Als enige had hij bewijs voor de ‘dodenvluchten’

Ze zijn nog altijd gruwelijk om te zien, de zwartwit foto’s van gemartelde lichamen. Naakte torso’s, aan elkaar gebonden handen en voeten, duidelijk met martelwerktuigen bewerkt vlees. De lichamen spoelden aan op de kust van Montevideo, de hoofdstad van Uruguay, in de jaren zeventig.

De jonge Daniel Rey Piuma kreeg het fotomateriaal in handen en smokkelde dat het land uit. Daarmee kon hij bewijzen dat dit geen van boord gevallen Aziatische matrozen waren, zoals de Uruguayaanse pers indertijd schreef. Rey Piuma leverde het enige fysieke bewijsmateriaal van de zogenoemde ‘dodenvluchten’, uitgevoerd door de militaire junta van Argentinië tijdens de ‘Vuile Oorlog’ tussen 1976 en 1983.

Onder het bewind van dictator Jorge Videla ontdeed het Argentijnse leger zich van ruim dertigduizend tegenstanders: vooral linkse intellectuelen, artiesten, journalisten en studenten die zich verzetten tegen het schrikbewind van de generaal. Een deel van hen werd gedrogeerd en uit een vliegtuig of helikopter in de Rio de la Plata of de Atlantische Oceaan gegooid.

De beelden zouden Rey Piuma de rest van zijn leven achtervolgen. De Uruguayaan overleed zondag na een kort ziekbed op 58-jarige leeftijd in Amsterdam; hij was in 1980 als vluchteling naar Nederland gekomen. Hij laat een vrouw en dochter na.

Hoewel Rey Piuma zichzelf niet als held zag, waren zijn daden heldhaftig. Als jongeman van 19 ging hij in het verzet tegen het brute militaire bewind dat toen ook in Uruguay de scepter zwaaide. Hij ging undercover bij de Uruguayaanse inlichtingendienst van de marine, dat de martelpraktijken minutieus documenteerde. Nachtenlang kopieerde hij bewijsmateriaal dat in de zomen van zijn trouwpak uiteindelijk het land verliet.

Zijn verzetswerk stelde hem voor een duivels dilemma: als infiltrant was hij getuige van de marteling en verkrachting van kameraden. Ingrijpen kon hij niet: het zou zijn doodvonnis zijn, zijn smokkeloperatie was niets waard geweest. Wat hij zag, droeg hij als een loden last mee.

In 2012 presenteerde Rey Piuma zijn bewijs bij een megaproces in Argentinië, waarin 68 verdachten terecht stonden voor achthonderd misdaden tegen de menselijkheid. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan het achterhalen van de waarheid – en zorgde voor enige gerechtigheid na een afgrijselijke oorlog.