Moeder Teresa: een atypische heilige

Ze „boog zich over de mensen die aan de kant van de weg waren achtergelaten om te sterven en zag in hen hun door God gegeven waardigheid”. Met deze woorden begroette paus Franciscus Moeder Teresa zondagmorgen als een nieuwe heilige. Voor de plechtige heiligverklaring waren behalve hoge politici ook 1.500 daklozen naar het Sint-Pietersplein in Rome gekomen. Die laatste groep kreeg na afloop een pizza aangeboden, geheel in de geest van de nieuwe heilige.

1 Wat maakt haar zo bijzonder?

Ze was maar een kleine, fragiele vrouw, net 1,55 meter, maar de onverzettelijkheid en de energie waarmee ze haar leven heeft gewijd aan de armsten van de armen heeft overal in de wereld mensen geïnspireerd. In haar witte, met hemelsblauw afgezette habijt werd ze een van de invloedrijkste vrouwen in de Katholieke Kerk, symbool voor een onvoorwaardelijke goedheid, liefde en hulpvaardigheid.

Moeder Teresa is in 1910 als Gonxha Agnes Bojaxhiu geboren in een vroom katholiek gezin in Skopje, toen deel van het Ottomaanse Rijk, nu in Macedonië. Als ze zestien is, wordt ze non in een klooster in Ierland en krijgt daar de naam Teresa, naar Theresia van Lisieux, een Franse vrouw die leefde aan het einde van negentiende eeuw en in 1925 heilig is verklaard. Haar orde stuurt haar naar India en ze komt terecht in Calcutta. Daar werkt ze een aantal jaren als lerares aardrijkskunde en hoofd van een kloosterschool. In 1946 besluit ze een eigen orde te stichten, de Missionarissen van Naastenliefde. Die vangt straatarme zieken op die zijn weggestuurd bij ziekenhuizen, leprozen, verminkten – en in Calcutta, het huidige Kolkata, waren er daar duizenden van, zo niet tienduizenden. De orde verspreidde zich vanuit India over de wereld. In 1979 kreeg Moeder Teresa voor haar werk de Nobelprijs voor de Vrede. Twee beroemde uitspraken: „Doe kleine dingen met grote liefde’’ en „Als ik over je oordeel, heb ik geen tijd om van je te houden.” Ze overleed in 1997.

2 Kwam haar naastenliefde voort uit haar geloof?

Moeder Teresa droeg altijd de liefde van Jezus voor iedereen uit, ongeacht diens status. God is liefde en barmhartigheid, was haar boodschap. Ze leidde ook een vroom leven, waarin drie uur bidden per dag een belangrijke plaats innam. Maar na haar dood waren ook haar vrienden verrast toen brieven werden gepubliceerd waaruit blijkt dat zij zelf decennialang heeft getwijfeld – een bijna mystieke „zwarte nacht’’ wordt dit genoemd. In 1957 schreef ze aan de toenmalige aartsbisschop van Calcutta: „De hemel betekent niets, voor me ziet het eruit als een lege ruimte. De gedachte eraan betekent niets voor me, en toch heb ik dit martelende verlangen naar God.” Achter haar eeuwige glimlach gingen grote twijfels en onzekerheid schuil – ook in die zin is ze een atypische heilige. Die twijfel heeft ze beschreven als een extra beproeving die God haar had opgelegd.

3 Nobelprijs, heiligverklaring: is het alleen maar hallelujah?

Zeker niet. Er kwam van verschillende kanten kritiek op haar categorische afwijzing van anticonceptie en abortus. Toen ze in 1979 de Nobelprijs in ontvangst nam, zei ze: „Abortus is de grootste vernietiger van vrede, want als een moeder haar eigen zoon kan vermoorden, is er niets dat mij verhindert u te doden en u verhindert mij te doden.”

Ook is haar het romantiseren van armoede verweten, als een beproeving die je moet doorstaan. Ze is nooit een politiek activist geweest die heeft gestreden tegen de oorzaken van armoede en ongelijkheid. Dat was niet haar roeping. Toen iemand haar het bekende gezegde voorhield dat je een arme beter kunt leren vissen dan hem een vis geven, antwoordde ze: „Mijn armen zijn te zwak om de hengel vast te houden. Wanneer ze in mijn huizen zijn hersteld, stuur ik ze naar u opdat u hun kunt leren vissen.”

4 Welke wonderen zijn aan haar toegeschreven?

Om heilig verklaard te kunnen worden, moet iemand zeker twee wonderen hebben verricht. Het eerste speelde precies een jaar na Moeder Teresa’s dood. Een Indiase vrouw met een ongeneeslijk verklaarde buiktumor wordt verzorgd door Teresa’s orde, en kan niet meer slapen van de pijn. Totdat er een medaillon op haar buik wordt gelegd die ook het lichaam van Moeder Terera had aangeraakt. De zieke vrouw valt in slaap en als ze wakker wordt, zijn de pijn en de tumor verdwenen.

Het tweede erkende wonder speelde in december 2008 in Brazilië. Een ingenieur met een infectie in zijn hersenen raakt in coma. Artsen besluiten tot een alles-of-niets-ingreep op de stervende man. Zijn vrouw begint tot Moeder Teresa te bidden als haar man de operatiekamer in gaat. De anesthesist heeft wat problemen en verliest tijd. Als de chirurg een half uur later binnenkomt, treft hij een kerngezonde patiënt aan.