Waarom zijn de tarieven van ziekenhuizen nog geheim?

Wie zich de afgelopen weken op de snelwegen elders in Europa begaf, heeft ze vast gezien: de borden in de berm die de brandstoftarieven van de eerstvolgende pompen aankondigen. Maximale prijstransparantie.

Zulke staaltjes van marktwerking staan ver verwijderd van de manier waarop Nederland met de zorgtarieven omgaat. De tarieven voor medische behandelingen zijn geheim. Zowel verzekeraars als ziekenhuizen hebben die informatie jarenlang vanwege „concurrentie-overwegingen” tot verboden gebied verklaard. De patiënt die (een deel van) de rekening moet betalen kan vooraf niet de prijzen vergelijken.

Maar verzekeraar CZ schreef begin deze maand geschiedenis. De zorgverzekeraar maakte de tarieven bekend voor medische behandelingen onder de 885 euro, het maximale eigen risico. „Eigenlijk kwamen we tot de conclusie: we hebben geen goede reden om de cijfers niet te geven”, licht een woordvoerder van CZ toe.

Doe mee aan ons onderzoek om de tarieven in de zorg in kaart te brengen

Het concern beseft dat de verstrekte data moeilijk toegankelijk zijn en veel vragen kunnen oproepen, maar zag ook de groeiende maatschappelijke druk om openheid van zaken te geven. Waar verzetten we ons eigenlijk nog tegen als de samenleving dit zo graag wil, was de redenering bij CZ.

In 2005 publiceerde vergelijkingssite Zorgkiezer.nl als eerste een vergelijkende tarievenlijst van ziekenhuizen, na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. Daaruit bleken grote prijsverschillen.

Omdat ziekenhuizen en verzekeraars wel verplicht zijn om desgevraagd individueel de tarieven van één behandeling te verstrekken, verzamelde Zorgkiezer.nl in 2013 met hulp van mystery callers informatie bij meer dan zestig ziekenhuizen.

Maatschappelijke druk

Onderzoek van NRC in 2013 naar de wel openbare tarieven voor onverzekerden en buitenlandse toeristen (die afgeleid zijn van de geheime tarieven) duidden op prijsverschillen van honderden procenten zonder dat hier goede verklaringen voor waren.

Open State Foundation, een organisatie die ijvert voor open data van de overheid, procedeert al een tijdje om langs juridische weg openbaarheid van tarieven af te dwingen. Ook de Consumentenbond voert actie en roept met name de zorgverzekeraars op de tarieven te openbaren.

De eerste openbare tarievenlijst van CZ bevestigt de vermoedens dat patiënten met onverklaarbaar hoge prijsverschillen te maken kunnen krijgen. In het Nijmeegse Canisius Wilhelmina Ziekenhuis zijn patiënten van CZ dik 772 euro kwijt als zij de polikliniek bezoeken voor een probleem aan de slagaders of haarvaten. Dat is meer dan het dubbele van wat CZ-patiënten elders in het land gemiddeld kwijt zijn.

De ziekenhuizen die de afgelopen weken de vraag kregen waarom zij zo goedkoop of duur zijn, kwamen met antwoorden die al jarenlang worden gegeven: kinderziektes in het systeem, het gaat om medische behandelingen die héél weinig voorkomen waardoor de tarieven louter een symbolische betekenis hebben (terwijl dit fantasietarief wel daadwerkelijk betaald moet worden), et cetera.

Fantasieprijzen

Marcel Levi, bestuursvoorzitter van het AMC, zei onlangs in het tv-programma Radar: „We hebben virtuele prijzen, het is een totaal artificieel systeem, de prijzen zijn kunstmatig.” Hij doelt erop dat de prijzen niet via onderhandelingen tot stand komen, maar slechts afgeleiden zijn van een budgetsysteem. Elk ziekenhuis krijgt jaarlijks van de verzekeraar een budget. Dat wordt naderhand ingevuld met een aantal behandelingen maal prijs x of y. Voor de verzekeraar geldt: zolang het budget maar niet wordt overschreden. Voor het ziekenhuis geldt: zolang wij maar ons budget krijgen. De tarieven zijn minder interessant, maar het nadeel is dat het voor de patiënt wel échte prijzen zijn maar ze nog steeds niet kan vergelijken.

De Patiëntenfederatie Nederland noemde het twee weken geleden „middeleeuws” dat de informatie over prijs en kwaliteit van ziekenhuizen niet openbaar is. Directeur Dianda Veldman zei tegen BNR Nieuwsradio wel blij te zijn met „dit begin van transparantie” dankzij CZ.

Wat doen de andere grote verzekeraars? Marktleider Zilveren Kruis Achmea maakte al bekend meer prijzen te gaan openbaren. „We gaan het doen, maar wanneer precies weten we nog niet”, zegt een woordvoerder.

Ook VGZ en Menzis zijn intern in conclaaf. „Wat zijn de gevolgen van publicatie van de tarieven? Waar heeft de verzekerde het meeste aan? Dat moeten wij allemaal afwegen”, aldus een woordvoerder van VGZ.

Bij Menzis zijn ze niet erg enthousiast over het zomaar bekendmaken van de tarieven. Menzis vreest dat mensen de technische data niet begrijpen waardoor misverstanden ontstaan.

Directeur Peter Ruys van Zorgkiezer.nl noemt die redenering een wijdverbreid misverstand. Volgens Ruys is publicatie van de tarievenlijsten slechts een begin. In die jungle van cijfers hoeft de gemiddelde burger niet per se zijn weg te vinden: dat zullen allerhande deskundigen, wetenschappers en journalisten vanzelf doen.

En het is ook nog maar een begin omdat de openbaarheid over kwaliteit bij ziekenhuizen en zorgverzekeraars eveneens zeer bescheiden is. Wie straks de tarieven weet, zal ze vervolgens in samenhang moeten bekijken met de kwaliteit van een ziekenhuisafdeling, met de uitkomsten van medische behandelingen die veelal ook nauwelijks beschikbaar zijn.

De ziekenhuizen lijken de laatste die om openheid staan te springen. Volgens branchevereniging NVZ geeft de openheid over tarieven het ziekenhuis alleen maar het risico dat alles duurder wordt.