Schrijven à 13 cent per woord

Vier rijen voorovergebogen journalisten maken de krant van morgen. Grotendeels in stilte zitten ze op het kantoor van het Eindhovens Dagblad. Af en toe kijkt iemand op de klok, maar de lunch is nog ver weg.

Het zijn geluksvogels.

Vrijwel iedereen bij de krant heeft een vast dienstverband. Het regionale dagblad telt nog 83 fulltimebanen, eenderde minder dan de 120 van tien jaar en vier reorganisaties geleden. Maar de overblijvende redacteuren zijn wel zeker van een baan. Op de redactie loopt slechts een handvol freelancers rond.

Dat komt overigens meer door de meest recente reorganisatie dan door personeelsbeleid. Een regeling voor vrijwillig vertrek was zo succesvol, dat er ruimte was om zes nieuwe mensen aan te nemen. Voorheen waren die in dienst bij een payrollbedrijf. De werknemer is dan fiscaal en juridisch in dienst van het payrollbedrijf, de krant huurt hem of haar in.

Payrollconstructies, opeenvolgende tijdelijke contracten en verlaagde tarieven voor freelancers zijn steeds meer de norm in de journalistiek. Bij dagbladuitgevers is volgens de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) inmiddels 30 procent van de werkkracht flexibel. De betaling per woord, bij kranten gebruikelijk, is volgens de NVJ tussen 2003 en 2013 met 18 procent gedaald.

Groeiden de kranten in de jaren negentig nog, vanaf 2000 daalden de aantallen abonnees en de inkomsten uit advertenties. Voor de eeuwwisseling kwam 60 procent van de inkomsten uit advertenties, in 2015 was dat 22 procent, volgens het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.

Britse komiek John Oliver schetst de problemen van de journalistiek wereldwijd:

Veelschrijvers

De redactionele pijn zit in Eindhoven vooral buiten de muren van de krant, bij de 170 freelancers. In maart trok uitgever de Persgroep de tarieven van zijn regionale bladen gelijk – naar beneden wel te verstaan. Voortaan kregen freelancers 13 cent per woord, net als bij de regionale uitgaves van het Algemeen Dagblad. Eerder was dat bij het Eindhovens Dagblad tussen de 20 en 30 cent.

„De verschillen slaan nergens op”, zegt Lucas van Houtert, plaatsvervangend hoofdredacteur van het Eindhovens Dagblad. In tegenstelling tot veel media wil die krant wel over het personeelsbeleid praten. Journalisten die voor de eerste pagina’s van zijn krant schrijven, zijn volgens hem voor de Persgroep niet minder belangrijk dan journalisten van pakweg het AD, onderdeel van hetzelfde bedrijf.

Wel heeft Van Houtert begrip voor de strategie van de Persgroep. Het bedrijf zorgt er voor dat de titels ook kranten kunnen blijven maken als de omzet – nu redelijk stabiel – verder daalt, zegt hij.

„Maar het is een lastig verhaal richting freelancers. De regiocorrespondenten zitten al jaren op de nullijn, nu moeten ze nog een stap achteruit.”

Villamedia zette eerder deze maand ww-uitkeringen voor journalisten op een rij:

1.040 euro per maand

Rosa Garcia López, secretaris zelfstandigen bij de NVJ, geeft een rekenvoorbeeld. Een journaliste met twintig jaar ervaring vroeg de NVJ of ze akkoord moest gaan met 13 cent per woord. Bij gemiddeld 35 gewerkte uren per week verdiende ze een bruto maandsalaris van 1040 euro: 6,86 euro per uur. Was ze in vaste dienst geweest, dan had ze bruto 40,80 euro gekregen.

Maar de trend gaat verder dan alleen de Persgroep of de dagbladsector, zegt Garcia López. Tijdschriften werken nauwelijks meer met vaste schrijvers. Rompredacties van een paar man bedenken verhalen en zoeken daar auteurs bij. Fotografen zijn vrijwel allemaal van de loonlijst gehaald en werken nu als freelancer. Ook hun vergoeding daalde: volgens de NVJ 30 procent in acht jaar.

Tot veel protest heeft het in Eindhoven niet geleid. „Misschien voelden freelancers zich kwetsbaar”, oppert plaatsvervangend hoofdredacteur Van Houtert. Wat volgens hem helpt is dat een groot deel van de regio-correspondenten niet hoeft te leven van de inkomsten van de krant.

Ook Garcia López van de NVJ noemt de positie van de journalist kwetsbaar. Media vinden makkelijk een andere „dagloner”, zegt ze. „Er kan nauwelijks onderhandeld worden.”

Ervaring als waarde

De angst om niet meer gevraagd te worden is ook te merken aan de spaarzame reacties van freelance journalisten, gevraagd naar hun praktijk. De meesten willen zich niet uitspreken.

Pieter Buss (34), eerder twaalf jaar fulltime werkzaam bij een landelijk blad, durft dat wel. De laagste vergoeding die hij kreeg was 100 euro voor een paar dagen werk. „Ik doe het niet voor het geld, maar mijn ervaring vertegenwoordigt een bepaalde waarde.”

Fotograaf Ruud Rogier (59) is al lang geen kostwinner meer. Hij verdient 1.000 tot 1.200 euro bruto per maand, voornamelijk bij het Brabants Dagblad. Veertien jaar geleden kreeg hij daar 61 euro voor een afgedrukte foto, nu is dat nog 42 euro. „De redelijkheid is zoek.”

Vooral de door zijn werkgever geëiste exclusiviteit stoort hem. Tot zeven dagen na publicatie mag hij foto’s niet bij andere media aanbieden.

„Het is nieuws. Daar kun je na een week weinig meer mee.”