De voorman van het Russische advocatenteam nam het woord.

President Tsaar had eerder de door de rechter gestelde vragen in correct Duits beantwoord, maar van deze raadsman wist iedereen inmiddels dat hij alleen Russisch sprak. Branda en ik keken toe hoe de aanwezigen op de publieke tribune naar hun koptelefoon grepen en die in de oren vastpinden. ‘Ik kan maar niet wennen aan het beeld,’ zei ik tegen Branda. ‘Het heeft iets afwerends. Alsof de gebruikers zich van de rechtszaak willen afsluiten in plaats van er via een tolk in door te dringen.’

De advocaat wapperde met zijn papieren. ‘Ik heb, Yours Truly, wat rekenwerk verricht...’ De vergissing met Your Honour had hij nu al zo vaak gemaakt dat niemand meer lachte. ‘We zijn hier te gast bij een Internationaal Strafhof, maar het bevindt zich tevens op Nederlandse bodem. Even over Nederland nu... u zult zo wel merken waar ik heen wil. Na de Bevrijding in 1945 werd voor Nederland de materiële schade van vijf jaar Duitse bezetting geraamd op ruim vijfentwintig miljard roebel... pardon, gulden. Destijds een onvoorstelbaar bedrag. Vijftien jaar later werd een schikking getroffen: Duitsland verstrekte Nederland een kleine driehonderd miljoen gulden aan herstelbetalingen. Net iets meer dan één procent. En dat geaccepteerd door een natie met een, eufemistisch uitgedrukt, nogal zuinige volksaard. Ik vermoed dat de redenering was: Duitsland is nu onze belangrijkste exportbestemming. Een beetje inschikkelijkheid verdient zichzelf wel terug. Ziedaar een vooruitblik op het toekomstige Europa, waar iedereen elkaar de hand boven het hoofd ging houden. Een ruilbordeel met ongekende mogelijkheden. U kent allen de oude filmbeelden: hoe de nazi’s met hun artillerie Stalingrad kapotschoten en Leningrad uithongerden. Hoe ze de Sovjetunie leegroofden en platbrandden... Bij de Duitse bondskanselier ligt een claim van vierduizend miljard euro aan herstelbetalingen voor wat het nazileger tijdens operatie Barbarossa aan schade in het eens zo mooie Rusland heeft aangericht.’

‘Ik verzoek u, counsellor,’ zei de voorzitter scherp, ‘om u bij het onderwerp van vlucht MX17 te houden. We bevinden ons hier aan het International Criminal Court, en dat is geen civiele rechtbank waar u financiële claims kunt indienen.’

‘Ik wil maar zeggen, Yours Truly, dat de openbare aanklager mijn cliënt hier in deze rechtszaal als een crimineel te kijk zet... terwijl hij tijdens zijn presidentschap zijn land en volk door economische crises heen heeft weten te loodsen, die mede veroorzaakt waren door de landen die samen dit Strafhof overeind houden. Een prominente lidstaat van het ICC is Duitsland, dat het onthutsende lef heeft Rusland sancties op te leggen zonder dat het zelf aan z’n verplichtingen voldoet... in dit geval een achterstallige betaling van vierduizend miljard euro. Het was de heilige taak van mijn cliënt om tijdens zijn ambtsperiode zijn onderdanen niet te laten verkommeren. Om zijn volk te redden heeft hij maatregelen moeten treffen... harde maatregelen soms...’

‘Ik heb u uit laten praten,’ zei de rechter, ‘maar ik benadruk nogmaals dat het ICC niet over financiële tegoeden gaat, doch slechts over morele schulden, te vereffenen met vrijheidsstraffen. Ik stel voor om nu terug te keren naar het raketsysteem van aantoonbaar Russische herkomst.’

‘Als u maar weet, Yours Truly, dat zulke diepe wonden niet zomaar gedicht kunnen worden door bjeg vremeni.’

President Tsaar bracht een van die zeldzame glimlachjes voort, waaraan alleen zijn ene mondhoek deelnam. Zijn ogen leken een tint lichter te worden, en hij knikte goedkeurend. Branda boog zich naar me toe: ‘Wat is brecht fromeni, of hoe scheld je dat uit? Ze laten het onvertaald.’

Ik herinnerde me dat opa Ban die uitdrukking vaak gebruikte tijdens onze conversatielessen. ‘Bjeg vremeni.... de vlucht die de tijd neemt. Zoiets. Ik zit ineens te rillen bij die vierduizend miljard. Daar stuur je niet zomaar even een incassobureau achteraan, zelfs niet een van de statuur van Rikscha. Het zou me niets verbazen, Bran, als de Russische federatie, gesteund door China en Syrië en Griekenland, binnenkort op de proppen kwam met een Internationaal Civiel Hof, geheel toegerust op het vereffenen van oude rekeningen. Compleet met getatoeëerde incassobeulen zoals de wereld nog nooit aanschouwd heeft.’

Branda lachte een beetje nerveus, en zette haar koptelefoon af. ‘Die oordoppen toveren met hulp van Tinus rare geluiden in mijn hoofd... zo’n ouderwetse kassaladebel, maar dan in veertigvoud.’

Op maandag 12 september vindt in het Compagnietheater in Amsterdam een avond met A.F.Th. van der Heijden plaats. Bezoekers (€ 25,– voor abonnees, anderen € 27,50) krijgen een van de 500 (gesigneerde) exemplaren van de boekuitgave van President Tsaar op Obama Beach. Zie nrc.nl/afth en www.compagnietheater.nl/kaartverkoop.html