseksueel.”

Ze zegt het een tikje omfloerster – er is sinds 2002 immers nogal wat gebeurd uit naam van zo’n ‘andere’ cultuur – maar het is opvallend, hoe die uitspraak haar heftigheid kwijt is, en domweg refereert aan iets waar algemene consensus over bestaat.

Dat mensen gelijkwaardig zijn wil niet zeggen dat alles wat zij voortbrengen dat ook is. Persoonlijk zeg ik: de Italiaanse cultuur is een stuk beter dan de Nederlandse. In ieder geval voor de schilderkunst, de muziek, de architectuur en de keuken.

Uiteraard doelde Schippers niet op die betekenis van ‘cultuur’. Het ging haar om morele gedragingen en overtuigingen, waarbij ‘onze’ cultuur betekent: de Europese, met haar vrijheden, haar vrouwenrechten, haar tolerantie en al die andere zwaarbevochten aanwinsten die haar inderdaad beter maken dan de culturen die die aanwinsten ontberen, en die ze bij ons op den duur kunnen bedreigen.

Lees ook: Schippers: kernwaarden ‘sluipenderwijs aangetast’

Toch is dit niet los te zien van die andere betekenis van ‘cultuur’, als manifestaties van kunst en vermaak. Dat begrijpen ze in Italië beter. Daar krijgt iedere achttienjarige nu 500 euro aan vouchers om te besteden aan musea, boeken, theaters en concerten. De actie is een antwoord op islamitisch radicalisme, zo verklaarde premier Matteo Renzi: „Zij vernietigen standbeelden, wij houden van kunst. Zij vernietigen boeken, wij zijn het land van bibliotheken. Zij willen terreur, wij antwoorden met cultuur.”

U wilt, mevrouw Schippers, een ‘intelligentere oplossing’ dan het sluiten van de grenzen tegen de bedreigingen voor onze cultuur? Hier heeft u hem. Investeer in het culturele bewustzijn van de jeugd. Onze waarden die u terecht superieur verklaart danken we namelijk aan dat grote Europese avontuur van Renaissance en Reformatie, Verlichting en Modernisme. We danken ze aan schrijvers en zangers, aan schilders en aan denkers…

Met die traditie voelt onze jongere generatie al nauwelijks meer contact, laat staan de nieuwkomers van buiten Europa. En waarom niet? Onder meer omdat uw VVD-regering genadeloos op cultuur en cultuuronderwijs heeft bezuinigd.

Uw lezing gaf me dezelfde bijsmaak als Mark Rutte die zijn Zomergastenavond opende met Bach, als het beste wat onze mensheid voortbracht, terwijl zijn kabinet alles in het werk heeft gezet om de klassieke muziekcultuur in Nederland om zeep te helpen.

Vijfhonderd cultuureuro’s voor elke achttienjarige. Dat verdient navolging in heel Europa. En het is gemakkelijker na te komen dan die duizend euro voor iedereen.

Christiaan Weijts is schrijver.